ZonMw: ‘Onderzoek door OM bij late zwangerschapsafbreking meestal niet nodig’

Na late zwangerschapsafbreking of levensbeëindiging bij pasgeborenen volgt altijd een onderzoek door het Openbaar Ministerie. Maar dat kan in veel gevallen worden afgeschaft, zo blijkt uit een evaluatierapport dat ZonMw uitbracht na onderzoek door Pro Facto en Amsterdam UMC over de Regeling beoordelingscommissie late zwangerschapsafbreking of levensbeëindiging bij pasgeborenen, die sinds 1 januari 2016 van kracht is.

Na late zwangerschapsafbreking (na een zwangerschapstermijn van meer dan 24 weken) of levensbeëindiging bij pasgeborenen volgt altijd een onderzoek door het Openbaar Ministerie, ook nadat de beoordelingscommissie heeft geoordeeld dat de betrokken arts zorgvuldig heeft gehandeld. Dit is volgens de onderzoekers een van de belangrijkste redenen voor artsen om zeer terughoudend te zijn met het uitvoeren van late zwangerschapsafbreking of levensbeëindiging bij pasgeborenen en dit liever vermijden. Artsen hebben zorgen en angst over de gevolgen van de melding van hun handelen, die sterk samenhangen met de strafrechtelijke context van de regeling en de kans op strafrechtelijke vervolging.

Belastend

De dubbele toetsing wordt volgens de onderzoekers door artsen als zeer belastend ervaren; zij blijven gemiddeld zes maanden langer in onzekerheid over een goede afloop van de zaak. Daarbij is de toegevoegde waarde ervan niet duidelijk, want geen van de betrokken partijen heeft twijfels over de kwaliteit van de oordelen van de beoordelingscommissie. Een van de aanbevelingen is dan ook dat de ministeries van VWS en JenV de toetsing door het OM – na het oordeel ‘zorgvuldig’ door de beoordelingscommissie – afschaffen.

Daarnaast werpen de onderzoekers de vraag op of de regeling in het bewerkstelligen van transparantie en toezicht niet enigszins is doorgeschoten. Ook zwangerschapsafbrekingen in categorie 1, waarbij sprake is van een aandoening waardoor de vrucht na de geboorte niet levensvatbaar is, worden beoordeeld door de beoordelingscommissie en door het OM. In het verleden werd de beoordeling van deze categorie aan de beroepsgroep zelf overgelaten en de onderzoekers adviseren dit nu ook weer zo te doen

Voortoets

Volgens de onderzoekers geeft een groot deel van de artsen aan dat zij graag voorafgaand aan late zwangerschapsafbreking duidelijkheid zouden willen krijgen over het al dan niet voldoen aan de zorgvuldigheidseisen. Doordat zo’n soort ‘voortoets’ nu niet bestaat gaan artsen voor de zekerheid vaak uit van een strikte interpretatie van de zorgvuldigheidseisen, met mogelijk als gevolg dat niet tot late zwangerschapsafbreking wordt overgegaan, terwijl dit op grond van de criteria wel mogelijk was geweest.

Volgens de onderzoekers komt het nu voor dat zwangere vrouwen uitwijken naar België voor late zwangerschapsafbreking vanwege de terughoudendheid van artsen in Nederland, terwijl in een aantal gevallen de late zwangerschapsafbreking ook had gepast binnen de Nederlandse regeling. Dit brengt voor ouders extra belasting met zich mee en het gevoel ‘crimineel bezig te zijn’.

Meldingen

Sinds 2016 zijn negen meldingen van late zwangerschapsafbreking in categorie 1 gedaan en veertien in categorie 2 (waarbij bij de ongeborene sprake is van een of meerdere aandoeningen die tot ernstige en niet te herstellen functiestoornissen leiden of waarbij een beperkte kans op overleven bestaat). Er werd één keer melding gedaan van een levensbeëindiging bij een pasgeborene. Er zijn geen aanwijzingen dat late zwangerschapsafbreking of levensbeëindiging bij pasgeborenen wel wordt gedaan, maar niet wordt gemeld. Ook zijn alle meldingen als zorgvuldig beoordeeld en werden alle meldingen geseponeerd door het OM.