Ondervoeding bij obese ziekenhuispatiënt wordt gemist

Een nieuwe meetmethode is beter in staat om risico op ondervoeding bij ziekenhuispatiënten vast te stellen. Zeker als zij kampen met overgewicht. Dat stelt Iris van Vliet, promovendus en diëtist bij het UMCG in haar proefschrift Hidden hunger in the hospital? Recognition of malnutrition and malnutrition risk in complex hospital care.

‘Ondervoeding is een aandoening die ontstaat door verminderde inname of opname van voeding, wat leidt tot een veranderde lichaamssamenstelling en een slechtere uitkomst bij ziekte’, aldus Van Vliet. In het verleden dacht men dat ondervoeding het tegenovergestelde was van overgewicht. ‘Dat is niet het geval. Ook patiënten met overgewicht kunnen ondervoed raken.’ Dit is volgens Van Vliet voor sommige zorgverleners – maar ook voor patiënten – een verrassing.

Om te bepalen of een patiënt een verhoogd risico heeft op ondervoeding gebruiken verpleegkundigen in het UMCG de Malnutrition Universal Screening Tool (MUST). Deze screening richt zich op een laag BMI, gewichtsverlies, en of de patiënt gedurende vijf dagen niet of nauwelijks gegeten heeft. ‘Twee van de drie factoren richten zich op het gewicht van de patiënt. Hierdoor worden patiënten met overgewicht die risico lopen op ondervoeding gemakkelijk over het hoofd gezien.’

Etensgeur

Uit het onderzoek van Van Vliet blijkt dat een nieuwe methode, de Patient-Generated Subjective Global Assessment Short Form (PG-SGA SF), beter in staat is om patiënten met risico op ondervoeding op te sporen. Dit geldt vooral voor patiënten met overgewicht. De PG-SGA SF richt zich – in tegenstelling tot de MUST – ook op symptomen die het risico op ondervoeding verhogen. ‘Denk aan misselijkheid, last hebben van etensgeur, overgeven, en moeite met slikken. Zo kun je ook patiënten opsporen die nog niet ondervoed zijn, maar wel risico lopen om in de nabije toekomst ondervoed te raken.’

Patiënten die hoog scoorden op de PG-SGA SF hadden een verhoogd risico op sterfte, heropname én langdurige opname in het ziekenhuis. Terwijl patiënten die hoog scoorden op de MUST alleen een verhoogd risico hadden op sterfte. ‘Het is relevant om ook het risico op heropname en lange opnameduur te signaleren. Want door ondervoeding bij deze patiënten tijdig aan te pakken, kan je mogelijk extra belasting van de patiënt en de zorg voorkomen.’

Een bijkomend voordeel van deze nieuwe methode is dat de meerderheid van de patiënten de vragenlijst zelf kan invullen. Terwijl de verpleegkundigen de MUST vaak invullen in een systeem, zonder dat de patiënt daar weet van heeft. ‘Dit vergroot het bewustzijn van de risico’s van ondervoeding onder patiënten.’

Ondervoed naar huis

Daarnaast toonde Van Vliet aan dat 30 procent van de ziekenhuispatiënten die goed gevoed het ziekenhuis binnenkwamen, bij ontslag ondervoed waren. ‘Je hebt te maken met zieke mensen die niet voor niets in het ziekenhuis zijn opgenomen. Door het ziekzijn is het vaak lastiger voor patiënten om voldoende voeding binnen te krijgen, terwijl de voedingsbehoefte vaak toeneemt. Bovendien moet een deel van hen gedurende een periode nuchter blijven vanwege operaties of onderzoeken. Ondervoeding is daarom helaas niet altijd te voorkomen.’

‘De meeste patiënten vervolgen hun zorgtraject buiten het ziekenhuis, bijvoorbeeld bij de huisarts of via de thuiszorg. Dit vraagt om een nauwe samenwerking met zorgpartners in de regio.’ Van Vliet onderzoekt momenteel hoe voeding een integraal onderdeel kan zijn van de overdracht, zodat ondervoeding ook na ontslag uit het ziekenhuis binnen de hele zorgketen onder de aandacht blijft. ‘Het kan ook gaan om monitoring van de patiënt, zodat zorgverleners tijdig aanvullende hulp kunnen inschakelen.’