Nobelprijs voor ontdekkers hepatitis-C-virus

De Nobelprijs voor fysiologie of geneeskunde 2020 gaat naar drie wetenschappers die hebben bijgedragen aan de ontdekking van het hepatitis-C-virus. De Amerikanen Harvey Alter en Charles Rice en de Brit Michael Houghton hebben daarmee de weg geplaveid voor goede diagnostiek, veilige bloedtransfusies en de ontwikkeling van antivirale middelen die hepatitis C kunnen genezen.

In de jaren veertig van de vorige eeuw was ontdekt dat er twee vormen van infectieuze hepatitis mogelijk waren: één die werd overgedragen door vervuild voedsel of water en zelden tot problemen op de lange termijn leidde (hepatitis A) en één die door bloed en andere lichaamsvloeistoffen werd overgedragen en chronisch kon worden (hepatitis B). Voor de ontdekking van die laatste ontving Baruch Blumberg in 1976 de Nobelprijs.

Begin jaren zeventig bestudeerde Harvey Alter patiënten die door bloedtransfusies hepatitis hadden gekregen, maar bij wie er geen sprake was van hepatitis A of B. Hij stelde vast dat er sprake was van een derde infectieuze ziekte, die ook chronisch kon worden, met alle gevolgen (zoals cirrose en kanker) van dien. De ziekte werd non-A-non-B-hepatitis genoemd.

Michael Houghton isoleerde en kloonde DNA-fragmenten uit het bloed van een chimpansee met deze ziekte. Met behulp van serum van patiënten met non-A-non-B-hepatitis – waarin ook antilichamen tegen de veroorzaker zouden moeten zitten – kon hij die DNA-stukjes vinden die de informatie bevatten voor virale eiwitten. Zo vond hij eind jaren tachtig het RNA-virus dat voortaan het hepatitis-C-virus zou heten.

Charles Rice toonde vervolgens aan dat dat virus daadwerkelijk in zijn eentje hepatitis kon veroorzaken. Hij maakte daarvoor een RNA-variant die zichzelf niet kon inactiveren en spoot die bij chimpansees in, waarna het hepatitisbeeld ontstond dat leek op dat van mensen. Daarmee was – eind jaren negentig – het bewijs rond dat hepatitis C de verklaring was voor de non-A-non-B-hepatitiden die door bloedtransfusie waren overgebracht.

De ontdekking van het hepatitis-C-virus heeft onder meer bewerkstelligd dat bloeddonoren hierop konden worden getest, zodat de ziekte vrijwel niet meer wordt overgebracht via bloedtransfusies. Het heeft er ook toe geleid dat er geneesmiddelen zijn ontwikkeld die hepatitis C kunnen genezen.