Laatste nieuws
Wetenschap

Nobelprijs voor Zweedse arts die neanderthaler-DNA in kaart bracht

1 reactie

De Nobelprijs voor fysiologie of geneeskunde 2022 is voor arts en bioloog Svante Pääbo (1955). De Zweed bracht als eerste DNA van uitgestorven mensachtigen, zoals neanderthalers, in kaart en doet onderzoek naar menselijke evolutie.

Onderzoekers dachten lang dat het onmogelijk was om DNA uit fossielen te analyseren. Na duizenden jaren zijn er slechts kleine fragmenten DNA over, die bovendien vervuild zijn met het DNA van bacteriën en hedendaagse mensen. Door bestaande methoden te verfijnen slaagde Pääbo er volgens het Nobelcomité in om een DNA-fragment uit een 40 duizend jaar oud bot te analyseren. Dit fragment was afkomstig uit het mitochondrium, de energiecentrales van onze cellen, waarin DNA relatief goed bewaard blijft. Op basis van dit fragment toonde de laureaat aan dat neanderthalers genetisch verschillend zijn van zowel hedendaagse mensen als van chimpansees.

Kinderen

In 2010 publiceerde Pääbo uitgebreidere DNA-sequenties afkomstig van drie neanderthalers, en vergeleek deze met het DNA van de moderne homo sapiens. Hieruit bleek dat onze laatste gemeenschappelijke voorouder zo’n 800 duizend jaar geleden leefde, maar ook dat homo sapiens en neanderthalers samen kinderen kregen in de duizenden jaren dat zij naast elkaar leefden – voordat de neanderthalers zo’n 40 duizend jaar geleden uitstierven. Bij moderne mensen van Europese of Aziatische afkomst is 1 tot 4 procent van het genoom afkomstig van de neanderthalers. Deze genen beïnvloeden onder meer de immuunreactie van mensen op verschillende type infecties: zo verhoogt een neanderthalervariant van een bepaald gen de kans op een ziekenhuisopname bij covid-19 met 60 procent.

Denisovamens

Daarnaast ontdekte Pääbo een tot dan toe onbekende mensachtige: denisovamens, door een 40 duizend jaar oud vingerbot uit Siberië te analyseren. Ook toonde hij aan dat mensen in Zuidoost-Azië tot 6 procent denisova-DNA bij zich dragen. Dit DNA zorgt er onder meer voor dat hedendaagse Tibetanen beter op grote hoogte kunnen overleven dan andere mensen.

Paleogenetica

Door zijn ‘baanbrekende’ onderzoek is Pääbo volgens het Nobelcomité verantwoordelijk voor het ontstaan van een geheel nieuwe wetenschappelijke discipline: paleogenetica, waarbij onderzoekers DNA uit fossielen analyseren. Daarnaast vormt zijn werk de basis voor onderzoek naar wat ons mensen uniek maakt, vergeleken met andere mensachtigen.

Lees ook
Nieuws Wetenschap genetica DNA
  • Laura ter Steege

    Laura ter Steege is voormalig journalist bij Medisch Contact. Haar focus lag met name op de wetenschap.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • R. van Vollenhoven

    Reumatoloog, Amsterdam

    Een opmerkelijke keuze van het Nobelcomité. Eén persoon krijgt de gehele prijs (maximaal drie is mogelijk, en gebruikelijker) en het is de pure wetenschap die hier verkozen wordt: toepassingen zijn nog nauwelijks te verzinnen. Daar staat tegenover: e...en persoon die in de loop van decennia eigenlijk geheel in zijn eentje een nieuwe discipline heeft opgebouwd, vol met technische hoogstandjes, briljante hypotheses, en een overweldigende systematiek: dit is maar heel weinigen vergund.
    Voor mij dus een opmerkelijke, maar wel heel terechte keuze.

    (en complimenten aan Laura ter Stege voor haar prachtig geschreven artikel hierover).

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.