Laatste nieuws
Ilse Kleijne
Ilse Kleijne
1 minuut leestijd
Nieuws

Kamer wil intensivist en SEH-arts als zelfstandig specialist

40 reacties

Een meerderheid in de Tweede Kamer wil dat de beroepen van SEH-arts en intensivist worden erkend als zelfstandig specialisme. Dertien van de vijftien Kamerfracties, waaronder de vier coalitiepartijen, hebben een CDA-motie ondersteund die daartoe oproept.

CDA-Kamerlid Joba van den Berg vroeg vorige week in een Kameroverleg of de minister voor Medische Zorg een proces in gang wil zetten waardoor beide disciplines tot zelfstandig specialisme worden bestempeld. ‘Spoedeisendehulpartsen en intensivisten verrichten altijd al goed werk, en dit is tijdens de coronacrisis voor iedereen nogmaals duidelijk geworden’, motiveerde Van den Berg haar verzoek.

Zij verzocht het kabinet per motie te ‘overleggen met de betrokken beroepsorganisaties om deze titels als wettelijk erkende specialistentitels aan te kunnen merken en daar stappen toe te zetten’. De motie kon rekenen op de steun van een ruime Kamermeerderheid. Alleen de SP en de Partij voor de Dieren stemden tegen dit verzoek.

lees ook

Nieuws SEH tweede kamer CDA
  • Ilse Kleijne

    Ilse Kleijne-Thoonsen werkt sinds 2016 als journalist bij Medisch Contact. Ze werkte eerder als verslaggever voor regionale dagbladen en een energiekrant.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • Jan B. Hommel

    Neuroloog, Dalfsen

    @Martis: Inderdaad voor mij gesneden koek, aangezien vertigo / duizeligheid een van mijn hobby's is, vooral omdat aanvullend onderzoek je vaak niet verder helpt, en anamnese en toegespitst vestibulair en neurologisch onderzoek wel.

    Voor de echte ...die-hards is er natuurlijk nog "The Neurology of Eye-Movements", een boek dat ik van kaft tot kaft zou willen lezen, maar dat zal dit leven wel niet meer lukken. Voor wie er echt alles over wil weten maar niet iets voor SEH-arts of huisarts.

    Ik heb even het praatje over "Isolated Vertigo as Posterior TIA" doorgekeken. Als dat het niveau weergeeft van zijn andere praatjes zit het wel goed. Hij is goed op de hoogte van de meest recente literatuur, heeft overduidelijk de nodige praktische ervaring en heeft nog humor ook.

    Zoals ik al vaker heb gezegd: "Wijsheid en kennis zijn alom beschikbaar, maar laten zich zelden opdringen." Voor wie wat wil leren, mogelijkheden te over.

    Ik vind het wel heel erg leuk dat u hier interesse voor heeft als HAIO, ook al omdat duizeligheid ongetwijfeld iets is dat de huisarts vrijwel dagelijks ziet.

  • Johnatan Martis

    HAIO, De Bilt

    @Hommel

    Nogmaals dank voor de uitgebreidde uitleg. Aangezien het toch trickier is dan het lijkt, heb ik op youtube gezocht naar filmpjes en vond ik een interessante pagina als aanvulling op de uitleg hieronder. Waarschijnlijk voor u oude koek: htt...ps://www.youtube.com/c/PeterJohns/videos

  • Jan B. Hommel

    Neuroloog, Dalfsen

    @Martis:

    Nu ik toch bezig ben...

    Wat ik bij de ANIOS nog wel eens zie is dat ze de skew beoordelen bij iemand die bijna plat op zijn rug ligt. Dat is niet de bedoeling: Het deel van het vestibulum dat over de verticale en horizontale beweging g...aat zijn de utricle en de saccule. Deze werken het best als patiënt zit of staat en een skew wordt dan ook vaak pas goed zichtbaar als je mensen rechtop zet.

    Voor het beoordelen of er al of niet een skew is, worden de afdekproeven aangeraden. Ook die zijn met enige regelmaat lastig te beoordelen, maar berusten op het feit dat je de fixatie (die een skew onderdrukt) weghaalt. Er is echter een veel gemakkelijker mannier om dit te doen, en dat is iemand een Frenzelbril opzetten. Mijn ervaring is dat de skew daarmee in een keer zichtbaar wordt! Ik heb al herhaaldelijk meegemaakt dat de afdekproeven dubieus afwijkend waren, maar de Frenzelbril een niet te missen skew liet zien. En let ook op de stand van het hoofd, die ook naar een zijde afwijkt bij een ocular tilt reaction, waar de skew deel van uitmaakt.

    En die Frenzelbril, dat hoeft helemaal geen dure en ook nog eens bijzonder onhandige en oncomfortabele officiële versie te zijn. Ga naar de opticien, koop het goedkoopste montuur, laat er 12 diopter plus glazen, formaatje gepantserde jampot, inzetten en je hebt een prima Frenzelbril die je altijd bij je kunt dragen. Je bent ook nog eens een stuk goedkoper uit en voor twee- tot drie honderd euro klaar. Het is het enige nut van de door mij gehate witte jas, want deze Frenzelbril zit er standaard in, en is mij al in heel veel situaties prima van pas gekomen. Ook heel handig om de "type of nystagmus" te beoordelen overigens!

    Dan nog eens een beetje oefenen en succes gegarandeerd!

  • Johnatan Martis

    HAIO, De Bilt

    @Hommel

    Top, dank voor de uitleg! ik zal het opslaan, en volgende keer uitvoeren.

  • Jan B. Hommel

    Neuroloog, Dalfsen

    @Martis:

    Of er rechtstreekse vergelijkingen zijn durf ik niet meteen te zeggen, maar er zijn situaties waarbij de HIT wel afwijkend is wat op een perifeer vestibulair probleem zou wijzen, en er toch sprake is van centrale pathologie. Een eenvoudig... voorbeeld is een infarct van de "root entry zone" van de n. vestibularis. Dat blijkt dan ook wel uit de indirecte vergelijkingen, waarbij de HINTS+ veel beter presteert dan de HIT alleen.

    Praktisch adviesje: Veel mensen vinden de HIT best lastig te interpreteren en patiënten willen nog wel eens de nekspieren aanspannen waardoor deze test lastig uit te voeren is.

