Laatste nieuws
Achter het nieuws

‘Nieuwe generatie forensisch artsen stelt andere eisen’

Noodmaatregel van minister Kuipers geen oplossing voor tekort aan forensisch artsen

2 reacties
Philippe Lopez/AFP
Philippe Lopez/AFP

Er is een groot tekort aan forensisch artsen en dat leidt tot problemen in verschillende regio’s. Toch lijkt het erop dat nieuwe forensisch artsen niet in een gespreid bedje terechtkomen.

‘De meeste bijna of pas afgestudeerde forensisch artsen hebben geen zicht op een fulltimedienstverband’, zegt forensisch arts Guido Reijnen, voorzitter van het Forensisch Medisch Genootschap. ‘We hebben dus enerzijds een tekort aan forensisch artsen en anderzijds lukt het de nieuwe aanwas niet om een fatsoenlijk dienstverband te krijgen. Ik vind het moeilijk uitlegbaar dat minister Kuipers van VWS twee weken geleden een noodmaatregel heeft ingesteld om het tekort op te vangen. We zien die noodmaatregel zeker niet als een oplossing voor het tekort aan forensisch artsen.’

Vanwege een nijpend tekort aan forensisch artsen, verwacht Kuipers dat in de regio West-Brabant/Zeeland, delen van Oost-Nederland, Midden-Nederland, Amsterdam en Den Haag de gemeentelijke lijkschouw op korte termijn niet of niet binnen de wettelijke termijn kan worden uitgevoerd. Daarom mogen niet-forensisch artsen, na een introductiecursus, op tijdelijke basis, laagcomplexe lijkschouwingen uitvoeren. In Zeeland is dit inmiddels al van start gegaan met vier huisartsen die bijspringen.

Nood is hoog

Maar het capaciteitsprobleem betreft niet alleen de gemeentelijke lijkschouwingen. Forensisch artsen zijn ook verantwoordelijk voor onder meer de zorg van arrestanten in politiebureaus en de beoordeling van letsels die (mogelijk) zijn veroorzaakt door misshandeling en zedenmisdrijven. De gevolgen van het tekort zijn over de hele linie voelbaar, vertelt hoogleraar forensische geneeskunde Wilma Duijst, vanuit haar rol als forensisch arts bij GGD IJsselland. Duijst: ‘De nood is echt hoog. Er zijn te weinig mensen om 24/7 de diensten te kunnen vullen. Iedereen doet z’n uiterste best en pakt er extra diensten bij. Maar dat leidt ertoe dat de meeste forensisch artsen veel te veel diensten draaien, vaak langer dan 24 uur achter elkaar. Het lukt maar nét, maar er hoeft maar één dokter ziek te worden en dan valt het kaartenhuis in elkaar. De noodmaatregel is noodzakelijk. Je kúnt de lijkschouwing niet overslaan – het maatschappelijk belang ervan is te groot.’

Onbetaalbaar

Het tekort aan forensisch artsen speelt al jaren. De uitstroom – voornamelijk vanwege pensionering – is groot en neemt bovendien de komende jaren snel toe. De instroom is daarentegen al jaren veel te laag. Jaarlijks starten maximaal tien artsen met de opleiding, terwijl dat er ongeveer 42 per jaar zouden moeten zijn. Volgens Reijnen zijn daar verschillende redenen voor. Reijnen: ‘Er bestonden twee opleidingen, die uit eigen zak werden betaald. De profielopleiding was onbetaalbaar; niemand begon daaraan. De andere was een cursorische opleiding met ongeveer 35 onderwijsdagen verspreid over een jaar – met nauwelijks praktijkervaring. Na jarenlang onderhandelen met de ministeries van Justitie en Veiligheid en van VWS is het gelukt de impasse te doorbreken en zijn we in 2019 begonnen met een nieuwe opleiding, die inmiddels drie jaar duurt. Er is nu eindelijk subsidie voor vijftien aiossen per jaar – hopelijk is die blijvend.’

