Zorg heeft beperkte rol bij bereiken gezonder leven

Te veel mensen houden er te veel ongezonde gewoontes op na. Zorgverleners kunnen dat niet in hun eentje veranderen, maar zij kunnen wel initiatieven ontplooien die bijvoorbeeld inzetten op de kracht van de groep.

Vergeet het niet, leek de eerste boodschap van de dag tijdens het jaarsymposium van het Nederlands Innovatiecentrum voor Leefstijlgeneeskunde: veel succesvolle preventiemaatregelen zijn genomen buiten de georganiseerde gezondheidszorg. Semiha Denktaş (Erasmus Universiteit) noemde er een aantal op: ‘Gezond drinkwater, veilige werkplekken, goede scholing en aandacht voor voldoende inkomen.’ Met, zoals bekend, effect: de levensverwachting steeg de vorige eeuw fors, steeds minder mensen sterven aan infectieziekten. Maar mensen leven wel langer mét chronische ziekten. Voor veel van deze aandoeningen is leefstijl een belangrijke factor bij het ontstaan, maar ook bij de hoeveelheid last die een ziekte geeft en hoeveel complicaties er ontstaan. Voor leefstijl is veel aandacht, maar daarbij is de aandacht meestal op het individu gericht. Denktaş: ‘Dat wil ik ter discussie stellen.’ Zij wees daarbij op verschillende maatschappelijke factoren – zoals de zogenaamde obesogene omgeving waarin de moderne mens zich vrijwel continu begeeft – die een grote tegenkracht vormen. Een andere factor die een gezonde leefstijl nogal eens in de weg staat, is armoede, zei Denktaş. ‘Mensen die langdurig in armoede leven, hebben zoveel stress daarvan, dat ze veel minder energie kunnen steken in gezond leven.’ Dit inzicht leidde onder meer tot het opzetten van een studie bij Rotterdammers die in deze positie verkeren. Een deel van hen krijgt naast hulp bij het stoppen met roken een coach die hen helpt met de financiën. De vraag is of het wegnemen van (een deel van de) financiële zorgen de kans groter maakt dat zij stoppen met roken.

Hoewel veel sprekers het eens leken te zijn met het idee dat dokters en andere hulpverleners in hun eentje niet de bevolking kunnen aanzetten tot gezond leven, kwamen er vanuit de medische hoek wel veel interessante interventies. De stimulerende werking van de groep wordt daarbij nogal eens ingezet, door bijvoorbeeld mensen met diabetes type 2 samen te laten wandelen en ervaringen te laten delen. Een ander project waarbij de kracht van de groep werd ingezet, was opgezet door onder andere bedrijfsarts Hinke Anja Werkman. Samen met TNO en het LUMC zette zij een project op voor werknemers van Tata Steel die in ploegendienst werken. Werkman: ‘Dat zijn relatief vaker wat oudere mannen, die zwaar lichamelijk werk doen waarbij veiligheid een belangrijk aandachtspunt is. We weten dat werken in ploegendienst een risicofactor is voor het ontstaan van diabetes type 2 en andere aandoeningen, onder meer omdat het interfereert met een gezonde leefstijl; gezond eten en regelmatig sporten schieten er vaak bij in. Wij willen kijken of we dat kunnen verbeteren. We brengen hun gezondheid en risicofactoren in beeld en geven ze vervolgens persoonlijke begeleiding van diëtisten, maar ze gaan ook samen sporten. Van een pilot hebben we al geleerd dat veel van deze mannen gemotiveerd zijn om te veranderen, en dat samen trainen stimuleert. Bij een grotere groep willen we nagaan of dit ook een effect heeft op het glucosemetabolisme.’ Vervolgens is wel de vraag of de mannen het gezonde leven volhouden. Wat Werkman betreft gaat deze groep, bij wie vaak al sprake is van – fors – overgewicht ook een preventieve rol spelen, door de jongere generatie aan te zetten tot gezond leven. Werkman: ‘Jonge jongens die hier beginnen, komen nogal eens met een kratje Red Bull naar het werk en houden er ook anderszins geen gezonde leefstijl op na. Het zou mooi zijn als de ouderen een rol kunnen spelen bij het veranderen van zulke slechte gewoontes.’ Werkman hoopt het project, als het succesvol blijkt, ook in andere sectoren te kunnen inzetten.