Blogs & columns
Blog

Groot nieuws voor u

1 reactie

Dit was de titel van (het Nieuwe Testament van) de Bijbel in omgangstaal, een Bijbelvertaling die de boodschap zo dicht mogelijk bij de lezer wilde brengen. Misschien komt het omdat ik mij ten tijde van het verschijnen van dit boek in 1972 nog in het strengere segment van het geloofsspectrum bevond, maar nog steeds ben ik niet dol op dit soort populaire titels.

In de presentatie van zoeken naar de juiste levensovertuiging en de beste manier om die te dienen moeten worsteling en diepe twijfel doorklinken, vind ik. Dus van een al te blije of gezellige (de ‘Samen op Weg’-kerk’) voorstelling moet ik weinig hebben. Maar het verhoogt de kijkcijfers wel, dus vandaar de titel van dit blog, dat bovendien alles te maken heeft met religie.

Ik las het grote nieuws in een interview met Klaas Landsman, hoogleraar wiskundige fysica, naar aanleiding van het verschijnen van zijn boek Naar alle onwaarschijnlijkheid. Voor we de blijde boodschap gaan onthullen, eerst het probleem. Eerst het zuur en dan het zoet.

Het gaat over het probleem van de vrije wil. Ik kan gevoelsmatig slecht uit de voeten met de idee dat die niet bestaat. Maar ik kan ook niet goed begrijpen hoe er vrijheid zou kunnen bestaan zonder de natuurwetten geweld aan te doen. In een eerder blog schreef ik: ‘Ik had een beetje hoop dat er ruimte zat in de kwantummechanica en de fundamentele onzekerheid van Heisenberg, maar in een artikel dat ik lang niet kon volgen las ik dat dat ijdele hoop is.’

Maar, en nu komt het grote nieuws, uit het interview maak ik op dat de kwantummechanica die ruimte wel degelijk biedt. Even voor de duidelijkheid: ik ben filosoof noch natuurkundige, dus ik begeef me op glad ijs. Klaas Landsman geeft aan dat er in de materiële wereld veel dingen gebeuren waarvoor geen oorzaak is. Hoe snel een grote groep atomen uiteenvalt is gebonden aan fysische wetmatigheden, maar of een individueel atoom uiteenvalt of niet is toeval. Dat er steeds parallelle universa zouden ontstaan waarbij het atoom in het ene wel en in het andere niet uiteengevallen is noemt hij ‘geen zindelijke oplossing’. Geweldig beschaafde manier om te zeggen dat je het een hypothese van niks vindt.

Nee, zegt hij, we moeten niet overal een oorzaak achter willen zoeken. Veel gebeurt zonder oorzaak, bij toeval. Maar de vraag is nu of dat toeval willekeurig is of dat daarbij niet-materiële, dus geestelijke invloeden een rol kunnen spelen, zoals een vrije wil. Dan zou toeval dus de ruimte bieden voor geestelijke invloeden binnen een materiële werkelijkheid zonder daarbij de fysische wetmatigheden geweld aan te doen. Zoals de steen naar de aarde toe valt volgens fysische wetten, vallen er ons dingen toe volgens geestelijke wetten. Wel toeval, maar geen willekeur. Ik moet er eerlijkheidshalve aan toevoegen, dat dit behoorlijk ingaat tegen de strekking van het betoog van Landsman. Maar helemaal larie is wat ik zeg kennelijk ook niet, want hij zegt, dat hij het bestaan van een doelgerichte God niet helemaal kan uitsluiten.

Ben ik een beetje te volgen? Dat zou mooi zijn, want zelf snap ik het maar amper. Toch vond ik het groot nieuws om van een expert te horen dat er dingen gebeuren waarvoor (in de materiële werkelijkheid) geen oorzaak is. Dat laat ook ruimte bewustzijn op te vatten als meer dan louter materieel.

Ik op mijn beurt vind namelijk de hypothese dat bewustzijn een emergente eigenschap is van materie onzindelijk. En dat geldt ook voor de hypothese dat evolutie verklaart waarom de wereld in elkaar zit zoals hij in elkaar zit. Ik geloof onmiddellijk dat de evolutie verklaart hóe het gelopen is, maar niet dát het zo gelopen is. In een gesprek dat ik hierover had met professor Herman van Praag zei hij: ‘Ja, je kunt je soms niet aan het idee van een intentionaliteit onttrekken.’ Ook zo beschaafd gezegd.

Ben ik nu geheel gerustgesteld? Nee, helaas. Ik mag dan misschien een gelovige zijn, maar dan wel zoals de ongelovige Thomas, die alleen wilde geloven wat hij zelf gezien had. Ik heb nog vele vragen, maar eentje zit me het meest dwars. Hoe komt het dat iemand die opgegroeid is zonder geloof in een geestelijke wereld zich zelden later daartoe bekeert, terwijl andersom wel zeer vaak gebeurt? Is daar een zindelijke verklaring voor, die mijn grote nieuws niet ondergraaft?

  • Menno Oosterhoff

    Menno Oosterhoff is (kinder- en jeugd)psychiater eninitiatiefnemer van www.ocdnet.nl en www.ocdcafe.nl. Hij maakt de podcast ‘God zegene de greep’ over de dwangstoornis. Daarover gaat ook zijn boek ‘Vals alarm´ waarin ook zijn eigen dwangstoornis aan de orde komt. Zijn boek ‘Ik zie anders niks aan je’ gaat over psychische aandoeningen in het algemeen.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • Bart Timmers

    Huisarts, 's-Heerenberg

    Ik ben wel benieuwd naar waaróm de hypothese dat bewustzijn een emergente eigenschap is, onzindelijk zou zijn. Ik vind dat wel een mooie verklaring eigenlijk! En het biedt óók ruimte voor een vrije wil. En da's in ieder geval goed, mogelijk ook groot... nieuws. Voor ons ;-)

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.