Die vernieuwing heeft tot een iets grotere instroom van aiossen geleid; in 2019, 2020 en 2021 startten respectievelijk vijftien, twaalf en acht artsen met de opleiding. Wel vormde de vernieuwde opleiding een splijtzwam tussen het Forensisch Medisch Genootschap en moedervereniging KAMG. Reijnen: ‘KAMG is de afgelopen paar jaar bezig geweest met vormen van één integrale opleiding met verschillende aandachtsgebieden. Wij konden ons niet vinden in die koers, gezien de forsere kwaliteitsslag die we zelf wilden maken. Daarom hebben we eind 2020 opgezegd en maken we sinds januari dit jaar officieel geen onderdeel meer uit van KAMG.’

Lage salarissen

Maar met het aanpassen van de opleiding is het nog niet klaar. Er valt nog veel te verbeteren aan de arbeidsvoorwaarden en -omstandigheden, zegt Reijnen. ‘De nieuwe generatie forensisch artsen heeft andere verwachtingen en stelt andere eisen. Als genootschap zetten we daar ook op in; de forensische geneeskunde moet niet langer iets zijn dat je “erbij” doet – ik ben zelf ook longarts. En de precieze inkomsten zijn onzeker, omdat onvoorspelbaar is of je een oproep krijgt en vaak word je alleen betaald als je in actie komt. Voor de GGD’en is dat een aantrekkelijk “businessmodel”, vooral in de landelijke gebieden, waar minder “omzet” is dan in de grote stad. Ze beginnen nu langzaam te bewegen en dienstverbanden aan te bieden. Maar de salarissen zijn relatief laag – schaal 11 of 12 in de cao voor gemeenteambtenaren. En er is geen onregelmatigheidstoeslag; die is er alleen in de laagste schalen. Terwijl forensisch artsen bij uitstek veel ANW-diensten draaien. In feite is het startsalaris van bijvoorbeeld een anios op de SEH hoger. Dat betekent dat veel beginnende forensisch artsen erop achteruit gaan. Een groep aiossen en pas afgestudeerden is nu, bij gebrek aan een vakbond, zelf met onder meer GGD GHOR Nederland en afzonderlijke GGD’en in gesprek over de arbeidsvoorwaarden.’

LOI-cursus

Dat wordt bevestigd door een van die aiossen, die namens de hele groep spreekt maar anoniem wil blijven om de eigen glazen niet in te gooien. ‘We zijn met de opleiding begonnen met bepaalde verwachtingen die niet worden waargemaakt. Aan de inhoud van de opleiding ligt dat overigens niet; die is echt sterk verbeterd en niet langer een soort LOI-cursus. Aan het vak ligt het ook niet; dat is zeer boeiend en veelzijdig. Maar vooraf werd gesproken over baangarantie, bijvoorbeeld bij de GGD waar je de opleiding doet. Er is een beeld geschetst dat er zou worden ingezet op fulltimedienstverbanden, dat het voortaan niet meer een baantje voor erbij zou zijn.’

Maar de praktijk pakt anders uit, vertelt de aios. ‘Het verschilt per GGD, maar buiten de grote steden boden de meeste GGD’en in eerste instantie dienstverbanden van 12 of 16 uur per week, met daarnaast een heel lage bereikbaarheidstoeslag van 4 tot 7 euro per uur, het zogenoemde wachtgeld, waarnaast je betaald krijgt als je in actie moet. En pas afgestudeerde forensisch artsen hebben überhaupt nog geen zicht op een dienstverband. Het gevolg is voortdurende en blijvende onzekerheid over je inkomsten en sociale onzekerheid. Alle uren buiten je contract tellen bijvoorbeeld niet mee in je pensioenopbouw, je hypotheekaanvraag en dergelijke. We zijn daarom als groep in overleg gegaan met GGD GHOR Nederland en met de afzonderlijke GGD’en, want GGD GHOR Nederland heeft eigenlijk niet veel invloed op de cao. Het gaat ons niet alleen om het salaris, maar ook om de arbeidsomstandigheden.’