    Ik voer hem dan ook als volgt uit: Ik vertel mensen dat ik hun hoofd langzaam heen en weer draai terwijl ze naar mijn neus moeten kijken. Ik vertel hen erbij dat het weliswaar niet de mooiste neus is, maar dat ze het voor die dag er maar mee moeten doen. Dat ontspant altijd al een beetje. Lachen is gezond, ook in deze situaties.

    Vervolgens draai ik het hoofd langzaam heen en weer, zo'n 10 tot 20 graden totdat ik voel dat patiënten geheel ontspannen zijn, en dan voer ik onaangekondigd de versnelling door die de HIT vereist. En dat doe ik meerdere malen, naar beide zijden, maar afgewisseld met langzaam draaien (wat feitelijk de oculocefale reflex test, maar deze is niet relevant in deze situaties).

    Bij een afwijkende HIT zie je regelmatig dat bij de snelle beweging de ogen "achterblijven" en vervolgens een paar saccaden moeten maken om toch bij mijn neus uit te komen. Niet zelden zie je bij perifere vestibulaire pathologie dat bij het uitvoeren van de HIT in de richting van het gezonde oor, dat er juist een "overshoot" is, waarbij de ogen als het ware voorbij de neus schieten en dan een paar saccaden terug moeten maken.

    Dat de HIT goed werkt blijkt wel uit het gegeven dat ik tot nu toe nog maar een patiënt verkeerd heb geduid. Dat was iemand met een flocculus infarct, die, en dat is vrij zeldzaam, geen skew deviation had.

    Veel succes!

  • Johnatan Martis

    HAIO, De Bilt

    @Hommel,

    Dank voor de mooie artikels. Mooi overzichtelijk en snel (en makkelijk?) uit te voeren. Weet u toevallig of er onderzoeken bestaan die de HIT met de HINTS (+) vergelijken? De NHG-standaard beveelt namelijk de HIT, maar geen benoeming van ...de HINTS (ook niet in de noten). Is de HINTS (+) wellicht toch moeilijker uit te voeren dan de HIT?

  • Jan B. Hommel

    Neuroloog, Dalfsen

    Dit zijn een paar recente overzichten voor de clinicus:

    https://journals.lww.com/jneuro-ophthalmology/fulltext/2018/06000/hints_in_the_acute_vestibular_syndrome__pearls_and.22.aspx

    https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STROKEAHA.117.016...979

    Zowel voor de huisarts als ook de SEH-arts prima zelf uit te voeren.

  • Mark Frederikse

    SEH-arts, Amsterdam

    @collega Bonte: uw beschrijving van het bestaansrecht van de SEH-arts vind ik helemaal zo slecht nog niet en ik waardeer het zeer dat u ons daarin steunt. De zorgen die u en collega Hommel uiten aangaande de eventuele achterliggende motieven van best...uurders en politici kan ik begrijpen en dank dat u dat aankaart. De ontwikkeling van de SEH-arts in Nederland is reeds een behoorlijke tijd in gang. We hebben heel wat hordes moeten nemen over de jaren en de zorgen die u uit wegen we zeker mee maar ik heb het gevoel dat het nu echt wel de goede kant op gaat. We blijven hard werken, groeien en verbeteren en ik heb het idee dat de politiek nu mede door de coronacrisis ook wel echt onze waarde ziet.

  • Atta van Westreenen

    Arts, Tilburg

    Mochten de neurologen uit Dalfsen een boek uitbrengen: de eerste klant heeft u.
    Leerzame discussie. De hints+ kende ik nog niet, de HIT wel. En ik doe netjes mijn stemvork, maar vingerwrijven is natuurlijk erg elegant en snel. Zal het paper eens do...ornemen.

  • Jan B. Hommel

    Neuroloog, Dalfsen

    @Mark Frederikse: Die indruk kreeg ik ook al. En ik ben al helemaal niet van de hiërarchie in het ziekenhuis, ik ben er zelf ernstig allergisch voor, en ook altijd geweest. Er moet geluisterd worden naar de mensen met de beste argumenten, onafhankeli...jk van de titel, status of positie die ze bekleden. Ik voel me niet beter dan de SEH-arts, en ik zou ook niet weten waarom dat zou moeten.

    But, whatch my words! Als politici het gaan hebben over "erkenning" heeft men zelden een betere, zinnigere of efficiëntere zorg op het oog. Maar als men jullie voor het karretje kan spannen waarmee men de volgende bezuinigingscaravaan door het ziekenhuis kan laten trekken, zullen ze het vast niet laten.

  • Mark Frederikse

    SEH-arts, Amsterdam

    @collega Hommel: uw laatste twee commentaren las ik pas nadat ik mijn laatste commentaar plaatste. Ik krijg de indruk dat we het eigenlijk best met elkaar eens zijn. We streven zo te horen beiden naar zo goed mogelijke geneeskunde waarbij -noem me ou...derwets- een goede anamnese, gedegen lichamelijk onderzoek en gezond verstand nog steeds de kern van de zaak zijn. :)

  • Jan B. Hommel

    Neuroloog, Dalfsen

    @Van Der Meer:

    "Misschien is uw mening dus niet representatief voor uw specialisme, of prevaleert bij uw collega's het adagium "time is brain" boven de uitgebreide anamnese en neurologisch onderzoek dat u prefereert."

    Dan heeft u mij toch niet ...helemaal begrepen: Het neurologisch onderzoek en de toegespitste anamnese waar ik het over heb is in minder dan vijf minuten uit te voeren. Niet voor niets zit ik qua gemiddelde Door to Needle Time bij een herseninfarct op ongeveer 10 minuten, als ik naar mijn laatste 50 thrombolyses kijk die ik heb uitgevoerd. Soms kan een goed onderzoek heel snel worden uitgevoerd.

  • GJ Bonte

    Neuroloog, Dalfsen

    "De patiënt op de SEH werd van oudsher - en in veel ziekenhuizen nog steeds - gezien door de jongste bediende; een basisarts zonder specifieke training in acute geneeskunde, of in het beste geval een junior opleidingsassistent.

    Toen ik mijn carri...ère begon stond ik 's avonds en 's nachts in mijn eentje als net afgestudeerde onervaren basisarts op de SEH, terwijl alle specialisten thuis in bed lagen. Dát is de situatie waaruit de roep om een arts die gespecialiseerd is in de volle breedte van de acute geneeskunde voortgekomen."

