Ondanks verschillen van inzicht is nieuwe EuthanasieCode nu klaar

Er bestaan nog steeds verschillen van inzicht tussen de Regionale Toetsingscommissies Euthanasie, het Openbaar Ministerie en de KNMG over een aantal onderwerpen in de EuthanasieCode. Desondanks is vandaag de volledig herziene code van kracht geworden. De KNMG adviseert in gevallen waar de professionele richtlijnen afwijken van de EuthanasieCode, de professionele richtlijnen te volgen.

Volgens Jeroen Recourt, coördinerend voorzitter van de RTE, zijn de meeste wijzigingen in de herziene code tekstueel van aard: de code is praktischer gemaakt en leesbaarder door het schrappen van juridisch taalgebruik. De ingrijpendste aanpassingen, met betrekking tot euthanasie bij vergevorderde dementie en wilsonbekwaamheid, zijn al eind 2020 gedaan naar aanleiding van het ‘koffiearrest ofwel koffie-euthanasie’. Recourt: ‘Op een aantal punten hebben we nu ook inhoudelijk nog meer duidelijkheid geprobeerd te creëren, bijvoorbeeld als het gaat om contra-indicaties bij een euthanasieverzoek van een patiënt met vergevorderde dementie. Daarnaast is vooral de paragraaf die gaat over euthanasieverzoeken van patiënten met een psychiatrische stoornis aangepast. In de vorige EuthanasieCode stond dat de arts bij deze patiënten naast de onafhankelijke (SCEN-)consulent ook bijna altijd een psychiater moet raadplegen, ook als de onafhankelijke consulent zelf een psychiater is. Dat hoeft nu niet meer als de consulent psychiater is. Er hoeven dus niet altijd drie artsen betrokken te zijn bij zo’n euthanasieverzoek.’

In een bericht op de eigen website stelt de RTE dat er tussen het OM, de KNMG en de RTE zelf, nog wel op enkele punten verschillen van inzicht zijn overgebleven. ‘Dat zit hem er vooral in dat de beroepsnormen, dus wat de beroepsgroepen zichzelf opleggen, wat strenger zijn dan de EuthanasieCode en de euthanasiewet. Het gaat hierbij bijvoorbeeld om euthanasieaanvragen door patiënten met een psychiatrische stoornis. De Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie heeft in haar eigen richtlijnen staan dat er nog een vierde onafhankelijke psychiater moet worden geraadpleegd. Maar uit de jurisprudentie volgt alleen dat er extra zorgvuldig gehandeld moet worden. Dat vullen wij in met één onafhankelijke deskundige.’

Een ander verschil van inzicht heeft volgens Recourt te maken met de wilsverklaring van de patiënt. Recourt: ‘De KNMG vindt dat een wilsverklaring altijd bij de arts bekend en besproken moet zijn. Dat vinden wij op zich ook belangrijk, maar dat wil niet zeggen dat het verplicht is. In de praktijk zien we een toenemend aantal levenstestamenten waarin een wilsverklaring is opgenomen door de notaris. We kunnen niet zeggen dat zo’n wilsverklaring automatisch niet geldig is omdat het niet is besproken met de arts. De verklaring verliest dan wel aan waarde.’

Volgens Recourt hebben alle betrokken partijen er hun uiterste best voor gedaan om op één lijn te komen. ‘De code wordt dan ook breed gedragen. We hebben maximaal ons best gedaan om de verschillen zo klein mogelijk te maken. Maar helemaal nul zullen we nooit bereiken. Waar we nog afwijken van de beroepsnormen, staat dat nu wel in de herziene EuthanasieCode.’

Wat de KNMG betreft volgen artsen de professionele richtlijnen van de beroepsgroep, waar deze afwijken van de EuthanasieCode. Dat advies geeft de KNMG in een bericht op de eigen website. ‘De professionele richtlijn is leidend als het gaat om de vraag of de arts professioneel heeft gehandeld en deze wordt betrokken bij eventuele toetsing door de inspectie of (tucht)rechter’, aldus de KNMG.