Ophef over toelating nieuw alzheimermedicijn

De goedkeuring door de FDA van het alzheimermedicijn aducanumab heeft veel stof doen opwaaien. Een onafhankelijk panel van neurologen en biostatistici adviseerde de FDA anders, omdat gegevens uit klinische onderzoeken niet overtuigend genoeg aantoonden dat het middel de cognitieve achteruitgang vertraagt. Maar het Amerikaanse agentschap sloeg dat advies in de wind. Het monoklonale antilichaam komt bovendien beschikbaar voor alle alzheimerpatiënten, en niet uitsluitend voor patiënten met een vroeg stadium van de ziekte.

Aducanumab verwijdert bèta-amyloïde plaques, de eigenschap waarop de FDA het medicijn feitelijk heeft goedgekeurd. De geschiedenis van het middel is nogal opmerkelijk. Producent Biogen stopte in 2019 een placebogecontroleerde fase-III-studie, nadat een tussentijdse analyse had uitgewezen dat primaire eindpunten niet zouden worden gehaald. Maar een nieuwe analyse van een grotere dataset liet daarna zien dat de klinische achteruitgang vergeleken met de placebogroep significant minder groot was bij die patiënten die de hoogste dosering van het middel hadden gekregen, zoals gemeten aan de hand van de Clinical Dementia Rating Scale Sum of Boxes (CDR-SB). Overigens niet zonder een nare bijwerking: ongeveer 40 procent van de behandelde patiënten ontwikkelde een hersenzwelling, weliswaar symptoomloos, maar regelmatige scans bleken nodig om complicaties te voorkomen.

Kritische experts (o.a. in Nature) menen nu dat de FDA te veel vaart op de aanname dat verlagingen van plaqueniveaus verbeteringen in de cognitie tot gevolg zal hebben. Bovendien dreigt het gevaar dat het aantonen van een amyloïdverlagende werking voortaan voldoende is om goedkeuring van de regelgevende instanties te krijgen. En dat terwijl het bewijs voor het effect van anti-Aβ-immunotherapie uiterst mager is. Om niet te zeggen non-existent, zo laat bijvoorbeeld een recente meta-analyse van een zestal trials door Nederlandse onderzoekers (Edo Richard e.a) gepubliceerd in Alzheimer’s & Dementia zien. Ze vonden geen bewijs voor een therapeutische werking van deze medicatie. Sterker, volgens deze onderzoekers zullen ‘resultaten van aanvullende onderzoeken deze conclusie hoogstwaarschijnlijk niet veranderen’. Onderzoeksinspanningen voor de behandeling van de ziekte van Alzheimer kunnen zich volgens Richard e.a. daarom veel beter richten op andere ziektemechanismen.

Biogen moet nu een postmarketingonderzoek uitvoeren om te bevestigen dat het aducanumab de cognitie kan verbeteren. Het bedrijf heeft nog geen details vrijgegeven over wanneer en hoe deze proef zal plaatsvinden. En het heeft maar liefst negen jaar de tijd om dat onderzoek af te ronden.

De stichting Alzheimer Nederland hoopt intussen dat het medicijn, in het kader van wetenschappelijk onderzoek, wordt toegelaten tot de Europese markt. Het zou, volgens de stichting, ‘relatief veel patiënten een kans geven op vertraging van de eerste stadia van de ziekte’.

https://doi.org/10.1038/d41586-021-01546-2

https://doi.org/10.1002/alz.12379