    Beste Mark Frederikse: Zo kijk ik in ieder geval niet naar de SEH-arts. Die neem ik, net zoals de "ziekenhuisartsen" in Terneuzen, heel serieus. Van de laatste weet ik wat ze kunnen en ik weet wat ik aan ze over kan laten, na er vier keer te hebben waargenomen. Er zijn er een aantal aan wie ik de opvang van de acute neurologische patiënt met een gerust hart over kan laten.

    En als je nu ergens de basis voor het bestaansrecht van de SEH-arts kernachtig heb samengevat is het wel hier: Mede doordat de rol van de huisarts tussen 17:30 en 8:30 kleiner is geworden, was er de sterke behoefte aan een breed opgeleide dokter die op de poort snel en betrouwbaar kan beoordelen wat spoed is en wat niet. En ook een deel van deze zorg, zonder tussenkomst van een medisch specialist, zelf kan verlenen. Niet makkelijk, wel nodig. Als dat het doel is van erkenning van de SEH-arts als medisch specialist, ben ik vòòr.

    Maar ik denk dat je bestuurders en politici moet wantrouwen tot op het bot als het gaat om de invulling en zogenaamde "erkenning" van jullie vak. Ik voel, ruik en hoor de intentie om jullie als goedkopere werkpaarden het werk op de SEH te laten doen. In plaats van de medisch specialist.

    Dat is geen erkenning, maar gewoonweg bot bezuinigen. Zoals men dat heeft geprobeerd met PA's in plaats van de huisarts, onderwijsassistenten in plaats van leerkrachten en BOA's in plaats van agenten.

  • Mark Frederikse

    SEH-arts, Amsterdam

    @neuroloog Hommel:
    U vraagt wat de rol is van een SEH-arts bij een traumapatiënt waarbij ook al een traumachirurg, anesthesioloog, radioloog en neuroloog aanwezig zijn. Die rol kan coordinerend zijn maar is op dat moment inderdaad niet de grootste....
    Daar is de SEH-arts echter ook niet voor in het leven geroepen. Op enkele specifieke situaties (zoals multitrauma en reanimatie) na, staat er namelijk vaker niet dan wel een specialist aan het bed van de patiënt op de SEH. De patiënt op de SEH werd van oudsher -en in veel ziekenhuizen nog steeds- gezien door de jongste bediende; een basisarts zonder specifieke training in acute geneeskunde, of in het beste geval een junior opleidingsassistent. Toen ik mijn carrière begon stond ik 's avonds en 's nachts in mijn eentje als net afgestudeerde onervaren basisarts op de SEH, terwijl alle specialisten thuis in bed lagen. Dát is de situatie waaruit de roep om een arts die gespecialiseerd is in de volle breedte van de acute geneeskunde voortgekomen is. De vraag is dus niet "wat is de rol van de SEH-arts bij een zwaargewonde patiënt als er ook een chirurg aanwezig is?" Een betere vraag is "wat is de rol van de SEH-arts als er opeens een zwaargewonde patiënt binnen komt en er géén chirurg aanwezig is?" De opleiding en nascholing van SEH-artsen is aan constante herbeschouwing en aanpassing onderhevig, met het doel om nóg betere dokters te maken. Net zoals ook het geval is bij de neurologie of welke andere richting binnen de geneeskunde dan ook. Kunnen er dingen beter? Ongetwijfeld. Maar SEH-artsen wijden hun hele carrière aan één specifiek deelgebied van de geneeskunde, namelijk de Spoedeisende Geneeskunde. Dat is dus: specialisatie.

  • Jan B. Hommel

    Neuroloog, Dalfsen

    @Van Der Meer: Ik vrees dat u hierin een punt heeft. Ook de neuroloog geeft regelmatig gehoor aan het 11e gebod: "Gij zult een CT van het cerebrum verrichten." Niet zelden ingegeven door het 1e gebod: "Waar het Protocol begint, houdt Gij op met Denke...n".

    Het is de reden dat ik nog steeds voor elke thrombolyse zelf in huis kom en zelf patiënt beoordeel. En op deze manier menig CT uitspaar, om van CT-angiografieën nog maar te zwijgen. Een bijkomend voordeel is dat ik zo mijn ervaring onderhoud en uitbreidt. En ik vind het veel te leuk om aan de ANIOS over te laten.

    Ervaring is nu eenmaal iets dat veel sneller bedside als door de telefoon groeit.

  • Jan B. Hommel

    Neuroloog, Dalfsen

    @Frederikse: Ik heb uw commentaar in het NtvG gelezen.

    Wat mij betreft mogen ze u nu per direct erkennen als medisch specialist, na het lezen van dit commentaar. Er blijkt maar weer eens uit dat een gezond verstand en een kritische geest niet voo...rbehouden zijn aan bepaalde medisch specialismen. En sowieso al niet aan artsen alleen...

    Helaas betreffen mijn ervaringen meer dan N=1 en ik heb vorig jaar nog waargenomen in een ziekenhuis waar men ook SEH-artsen heeft, en waar ik weer dezelfde ervaring had. Maar misschien ben ik te ongeduldig en heeft het even tijd nodig voordat dergelijke zaken vanuit de wetenschappelijke literatuur zijn weg vinden naar neuroloog en ook de SEH-arts. En ik ben nooit te beroerd om een en ander uit te leggen en de e-mail boxen van ANIOS en SEH-artsen vol storten met literatuur als ze daar geen bezwaar tegen hebben.

    Begrijp me goed, ik heb niet zo heel veel bezwaren tegen de erkenning van de SEH-arts als medisch specialist. Als het helpt om het niveau van de SEH-arts naar een hoger plan te tillen kan ik daar niet veel bezwaren tegen in brengen. Ik houd echter de wijze les van Anton Geesink in mijn achterhoofd, die als antwoordt gaf op mijn vraag of ik ooit de 1e dan zou moeten halen:

    "Ach Jan, de kracht zit in het mannetje, niet in het bandje dat ie draagt".

