Laatste nieuws
Wetenschap

Heropleving van polio op de Filipijnen

Negentien jaar nadat de Filipijnen ‘poliovrij’ waren verklaard, stak de ziekte opnieuw de kop op. Hoe kan een virus dat is uitgeroeid, toch terugkeren?

Het poliovirus is de wereld uit – bíjna. Dit ‘bijna’ wordt al enkele jaren bijna bezwerend aangekondigd door poliodeskundigen. Een in 1988 ingezette campagne om het poliovirus uit te roeien is inderdaad succesvol. Toch duikt de ziekte nog frequent op, in Afrikaanse landen als Nigeria en Congo, en recentelijk op de Filipijnen – terwijl dat land in 2000 poliovrij is verklaard.
De besmetting van een 3-jarig meisje op het eiland Mindanao eind juni, werd 14 september bevestigd. Een paar dagen later maakte het ministerie van Volksgezondheid een tweede geval bekend: een 5-jarige jongen uit de provincie Laguna. Het poliovirus is bovendien aangetroffen in het riool van miljoenenstad Manila. De minister van Volksgezondheid Francisco Duque sprak van een epidemie. ‘Als je één geval hebt, dan zijn er waarschijnlijk al honderd anderen besmet’, zegt poliodeskundige Erwin Duizer (RIVM). ‘Minder dan 1 procent ontwikkelt het klassieke poliobeeld van acute slappe verlamming.’

Om uitbraken als deze te begrijpen is het goed om te weten dat het poliovirus drie stammen heeft: type 1, 2 en 3. De ‘wilde’ variant van het virus (wpv1) is nog actief in Pakistan en Afghanistan. Tot nu zijn in 2019 daar 62 respectievelijk 16 gevallen gemeld. De andere twee varianten zijn wereldwijd uitgeroeid: wpv2 sinds 1999 en wpv3 sinds 2012. Bij incidentele uitbraken, zoals deze op de Filipijnen, is sprake van een gemuteerd vaccinvirus: een vaccine-derived poliovirus (vdpv).

Wanneer een land of gebied gedurende langere tijd een lage vaccinatiegraad heeft en slechte hygiënische omstandigheden, krijgt het virus vanuit een vaccin de kans om zich te verspreiden. Het onschuldige vaccinvirus kan weer veranderen in ziekmakend poliovirus. Duizer: ‘Dit gebeurt in zeldzame gevallen, en alleen wanneer landen voor hun vaccincampagnes gebruikmaken van een levend, verzwakt poliovirus.’ Dit orale poliovaccin (opv) wordt wereldwijd verreweg het meest ingezet. Het is goedkoper om te maken en makkelijker toe te dienen, onder meer omdat er geen injectie aan te pas komt. Nederland maakt in zijn Rijksvaccinatieprogramma overigens sinds de jaren vijftig gebruik van een vaccin met een doodgemaakt poliovirus dat geïnjecteerd wordt: ipv.
In de praktijk blijkt vooral dat de type-2-stam van het opv zich makkelijker kan terugveranderen naar vdpv, licht Duizer toe. Omdat deze stam de meeste problemen gaf, haalde de WHO het in april 2016 uit het vaccin.

De vaccinatiegraad voor polio is in de Filipijnen met tussen de 66 en 68 procent voor het opv en nog geen 50 procent voor het ipv te laag. Naast de lage dekkingsgraad wijt het ministerie de heropleving van polio aan gebrekkige monitoring van poliosymptomen, en slechte hygiëne.

Een bijkomend obstakel op de Filipijnen vormt het wantrouwen tegen vaccinaties. Dit komt voort uit onrust over Dengvaxia, een vaccin tegen dengue (knokkelkoorts). De overheid startte in 2016 een landelijk inentingsprogramma voor 700 duizend schoolkinderen. Dit staakte zij nadat bleek dat het bij sommigen – mensen die nooit besmet waren geweest – de symptomen juist verergerden. Dit veroorzaakte maatschappelijke onrust. Er werden veertien sterfgevallen gemeld die gerelateerd zouden zijn aan het vaccin. Ten onrechte, zo wees later onderzoek uit – maar het kwaad was al geschied. Het vertrouwen in vaccinaties in het algemeen daalde en de vaccinatiegraad is sindsdien afgenomen.

De Filipijnse overheid begint in oktober een vaccinatiecampagne bij kinderen onder de 5 jaar om de huidige polio-uitbraak te stoppen. Het zal een monovalent (tegen één stam) vaccin inzetten, gericht op vdpv2. Daarvoor wordt vaccin ingevoerd uit Genève, waar de WHO een voorraad bewaart.

Lees ook

Nieuws Wetenschap vaccinatie polio RIVM
  • Marieke van Twillert

    Marieke van Twillert werkt als journalist voor Medisch Contact. Arbeidsmarkt, levenseinde en e-health hebben haar speciale aandacht.  

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.