Vier van zes Spinoza- en Stevinprijzen voor biomedisch onderzoek

Zes wetenschappers ontvangen dit jaar de hoogste onderscheidingen in de Nederlandse wetenschap, de Spinozaprijs of de Stevinprijs. Vier van hen bewegen zich op biomedisch terrein. De laureaten krijgen ieder 2,5 miljoen euro.

Een van de twee Stevinprijzen gaat naar immunoloog Ton Schumacher van het Antoni van Leeuwenhoek, ook hoogleraar immuuntechnologie aan het LUMC (de andere prijs gaat naar hoogleraar omgevingspsychologie Linda Steg). Schumacher ontrafelde een van de fundamentele basisvoorwaarden voor immuuntherapie tegen kanker, werkt nauw samen met klinische onderzoekers en zette een aantal spin-offbedrijfjes op om te zorgen dat de therapieën die hij bedenkt er ook echt komen. Schumacher ontdekte dat kankercellen met veel DNA-schade eiwitfragmenten op hun oppervlak (neo-antigenen) presenteren die T-cellen alarmeren. Als gevolg daarvan is er bij veel patiënten een sluimerende afweerreactie tegen de kankercellen aanwezig die door immuuntherapie kan worden versterkt. Schumachers publicaties over neo-antigenen vormen dan ook een belangrijke stap op weg naar een gepersonaliseerd kankervaccin. Schumacher wil het prijzengeld gebruiken, zo laat het Antoni van Leeuwenhoek weten, om een algoritme te bouwen dat kan voorspellen of een T-cel in staat is om kankercellen te herkennen.

De vier Spinozapremies gaan naar Sjaak Neefjes, Nynke Dekker, Jan van Hest en Pauline Kleingeld.

Sjaak Neefjes (1959), hoogleraar chemische immunologie aan de Universiteit Leiden en het LUMC, combineert inzichten uit de chemie, celbiologie, immunologie en biochemie om processen in één enkele cel te bestuderen. Hij deed baanbrekende ontdekkingen over de werking van het afweersysteem, die hun weerslag vinden in klinische toepassingen voor kanker en infectieziekten en voor auto-immuunziekten zoals reuma en multipele sclerose.

Nynke Dekker (1971), hoogleraar moleculaire biofysica aan de TU Delft, ontwerpt, ontwikkelt en gebruikt innovatieve nanotechnologische gereedschappen voor onderzoek aan individuele DNA- en RNA-moleculen en hun interacties met enzymen en moleculaire motoren in bacteriën, virussen en eukaryoten. Ze helderde onder andere op hoe chemotherapieën op moleculair niveau kankercellen doden.

Jan van Hest (1968) is hoogleraar bio-organische chemie aan de TU Eindhoven. Hij ontwikkelt nieuwe materialen die worden gebruikt in de biokatalyse en voor biomedische toepassingen, bijvoorbeeld om medicijnen door het lichaam te transporteren.

De vierde Spinozaprijs gaat naar hoogleraar ethiek Pauline Kleingeld (1962). Zij is een kenner van het werk van de filosoof Immanuel Kant en publiceert over thema’s als moreel universalisme, autonomie, vrije wil en kosmopolitisme.