Niet handig

‘Daarnaast is het binnen die kleine contracten voor ons als beroepsgroep onmogelijk te werken aan de kwaliteit en professionalisering van het vak – iets wat ons aan het begin van de opleiding wel is voorgehouden. Het gevolg is dat er nu mensen zijn die tóch overwegen het erbij te doen om in ieder geval de registratie te behouden en er dus ander werk naast zoeken. Ook bestaat de neiging om sowieso ergens anders te gaan werken, tegen betere arbeidsvoorwaarden. Het is in het hele veld onrustig. Dat is niet fijn voor ons, maar het is ook helemaal niet handig in een vakgebied waar juist mensen moeten worden aangetrokken.’

Reactie GGD GHOR

GGD GHOR Nederland is in samenwerking met de andere partijen al langere tijd bezig met het verbeteren van de kwaliteit van het vak en de arbeidsvoorwaarden en -omstandigheden, stelt een woordvoerder van GGD-GHOR Nederland. ‘Sinds 2021 zijn we bezig met een meerjarig programma gericht op de versterking van de kwaliteit en continuïteit van de forensische geneeskunde bij de GGD’en. Het programma omvat een pakket aan maatregelen en activiteiten, bijvoorbeeld schaalvergroting tot minimaal het niveau van de politieregio, zodat op termijn door GGD’en gezamenlijk grotere dienstverbanden kunnen worden aangeboden. We zien GGD’en al grote stappen zetten, ondanks onzekerheden over de toekomst van het vak en de financiering ervan. Zo zitten er inmiddels ook forensisch artsen in schaal 13 van de cao en worden er meer arbeidsovereenkomsten aangeboden. Wel blijven er regionale verschillen bestaan, want het is echt wat anders of je forensisch arts bent in Amsterdam of in Noordoost-Groningen. Maatwerk is daarom nodig’, aldus de woordvoerder.

Rapport IGJ over kwaliteit gemeentelijke lijkschouw: https://www.igj.nl/publicaties/rapporten/2021/11/15/gemeentelijke-lijkschouw-door-forensisch-artsen-onder-druk-veel-zorgen-op-korte-termijn

Lees ook
Achter het nieuws
  • Simone Paauw

    Simone Paauw deed de deeltijdopleiding journalistiek in Tilburg en werkt sinds 2008 als journalist bij Medisch Contact. Ze interviewt het liefst de ‘gewone arts’ met een bijzonder verhaal, bijvoorbeeld voor de rubriek Het Portret.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • P.A. van Buuren

    Huisarts, Borne

    Het probleem is bekend, echter Minister, Inspectie, GGD lijken niet de verantwoordelijkheid te nemen om stappen op korte termijn te zetten. Te denken valt aan meer artsen die ‘eenvoudige schouw’ (BV euthanasie) zouden kunnen doen. Of extra verpleegk...undige GGD aanstellen die bv bepaalde - (administratieve) -taken van schouwarts over te nemen zodat deze meer tijd heeft voor zijn/haar medische taken. Bij herhaling meegemaakt dat er geen GGD-arts beschikbaar om te schouwen bij een euthanasie. Klacht bij inspectie ingediend (“ probleem bekend….”)

  • Tjon Tjauw Liem

    Forensisch arts KNMG/Arts MG, Apeldoorn

    Een schreeuwend tekort aan forensisch artsen.. hoe heeft het zo zover kunnen komen? We gaan niet de vraag stellen wie daar verantwoordelijk voor is of welke commissie dat zou moeten onderzoeken.
    De oplossing voor dit probleem is doodsimpel: geld.
    Dat... jonge pas afgestudeerde artsen in dit vak "beloond" worden met een laag salaris voor dit ingewikkeld en zwaar werk omdat werkgevers gebonden zijn aan CAO afspraken of functie waarderingen gebaseerd op kantoortijden en ambtelijke regelingen zal als gevolg hebben dat ze het vak gaan verlaten: doodzonde... Het maatschappelijk nut van dit werk is evident; dan mag het ook wat kosten. S.M. Tjon Tjauw Liem; arts MG; Forensisch arts KNMG.

    [Reactie gewijzigd door Tjon Tjauw Liem op 18-03-2022 10:20]

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.