‘Aangifte tijdens code zwart zal niet leiden tot strafrechtelijke vervolging’

Stel dat patiënten of nabestaanden aangifte doen tegen zorgverleners omdat bij ‘code zwart’ geen ic-bed ter beschikking werd gesteld, dan zal het Openbaar Ministerie in de meeste gevallen niet overgaan tot strafrechtelijke stappen. Dat laat procureur-generaal Rinus Otte van het Openbaar Ministerie (OM) weten in een brief aan de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ), die door de IGJ is gepubliceerd op de eigen website.

De inspectie heeft het OM gevraagd hierover een standpunt kenbaar te maken. Uit de brief blijkt dat het denkbaar is dat een patiënt of diens nabestaanden aangifte doen nadat er bij ‘code zwart’ of ‘fase 3-c’ geen ic-bed beschikbaar is gesteld. De patiënt kan daardoor verdere schade aan de gezondheid oplopen of zelfs komen te overlijden. Volgens Otte kan aangifte worden gedaan op basis van verschillende soorten strafbare feiten.

‘Het voert te ver om hier een uitputtende opsomming te geven, maar er kan bijvoorbeeld worden gedacht aan delicten uit het Wetboek van Strafrecht (Sr): moord of doodslag (artikel 289 Sr en 287 Sr), dood door schuld (307 Sr) of het verlaten van een hulpbehoevende (255 Sr e.v.). Ook kan gedacht worden aan overtreding van artikel 96 van de Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg (Wet BIG), te weten het buiten noodzaak benadelen van de gezondheid van een patiënt’, aldus Otte.

Otte stelt dat het College van procureurs-generaal van mening is dat als ‘code zwart’ – waarbij er niet genoeg ic-bedden zijn en op niet-medische gronden zal worden getrieerd – is ingetreden, een zorgverlener in beginsel niet strafrechtelijk verantwoordelijk kan worden gehouden voor schade aan de gezondheid van een patiënt. In die situatie is er sprake van een noodsituatie waarbij de zorgverlener wordt gedwongen beslissingen te nemen die gezondheidsrisico’s voor patiënten met zich meebrengen. Volgens Otte bepaalt artikel 40 van het Wetboek van strafrecht dat in een dergelijke situatie dat handelen niet strafbaar is.

Ook buiten deze overmachtssituatie geldt een forse drempel voor de strafrechtelijke verantwoordelijkheid van zorgverleners, aldus Otte. Die verantwoordelijkheid bestaat pas als de zorgverlener in de gegeven omstandigheden niet heeft gehandeld zoals van hem mocht en kon worden verwacht. Zolang een zorgverlener niet grovelijk afwijkt van medische richtlijnen, is er voor het OM geen reden om strafrechtelijk in te grijpen, zegt Otte in zijn brief.

Wel zijn er volgens de procureur-generaal uitzonderingen mogelijk, waarin wél tot onderzoek of vervolging wordt overgegaan. Dit kan onder meer zijn wanneer er geen sprake (meer) was van een noodtoestand, bijvoorbeeld omdat fase 3-c niet is bereikt of is afgelopen. Of wanneer blijkt dat de patiënt (buiten de ic) niet de best passende zorg heeft gekregen in de gegeven omstandigheden.