  • Mark Frederikse

    SEH-arts, Amsterdam

    @neuroloog Hommel: beste collega, ik ben het grotendeels met u eens.
    Het HINTS onderzoek behoort absoluut tot het vakgebied van de SEH-arts. Getuige hiervan zijn bijvoorbeeld de volgende Emergency Medicine podcasts:
    1) https://emcrit.org/emcrit/p...osterior-stroke/ 2) https://foamcast.org/2016/01/12/episode-41-vertigo/
    3) https://coreem.net/podcast/episode-175-0-posterior-circulation-stroke/

    U zegt een of enkele collega's van mij tegen gekomen te zijn, die onvoldoende thuis waren in het HINTS onderzoek. Ik kan dat uiteraard niet verifiëren maar als dat zo is dan is dat spijtig. N=1 of 2 diskwalificeert echter niet onze hele beroepsgroep. Zoals u aan bovenstaande nascholing kunt zien hoort dergelijk lichamelijk onderzoek bij ons vakgebied.
    Ik noemde in mijn eerdere commentaar een voorbeeld van een neuroloog die klaarblijkelijk niet wist waar een halskraag voor dient bij een traumapatiënt . Dat betekent echter niet dat ik sindsdien vind dat neurologen maar niet in de buurt van traumapatiënten moeten komen, en geen specialist zouden mogen heten. Want ook daar was N weer 1.

    Wat de overdaad aan CT-scans betreft zitten u en ik (ook) op één lijn. Toen jaren geleden de herziene richtlijn 'Opvang van patiënten met licht traumatisch hoofd-hersenletsel werd gepresenteerd, waaruit bleek dat iedereen boven een bepaalde leeftijd met een schrammetje op het hoofd door stoten tegen een keukenkastje een CT-scan moest krijgen, heb ik mijn bedenkingen daarover ook geuit: https://www.ntvg.nl/artikelen/herziene-richtlijn-‘opvang-van-patiënten-met-licht-traumatisch-hoofd-hersenletsel’/reacties

  • Oene van Meer

    SEH-arts, Leiden

    Geachte collega Hommel,
    Interessant punt over de toegevoegde waarde van een CT-scan bij vertigo. Misschien moet u dat onder uw collega's eens ter sprake brengen. Waar ik werk wordt namelijk zeer frequent (zacht uitgedrukt) door de neuroloog een CT a...angevraagd bij een patient met acuut ontstaan vertigo, indien trombolyse/iAT nog mogelijk is. Misschien is uw mening dus niet representatief voor uw specialisme, of prevaleert bij uw collega's het adagium "time is brain" boven de uitgebreide anamnese en neurologisch onderzoek dat u prefereert. Ik zal het mijn neurologie-colega eens vragen.
    Ik onderschrijf uw visie volledig dat om een goede dokter te kunnen zijn, kennis van elkaars vakgebied essentieel is. Als SEH-arts kan een neurologie-stage dus zeker een verrijking zijn. Net zoals een SEH-stage in de opleiding tot neuroloog een verrijking is. (En dan bedoel ik natuurlijk onder supervisie van een SEH-arts, omdat je dan pas ècht je blik, kennis en kunde verbreedt.)
    Immers, zoals de werkgroep Acute Neurologie het op haar website omschrijft: "regelmatig is de situatie complex, bijvoorbeeld omdat er diagnostische onzekerheden zijn, of omdat er meerdere pathologische processen tegelijk spelen. Een snelle effectieve en holistische benadering is daarbij van groot belang. De rol van de neuroloog is steeds meer die van betrokken teamspeler (...)."
    Aangezien een acute opvang in de praktijk inderdaad verdraaid lastig kan zijn, werken wij in ons ziekenhuis zeer prettig en laagdrempelig samen. In mijn ogen is dat effectieve zorg, waar de patient het meest bij gebaat is. Het doel van een SEH-arts is niet de neuroloog te vervangen. Net zoals een neuroloog geen SEH-arts kan vervangen, toch? Het gaat om elkaar aanvullen, als "betrokken teamspelers."

  • Jan B. Hommel

    Neuroloog, Dalfsen

    @Mark Frederikse:

    Na mijn opmerkingen bij het nieuwsitem ”Artsen kritisch in Brandbrief over Coronamaatregelen”, dacht ik bij mezelf, laat ik het maar eens een tijdje rustig aan doen en laat ik me maar niet uitlaten over de twijfels die ik heb ov...er over de meerwaarde van de SEH-arts.

    Maar goed, u vraagt het me nu op de man af, Ik heb vakantie, ik verveel me nogal snel en heb een licht opvliegend karakter. En dus schreef ik hieronder mijn ervaringen op de werkvloer neer. Ik kan natuurlijk alleen mijn perspectief als neuroloog beschrijven en weet niet hoe het voor andere specialismen is.

    Ik beloof u, ik zal niet oordelen, maar slechts vragen stellen: Dit om te voorkomen dat ik opnieuw allerlei verwensingen naar mijn hoofd geslingerd krijg van allerlei intellectuele hoogvliegers met als doel het inhoudelijk aspect maar snel te vergeten.

    In 2016 werkte ik voor het laatst een grote zorgfabriek, die zichzelf ook wel eens als ”topklinisch ziekenhuis” betitelen. In sommige opzichten was het dat ook wel, maar in de nodige andere opzichten was vaak meer een tob-klinisch ziekenhuis. Laten we het er op houden dat er wat te wensen overbleef. Ook daar had men de beschikking over SEH-artsen. Ik heb er wat gemengde gevoelens aan overgehouden, ik beken het u eerlijk.

  • Jan B. Hommel

    Neuroloog, Dalfsen

    Zo was daar de opleider van de SEH-artsen die mij tot twee keer toe belde met de vraag of ik iemand met een ernstig schedel-hersenletsel zou willen komen beoordelen op de SEH. Zoals ik gewend ben vroeg ik wat details van patiënt en het gebeurde uit, ...maar die kon de opleider van de SEH-artsen mij niet vertellen. En weet u waarom niet? De patiënten waren er nog niet, die waren nog in aantocht. Ik was werkelijk flabbergasted en vroeg haar waarom ik dan alvast naar de SEH zou moeten komen? Haar antwoordt was om mijn neurologisch oordeel te geven en om de CT van het brein te bekijken. Eerlijk is eerlijk, een van de twee patiënten had inderdaad een traumatische intracerebrale bloeding, maar de andere patiënt was dronken van een bankje gevallen en kwam lopend binnen met een doekje voor het bloeden.

    Kunt u mij vertellen wat de meerwaarde is van de SEH-arts als ik, nog voordat patiënt daadwerkelijk op de spoedeisende hulp aangekomen is, als neuroloog al naar de SEH moet komen om de hand van de SEH-arts vast te houden, terwijl die er toch juist voor opgeleid is en zich er erg graag op voor laat staan, de eerste triage en opvang van de acute neurologische patiënt te doen?

