Zwaar dement, wilsonbekwaam en euthanasie

Het is geen uitzondering dat euthanasie wordt toegepast bij dementerende, deels wilsonbekwame patiënten. Als zij zelf in het verleden duidelijke verklaringen hebben afgelegd dat ze dit in een later stadium willen en als ze nog steeds aangeven dood te willen, omdat het lijden werkelijk ondragelijk is geworden, is euthanasie gerechtvaardigd. Dit zegt KNMG-beleidsadviseur Eric van Wijlick in een reactie op twee artikelen in De Volkskrant van 9 november.

Volgens Van Wijlick suggereren de artikelen dat er in maart 2011 voor het eerst euthanasie werd toegepast op een zwaar dementerende patiënt van wie de wilsbekwaamheid sterk was afgenomen. Van Wijlick: ‘In 2010 zijn er 25 euthanasieverzoeken van dementerenden ingewilligd. Er is een duidelijke stijging te zien; in de afgelopen tien jaar gaat het bij elkaar om 50 ingewilligde verzoeken. Er is dus geen sprake van een verschuiving of oprekking in de euthanasiepraktijk.’

Dat de patiënte uit de casus in de Volkskrant zwaar dementerend was, wil volgens Van Wijlick nog niet zeggen dat ze op alle fronten wilsonbekwaam was. Wijlick: ‘Ze kon het misschien niet in nette volzinnen zeggen, maar ze was zeker in staat om aan te geven dat ze dood wilde. Daarnaast had ze het in het verleden heel duidelijk besproken met haar familie en haar huisarts. Een soortgelijke casus is er ook van een patiënt met afasie die in 2008 euthanasie kreeg. Ook deze patiënt kon ondanks gebrekkige communicatie duidelijk maken dat hij euthanasie wenste.’

Constance de Vries-Ekkers was als SCEN-arts betrokken bij het euthanasieverzoek van de dementerende patiënte. Zij is wél van mening dat er bij deze patiënt sprake was van wilsonbekwaamheid. De Vries-Ekkers: ‘Van wilsonbekwaamheid spreek je als de patiënt de gevolgen van het euthanasieverzoek niet kan overzien. Dat was bij deze patiënt beslist het geval. Een andere SCEN-arts die het verzoek eerder beoordeelde, heeft het daarom afgewezen. Als huisarts wil je in de laatste minuut voor de euthanasiehandeling aan de patiënt kunnen vragen of dit écht is wat zij wil. Deze patiënt kon de betekenis van de vraag en de consequentie van het antwoord niet meer overzien.’

Dat De Vries-Ekkers het verzoek toch heeft goedgekeurd, heeft volgens haar te maken met de goede voorbereiding van de patiënt en de goede relatie met de familie en de huisarts. De huisarts had volgens haar regelmatig contact met de patiënt en de familie. De Vries-Ekkers: ‘Als iemand altijd al heeft gezegd dit niet te willen en er is duidelijk sprake van lijden – deze patiënt was duidelijk heel ongelukkig, dan moet je er als hulpverlener iets aan doen. De toetsingscommissie heeft geoordeeld dat je in zo’n geval de mondelinge verklaring kunt vervangen door de schriftelijke verklaring. Die schriftelijke verklaring moet natuurlijk niet uit het niets komen. Ook moet de familie van de patiënt helder kunnen bevestigen dat dit de wens is van de patiënt en dat de patiënt ondraaglijk lijdt.

Simone Paauw

Het artikel: Euthanasie bij dementerenden

Lees ook:

• Een uitgebreide toelichting op de casus vindt u een ingezonden artikel van SCEN-arts Constance de Vries-Ekkers: Euthanasie bij dementerenden.
  
• De Volkskrant: Voor het eerst in Nederland euthanasie op zwaar dementerende patiënte

• KNMG-standpunt: De rol van de arts bij het zelfgekozen levenseinde
• KNMG-persbericht: KNMG: euthanasie bij dementie is geen oprekking euthanasiewet

Medisch Contact:

• Euthanasie bij beginnende dementie
• Aftakeling ook grond voor euthanasie
• Euthanasie en dementie
• ‘Nee’ tegen euthanasie bij dementie