Een huzarenslaatje

Momenteel is het dagelijkse kost om ouderen met mentale klachten te zien en te spreken. Redelijk inherent aan ggz ouderenzorg. Bij een intake komen er hele levensgeschiedenissen op tafel. Van onvervulde kinderwensen tot verwaarlozing in het verleden. Van burenruzies tot hele familiedrama’s. Van succesvolle carrières tot totale mislukkingen.

Waslijsten aan diagnoses met somatische maar ook psychische problematiek. Polyfarmacie waar je u tegen zegt. Van hele vriendelijke en open ouderen tot de gesloten, theatrale, paranoïde of afhankelijke oudere. Allemaal passeren ze de revue en deze problematiek is duidelijk niet alleen iets van deze tijd. Zoveel verschillende mensen en zoveel verschillende levens. Voor een huisarts in opleiding bere-interessant qua communicatie.

Maar zo verschillend als mensen in het leven kunnen staan, eten moeten we allemaal. Hoe en wat we eten is dan weer wel verschillend. Tegenwoordig is er ontzettend veel aandacht voor powerfoods en allerlei andere voedingsmiddelen die ik nog lastiger vind uit te spreken dan menig woord uit mijn potjeslatijnvocabulaire. Wat in mijn contact met ouderen opvalt, zijn de specifieke voedingskeuzes. Een vraag als ‘Eet u volgens de schijf van vijf?’ is van weinig toegevoegde waarde (‘Wat is dat?’), maar soms probeer ik het wel. Als ik dan de nog slechtere vraag ‘Eet u gezond?’ stel, krijg ik vrijwel standaard het antwoord: ‘Maar natuurlijk, dokter. Iedere dag verse groenten, aardappelen en vlees. Als toetje eten we yoghurt. Op de boterham eten we alleen kaas of vlees. Dat is toch gezond?’ Als ik het dan meer specificeer door te vragen naar volkoren producten, onverzadigde vetten, eiwitten, groente, fruit, salade, calciumrijke producten en de afwisseling, roepen ze volmondig: ‘Ja, dat doen we altijd!’

Na de diverse huisbezoeken die ik de afgelopen jaren bij deze patiëntencategorie heb afgelegd, zie ik zeer helder op mijn netvlies staan waar deze ‘Schijf van vijf’ van de oudere uit bestaat. Een bord met aardappelen, vlees en groente bestaat voor het overgrote deel uit aardappelen en vlees (met gebonden jus) en weinig groenten (met eveneens gebonden jus). De yoghurt wordt vaak verward met vanillevla (inclusief siroop). Het beleg van de boterham bestaat uit volle kaas of boterhamworst (met een ruime laag roomboter). Fruit zijn de amarenakersen, met wederom veel siroop. De salade is een huzarenslaatje. Het koekje bij de koffie of het advocaatje aan het eind van de dag wordt vergeten. O ja, net zoals dat stukje gebak bij tante Mie en de bonbons ‘voor de kleinkinderen’.

Je kunt je mening hebben over alle voedinghypes en powerfoods die nu op de markt zijn. Maar je kunt ook eens goed naar bovenstaand gechargeerd voorbeeld kijken (dat toch stiekem meer regel is dan uitzondering). Gezonde voeding lijkt naast fysiek gezond ook van invloed op de mentale gezondheid.¹ Onlangs zijn de resultaten van het ‘MoodFood project’ gepubliceerd.^{2 3} Een gezond dieet zou depressieve klachten kunnen reduceren. En bij de ggz zijn we toch op zoek naar verlichting van deze klachten? Nou zal er vast iets te zeggen zijn over de gebruikte populatie die niet te vergelijken valt. Of een niet goed uitgevoerde chi-kwadraattest. En ik wil al helemaal niet pleiten voor een ‘oudere chiazaadgeneratie’. Maar als huisarts in opleiding blijf ik somatisch meedenken in de psychiatrie. En feit is dat voeding een belangrijke rol in ons leven speelt. Standaard een consulent diëtetiek in de ggz? Niet geschoten is altijd mis. Laten we daar een slaatje uit slaan.

1. Invloed van voeding op gezondheid. Project MoodFood.

2. Preventing depression through food. Hoofd website.

3. Preventing depression through food. Doctors guide.