    Nu is de neurotraumatologie, ik vraag alvast om vergeving want het zal me wel weer een aantal ”fans” opleveren, naar mijn bescheiden mening het meest simpele vak in de neurologie. De traumatische hersenletsels vallen uiteen in twee categorieën, en het beleid voor beide wordt over het algemeen aan de hand van de CT van het cerebrum gemaakt. Simpeler kan bijna niet.

  • Jan B. Hommel

    Neuroloog, Dalfsen

    De ernstigste categorie heeft echt ernstig en levensbedreigend hersenletsel, regelmatig vergezeld gaande van andere ernstige letsels en landt uiteindelijk op de intensive care. Even kort door de bocht; uit de wetenschappelijke literatuur blijkt dat o...f we nu veel of weinig CT’s van het cerebrum maken en of we nu een cerebrale drukmeter plaatsen of niet, dit alles bijzonder weinig uit blijkt te maken voor de prognose: Zoals een vroegere en bijzonder slimme collega het al eens samenvatte: ”It is keeping the patiënt alive, while nature cures the disease”. Waar ik destijds aan toevoegde: ”Or not”. En dit beleid wordt door de intensivist met al zijn infusen, pijnstillers en sedativa uitgevoerd, en ik heb er als neuroloog over het algemeen bitter weinig aan toe te voegen.

    Als deze ernstige traumata binnenkomen op de SEH, staat daar als ontvangstcomité een anesthesioloog, een intensivist, een traumachirurg, een radioloog, en warempel ook een neuroloog. De bijdrage van de neuroloog is bijzonder klein: patiënt komt geïntubeerd en gesedeerd binnen en het enige waar de neuroloog nog iets zinnigs over kan zeggen zijn de pupillen, als de traumadokter tenminste niet al heel veel remifentanyl gegeven heeft.

    Wat ik in vier jaar in het UMCG als AIOS als enige af en toe heb geroepen was: ”Graag de binnenbocht, dames en heren, want ik denk dat het er niet goed uitziet in het bolletje”. Dit om te voorkomen dat men al te lang stil stond bij buik en borst en nog te repareren uiteengevallen ledematen om hiermee te voorkomen dat patiënt ondertussen cerebraal doodging. Bepaald geen heldenrol, kan ik u vertellen, en het waren de momenten dat ik me als AIOS neurologie het meest overbodig voelde.

    Kunt u mij als SEH-arts vertellen wat uw meerwaarde is, als de ernstige trauma patiënt al welkom wordt geheten door een anesthesist, een intensivist, een chirurg, een radioloog en zowaar ook een neuroloog? Wat blijft er dan nog over voor de SEH arts als zinvolle bijdrage?

  • Jan B. Hommel

    Neuroloog, Dalfsen

    Dan is er natuurlijk de roemruchte categorie ”licht traumatisch hoofd-hersenletsel”. Deze categorie bestaat in de moderne tijd praktisch gezien uit een ieder die gevallen is, en waarbij het hoofd, al is het maar oppervlakkig, muur of bodem heeft bero...erd. En ook een ieder die tijdelijk het bewustzijn verloor, of het nu veroorzaakt wordt door een afwijking in het brein zelf, of door een voorbijgaande circulatiestilstand, ook die patiënten vallen in de dagelijkse praktijk in deze categorie. Er bestaat een richtlijn met dezelfde naam ”licht traumatisch hoofd-hersenletsel” die ons verteld wie een CT van het brein zou moeten krijgen, maar ik denk dat deze richtlijn wel afgeschaft kan worden. Praktisch gezien komt het er namelijk op neer dat je als patiënt met een licht traumatisch hoofd-hersenletsel vrijwel onmogelijk is om het ziekenhuis te ontvluchten zonder een CT van het cerebrum te hebben ondergaan. Al zou je wegrennen, je wordt waarschijnlijk gevangen, platgespoten en alsnog in de CT geschoven. Hoewel er ook nu vast neurologen zullen zijn die roomser dan de Paus zijn, en beweren al deze patiënten zelf te zien en te beoordelen, is het over het algemeen zo dat deze mensen door de SEH-arts worden gezien als die beschikbaar is, en beperkt de neuroloog zich tot het beoordelen van de CT, als de radioloog dat tenminste niet al heeft gedaan.

  • Jan B. Hommel

    Neuroloog, Dalfsen

    En of je nu als jonge vrouw flauwviel bij het prikken van bloed op de SEH en daarbij achteraf vertelde dat je een prikkeltje en een tinteltje in de pink en ringvinger voelde, af dat je als 61-jarige man tijdens het plassen flauwviel en bij het van de... pot schuiven even met je hoofd langs de muur schaafde en zodoende een schaafwond op de zijkant van je hoofd opliep, er zal en moet een CT van het cerebrum gemaakt worden. En dat gebeurt dan ook.

    Ik noem dit dan ook het 11e gebod in de geneeskunde, waaraan ook de SEH-arts moet voldoen: ”Gij zult een CT-van het cerebrum maken”: Bij de jonge vrouw omdat ze voldoet aan de twee ”minor criteria”, te weten ”bewustzijnsverlies” en ”focale neurologische verschijnselen” (de prikkeltjes en tinteltjes in pink en ringvinger, jawel, ik verzin het echt niet!). In het tweede geval maar liefst op basis van 1 ”major criterium” te weten ”leeftijd ouder dan zestig jaar” en twee ”minor criteria”, te weten ”uitwendig letsel van het hoofd” en ”doorgemaakt bewustzijnsverlies”. En hiermee wordt keurig voldaan aan het 1e gebod in de geneeskunde: ”Waar het Protocol Begint, houdt U op met Denken”.

  • Jan B. Hommel

    Neuroloog, Dalfsen

    Nu ben ik al een tijdje neuroloog, ongetwijfeld tot verbazing van sommigen, maar ik weet inmiddels hoe vaak een dergelijke CT iets zinnigs oplevert, en er zijn zelfs wetenschappelijke data die ons iets leren: Waar ik het gelezen heb, weet ik niet mee...r en ik heb nu vakantie, dus ik ben te lui om het terug te zoeken, maar het ”number-needed-to-scan” om een relevante afwijking te vinden waar de neurochirurg iets mee moet, bedraagt ongeveer 10.000. 10.000 CT-scans van het hoofd, om een relevante afwijking met neurochirurgische consequenties. Laat het even rustig tot u doordringen. Ik vermoed dat dit getal zelfs nog groter is, aangezien in de diverse studies naar het licht traumatisch hoofd-hersenletsel de mensen met een syncope en mensen met een orthostatische hypotensie niet in de CT gelegd werden. Dat hoop ik tenminste

    Ik heb dus wel eens de neiging, maar dat schijnt heel ouderwets te zijn, om eerst eens met patiënt te praten en in bovenstaande gevallen en in bovenstaande casu het onverantwoord grote risico te nemen om af te zien van de CT-scan. Als ik die kans al krijg, want meestal is het kwaad al lang geschiedt, en wordt ik pas gebeld als de CT al gemaakt is. Het tekent overigens de situatie in de Nederlandse ziekenhuizen dat op mijn voornemen om af te zien van een CT van het cerebrum vaak met grote verbazing, zo niet verontwaardiging op gereageerd wordt. Men heeft immers 2 en 3 vinkjes gezet volgens het protocol, en dan zegt het 11e gebod: ”Gij zult een CT van het cerebrum maken! Wie denk ik wel niet te zijn om hier van af te zien???

    Beste Mark Frederikse, wilt u vanavond tijdens het nuttigen van uw biertje eens heel voorzichtig afvragen of we op deze manier verder moeten op de SEH en meer in het algemeen in de geneeskunde? En welke rol de SEH-arts met zijn vermaledijde richtlijnen en protocollen hierin speelt?

  • Jan B. Hommel

    Neuroloog, Dalfsen

    Maar ik ben nog niet klaar. Ik weet niet zoveel van de acute geneeskunde als de SEH-arts weet niet zo veel van de neuroloog als ik. So far, so good. Maar ik vind dat op het gebied van de acute neurologie de SEH-arts net zo veel moet weten als de gemi...ddelde neuroloog geacht wordt te weten. Wij doen nu eenmaal veel polikliniek maar worden geacht voldoende te weten en te kunnen om de acute neurologische patiënt volgens de regelen der kunst op te vangen op de SEH. Ik zou als patiënt geen SEH arts willen die minder kennis en kunde heeft dan de neuroloog als het om de acuut zieke neurologische patiënt gaat. Wat is anders de meerwaarde van de SEH-arts als ik alsnog zelf patiënt moet spreken en komen beoordelen?

    Ik noem een klassiek voorbeeld, de patiënt met duizeligheid, of vertigo, zo u wilt. Dit is verreweg de meest voorkomende neurologische klacht op de SEH en mensen met duizeligheid worden regelmatig door SEH-artsen opgevangen en beoordeeld. Duizeligheid kent vele mogelijke oorzaken, waaronder orthostatische hypotensie, psychiatrische aandoeningen zoals paniekaanvallen, vestibulaire aandoeningen maar ook neurologische aandoeningen, om er een aantal te noemen. Wetenschappelijk onderzoek laat zien dat een goede anamnese en gericht neurologisch onderzoek het mogelijk maken met grote mate van zekerheid vast te stellen wat de oorzaak is en hoe deze behandeld moet worden. En om het onderscheidt tussen relatief benigne oorzaken en potentieel ernstige oorzaken te maken.

  • Jan B. Hommel

    Neuroloog, Dalfsen

    Het schetst mijn verbazing dat ik regelmatig mee heb gemaakt dat de anamnese van de SEH-arts onvolledig is, en dat nog steeds de nadruk gelegd wordt op het type duizeligheid (draaiduizelig of een licht gevoel in het hoofd), terwijl de literatuur duid...elijk is over het gegeven dat het type duizeligheid nauwelijks enige waarde heeft bij de differentiaaldiagnostiek, maar de duur van de duizeligheid, de omstandigheden waarbij de duizeligheid optreedt, eventuele uitlokkende factoren en bijkomende neurologische klachten en symptomen veel belangrijker zijn. Maar dit vind ik nog niet eens zo heel erg.

    Het onderscheidt maken tussen een relatief benigne vestibulaire aandoening en een potentieel ernstige aandoening als een vertebrobasilair infarct is de belangrijkste opdracht op de SEH en hiervoor bestaat een hele goede klinische beslisregel met een viertal neurologische testen. Het gaat om de HINTS+ (Head-Impulse test, Nystagmus Type en Skew Deviation. De + staat voor vingerwrijven om hiermee eventueel gehoorsverlies op het spoor te komen.) Voeg hier de gladde oogvolgbewegingen aan toe en een beoordeling van het gangpatroon, en de beoordeling of er een valneiging bestaat, eventueel na het sluiten van de ogen, en men heeft een klinisch diagnosticum in handen dat (heel veel) beter presteert dan een MRI in de eerste 48 uur.

  • Jan B. Hommel

    Neuroloog, Dalfsen

    Ik heb in de afgelopen jaren niet een keer meegemaakt dat een SEH-arts op de hoogte was van de HINTS+ test, laat staan dat deze een head-impulse test naar behoren zou kunnen uitvoeren of zou kunnen beoordelen. Ik heb geen enkele SEH-arts getroffen di...e wist wat een skew-deviation was of een Ocular Tilt Reaction (OTR). Slechts een minderheid wist dat een nystagmus naar de snelle fase wordt benoemd, en een nog kleinere minderheid wist een onderscheid te maken tussen een nystagmus van perifere origine en een nystagmus van centrale origine. En dit terwijl dit toch echt tot het armentarium van de SEH-arts zou moeten behoren als hij patiënten met deze klachten en symptomen zou moeten kunnen beoordelen.

    Dit wordt nog relevanter als de SEH-arts de behandeling met t-PA zou moeten gaan uitvoeren bij de verdenking op een herseninfarct. Over het algemeen gaat de screening van de SEH-arts niet heel veel verder dan de Face, Arm, Speech and Time (FAST) test. De stelling die ik hier poneer is dat de SEH-arts niet voldoende in staat is om de mensen met een herseninfarct te onderscheiden van de stroke-mimics zoals migraine, een non-convulsieve status epilepticus (waarbij subtiele uitingen zoals een nystagmus, oogknipperen en subtiele trekkingen vrijwel nooit herkend worden door de SEH-arts), of functionele neurologische uitval. Zelfs het onderscheiden van een gemakkelijk te herkennen aandoening als een benigne paroxysmale positieduizeligheid (BPPD) stelt de SEH-arts al regelmatig voor een te grote opgave. Maar ook bij deze categorie is voldaan aan het 11e gebod en werd alvast een CT van het cerebrum gemaakt. En uitgebreid laboratoriumonderzoek verricht. En een ECG. Beste Mark Frederikse, beschouwt u dit als zinnige en efficiënte zorg?

  • Jan B. Hommel

    Neuroloog, Dalfsen

    Ik spreek vanuit mijn vakgebied als neuroloog en ik weet dat ook in sommige topklinische- opleidingsziekenhuizen de SEH-artsen ver worden gehouden van de acuut zieke neurologische patiënt. Men kan zich afvragen waarom dit zo is. Overigens, ook in mij...n geval is de samenwerking met de SEH-artsen over het algemeen (maar niet altijd) heel prettig en constructief, en over het algemeen heeft de SEH-arts meer kennis en ervaring in huis dan de ANIOS neurologie. Maar de laatste kan ik de HINTS+ aanleren, en leren hoe men een nystagmus beoordeeld, en na enige tijd durf ik daar ook enigszins op te varen. Dat is bij de SEH-artsen niet het geval, aangezien zij een stage neurologie in de opleiding niet nodig vinden.

    En hoewel ook de politiek nu lijkt aan te sturen op een centrale positie voor de SEH-arts op de SEH waarbij de SEH-arts verantwoordelijk zou moeten worden voor alle patiënten op de SEH, durf ik waar het de acuut zieke neurologische patiënt betreft niet te varen op de ”klinische blik” van de SEH-arts en beoordeel ik alle patiënten zelf. En zo lang de SEH-arts niet in staat is om bovenstaande casuistiek zelfstandig goed te beoordelen, denk ik dat het te ver gaat om deze te erkennen als zelfstandig medisch specialist.

    Maar zoals ik al zei, als de SEH-artsen daar anders over denken, is de juiste weg die naar het hoofdgebouw van de KNMG.

  • Mark Frederikse

    SEH-arts, Amsterdam

    @neuroloog Bonte: u stelt dat de neurologische kennis van ‘de’ SEH-arts niet goed genoeg is en gevaarlijke situaties oplevert? Tja, zo heb ik ook wel eens een neuroloog (ja de specialist zelf, niet de arts-assistent) op de SEH een oculocefale reflex ...zien testen bij een trauma-patient in een halskraag. Nogal gecontra-indiceerd en niet zonder gevaar.
    Een dergelijke discussie over losse momenten waarbij een collega uit een ander vakgebied iets minder ideaal deed lijkt me echter nogal zinloos en ik stel voor dat we daarmee ophouden. Weet een SEH-arts net zo veel van neurologie als een neuroloog? Nee. Weet een neuroloog net zoveel van spoedeisende geneeskunde als een SEH-arts? Nee ook niet. Nogal wiedes en dat is nou net waarom er verschillende specialismen bestaan, en we samenwerken en van elkaar leren. Daarbij wil graag opmerken dat ik de samenwerking met neurologen altijd als zeer constructief en prettig ervaar.

  • GJ Bonte

    Neuroloog, Dalfsen

  • Alasgarova

    Arts, Den Haag

    I would like to refer you to this article: The postgraduate medical education pathway: an international comparison.
    (Sub)specialties offered in Australia, Canada, Germany, the Netherlands, UK, and USA*
    JME-34-63-s-001.pdf (91K)
    GUID: 4EC548C1-1140...-4728-B87B-69FD60547D9F
    Margot M. Weggemans, Bruce van Dijk, [...], and Olle ten Cate

  • GJ Bonte

    Neuroloog, Dalfsen

    @Van Der Meer: Nee, dank u. Ik heb meer dan genoeg in ziekenhuizen rondgelopen: In ziekenhuizen op Aruba, Nederland en Duitsland. De SEH-arts is vaak een verbetering waar het de acute zorg betreft, maar niet altijd.

    Zo vond men het in de opleidin...g tot SEH-arts niet nodig om een stage neurologie te behouden, men zou genoeg "neurologie" zien op de SEH. En helaas, het is niet anders, ik vind de kennis de kunde van de acute neurologie bij de SEH-arts met enige regelmaat van een ontstellend laag niveau, en ik heb er al de nodige ongelukken door zien gebeuren.

    Zoals ook voor de huisarts geldt, geldt ook voor de SEH-arts: Wie een dergelijk ontstellend breed en divers vakgebied heeft, ontkomt niet aan een lange opleiding, veel studeren en het opdoen van heel veel ervaring voordat men op een verantwoorde manier zijn vak kan uitoefenen.

    U trekt de vergelijking met de radioloog, de nucleair geneeskundige en de patholoog. Maar is die vergelijking wel eerlijk? Hoewel deze de arts-titel dragen, zijn het in feite "technici" die ons voorzien van het noodzakelijke aanvullend onderzoek. Ze hebben geen feitelijk patiëntencontact in de zin dat ze een anamnese afnemen, lichamelijk onderzoek doen, een diagnose stellen en deze bespreken met patiënt. Dat doet een SEH-arts wel, maar is desondanks maar kort verantwoordelijk voor patiënt, en draagt het daarna over aan de medisch specialist.

    En ik begrijp heus wel dat de acute zorg een hele andere benadering vergt dan de electieve. Bij ons lopen deze regelmatig door elkaar heen, als je onder je spreekuur moet overleggen met de ANIOS, de huisarts, of een patiënt direct gezien moet worden of dat het even kan wachten. En wat ik op het spreekuur doe is heel iets anders dan wat ik in de dienst doe. Dat laatste vind ik overigens het allerleukste, maar dat terzijde.

    Maar goed. Concluderend, ik heb geen bezwaar tegen de erkenning van de SEH-arts als "medisch specialist". Maar daarvoor moet u de KNMG overtuigen, niet mij.

  • Oene van Meer

    SEH-arts, Leiden

    Geachte collega Bonte,
    Een verbazingewekkende definitie van medisch specialist houdt u er op na, als de duur van het behandel contact relevant is. Ik snap het door de traditionele bril van een neuroloog bezien, maar gaat voorbij aan de veelheid aan ...specialismes die de geneeskunde behelst. Heeft u zich ooit gerealiseerd dat bijvoorbeeld een nucleair geneeskundige, een patholoog anatoom en radioloog ook een zeer beperkte follow-up van hun patienten hebben?
    Wat essentieel is in deze, is niet of ik mij wel/niet medisch specialist voel, maar de erkenning dat spoedeisende zorg fundamenteel andere benadering vereist dan electieve zorg. Dat besef is al geland bij acute internisten, urgentie-anesthesiologen, intensivisten en SEH-artsen. Spoedeisende zorg is niet iets wat je er even bij doet. Het vereist toegewijde collega's die hier samen de patient door de acute fase heen kunnen loodsen. Daar heb je specialistische kennis, kunde en ervaring voor nodig. Dat staat natuurlijk los van corona, maar de crisis was voor sommigen wel een eyeopener. Als u dat inzicht nog niet heeft, bent u van harte uitgenodigd een keer een dienst mee te lopen.

  • GJ Bonte

    Neuroloog, Dalfsen

    @Mark Frederikse:

    Volgens mij krijgen de intensivisten wel de erkenning die ze verdienen. Zoals u zegt, de opleiding is er al, de intensivist is een erkende tweejarige opleiding als post-specialisatieopleiding, toegankelijk voor beschouwende èn c...hirurgische specialismen. De hoofdbehandelaar op de IC is zonder uitzondering de intensivist, die daar een centrale rol heeft bij de diagnostiek en behandeling van de op de intensive care opgenomen mensen.

    Waarom dit opeens anders zou moeten is mij niet duidelijk. Alleen omdat ze nu in de schijnwerpers stonden vanwege de Coronacrisis? Omdat een paar politici zich nu realiseren dat er zoiets bestaat als een intensivist? Waar ze daarvoor nog geen weet van hadden? En wat moet er dan nog "erkend" worden?

    Waar het de SEH-arts betreft: Als u zich geen volwaardig specialist voelt met de titel "Profiel SEH-arts KNMG", ik zou zeggen, kaart het aan bij de KNMG.

    Maar dan heb ik toch als wedervraag: Welk ander specialisme, inclusief de huisartsgeneeskunde, kent u, waarin de betreffende "specialist" een patiënt slechts in één setting ziet, namelijk in het acute stadium, daar de eerste opvang, de initiële diagnostiek en initiële behandeling inzet, en vervolgens patiënt doorschuift naar een ander specialisme, zonder zich ook nog maar een moment te hoeven bekommeren om de uitkomst van de eerste diagnostiek, uitkomst van behandeling en verdere follow-up? En waarbij de maximale behandelingsduur zich per definitie beperkt tot enkele uren, namelijk de maximum voorgeschreven tijd dat een patiënt zich op de SEH mag ophouden?

    Als u een ander specialisme kunt bedenken die ook op deze manier te werk gaat, en u vindt bovenstaand voldoende als erkenning voor een medisch specialisme, moet u de bonzen bij de KNMG daarvan zien te overtuigen. Ik heb daar zo wel eens mijn twijfels over, maar gelukkig voor u speelt dat geen rol voor de KNMG.

  • Mark Frederikse

    SEH-arts, Amsterdam

    @neuroloog Bonte: 1) u vraagt wat er mis is met de huidige 'SEH-arts KNMG' situatie. Mag ik u een tegenvraag stellen? Zou u het u een goed idee lijken als we het specialisme neurologie veranderen in een profiel 'neuroloog KNMG'? Zo nee, dan snapt u w...at SEH-artsen mis vinden met de huidige situatie. 2) U vraagt hoe de opleiding tot intensivist vorm gegeven moet worden? Misschien begrijp ik uw vraag niet goed maar de opleiding tot intensivist bestaat reeds... Die heeft reeds vorm en hoeft dus geen vorm meer gegeven te worden. De intensivist moet alleen nog de erkenning krijgen die hij/zij verdient. Net als de SEH-arts.

  • Jan Keppel Hesselink

    pijnarts, Bosch en Duin

    Ach, juristen bepalen wat artsen hadden moeten doen als ze het verkeerd deden, ethici bepalen wat een artsen niet mogen doen, patiënten weten het via Google altijd beter, en politici definiëren nu gewoon welke specialisten er nodig zijn.
    Zijn artse...n eigenlijk nog wel nodig, laten we het gewoon overlaten aan juristen, ethici, patiënten en politici. Dan komt het vast wel goed.

  • GJ Bonte

    Neuroloog, Dalfsen

    @Merhai:

    Hoe zou u de opleiding tot intensivist dan vorm willen geven? Via een aantal stages bij de verschillende "moederdisciplines"?

    Wordt het dan niet teveel eenheidsworst? Of wordt het dan juist een sterker vak?

  • Merhai

    Anesthesioloog, Lelystad

    Anesthesiologen werken praktisch nooit op een IC.
    Anesthesioloog - intensivisten , werken bijna altijd op een IC.
    Een aantal zaken vraag ik me al tijden af.
    1 als je dagelijks als intensivist werkt mag je dan wel het werk van een anesthesioloog... doen? Omgekeerd mag ook niet. De kwaliteit kan toch nooit hetzelfde zijn?
    2 waarom wordt ik regelmatig door de intensivist gebeld voor intubaties en andere invasieve handelingen ?
    3 punt 2 geldt ook voor SEH artsen.
    4 waarom zijn de intensivisten niet een apart specialisme?
    5 in de covid crisis hebben diverse anesthesiologen meegewerkt op de IC. Wat denken we daarvan?

    Ik ben benieuwd hoe dit afloopt. Wat mij betreft blijft de intensivist op de intensive care en hoeven ze niet tot een moeder specialisme te behoren.

  • GJ Bonte

    Neuroloog, Dalfsen

    @Leenders: Daar ben ik het hartgrondig mee eens. Gaat de politiek zich nu ook al bemoeien met wie zich wel en wie zich niet "medisch specialist" mag noemen.

    Wat is er in Godsnaam mis met de constructie van "SEH-arts KNMG" en de intensivist zoals d...ie er nu is.

    Het kan niet anders dan een verrijking zijn dat intensivisten een verschillende achtergrond hebben vanuit de basisopleiding die ze hebben gehad?

  • JH Leenders

    zorgveldwachter, Leeuwarden

    Argumenten vd SP en de PvdD ? Wellicht willen zij zelfs minder specialismen?
    Ondergetekende wenst minder politieke partijen!

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.