Laatste nieuws
Joost Visser
2 minuten leestijd
Nieuws

‘Zorg na afzien van eten en drinken niet verplicht’

6 reacties

Een patiënt die bewust afziet van eten en drinken om sneller te sterven, heeft recht op passende zorg. Maar artsen en andere hulpverleners met gewetensbezwaren mogen de zorg overdragen aan een collega.

Dat staat in de ‘concepthandreiking’ over de zorg aan deze groep mensen die KNMG en  Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland (V&VN) vandaag hebben gepubliceerd. In de handreiking staan empirische gegevens en een beschrijving van juridische en ethische aspecten, maar bovenal wordt duidelijk gemaakt wat van artsen mag worden verwacht als een patiënt bewust afziet van eten en drinken om zo het levenseinde te bespoedigen.

Anders dan bij palliatieve sedatie en euthanasie speelt de arts in deze situatie geen doorslaggevende rol: het is immers de patiënt zelf die het besluit neemt om niet meer te eten en te drinken, en die dat besluit vervolgens ook uitvoert. ‘Zo bezien is het niet essentieel dat een arts het proces begeleidt’, zegt internist-oncoloog en hospicearts Alexander de Graeff, voorzitter van de commissie die de handreiking heeft gemaakt. ‘Maar betrokkenheid van een arts is zeer gewenst.’ De handreiking laat dat concreet zien. Zo kan de arts in de ‘voorbereidende fase’ bijvoorbeeld zorgen voor goede informatie en zo nodig de medicatie aanpassen; in de ‘uitvoerende fase’ gaat het vooral om het verzachten van verschijnselen als mictie- en defecatiestoornissen, pijn, misselijkheid, onrust en verwardheid.

Afzien van eten en drinken om het levenseinde te bespoedigen is niet hetzelfde als zelfdoding, benadrukt de commissie. Het is immers vergelijkbaar met het weigeren van antibiotica, beademing of palliatieve chemotherapie, en ook dat wordt juridisch niet als zelfdoding beschouwd, maar als een recht dat de patiënt toekomt. ‘Toch ervaren sommige artsen dat hulp in deze situatie gelijk staat aan hulp bij zelfdoding’, zegt De Graeff. Het is één verklaring voor het gegeven dat deze vorm van patiëntenzorg emotionele bezwaren oproept  en dat niet alle artsen erbij betrokken willen worden: ‘Een tweede verklaring kan zijn dat sommige artsen deze manier van sterven niet menswaardig vinden.’

Dat laatste thema heeft volgens De Graeff ook in de commissie tot discussie geleid. Hoewel hij de afgelopen vijf jaar geen patiënten heeft gezien die bewust wilden stoppen met eten en drinken, zou hij er zelf geen moeite mee hebben om hen bij te staan: ‘Op basis van literatuur denk ik dat het kán en dat het een menswaardige manier van overlijden is.’ Desondanks wordt in de handreiking ruimte gegeven aan artsen die wél gewetensbezwaren hebben. Net als eerder bij euthanasie mogen zij deze – intensieve – zorg overdragen aan een collega. Maar zij moeten wel – ‘zoals een goed hulpverlener betaamt’ – zorg blijven verlenen tot het moment van overdracht.

De commissie organiseert vier debatavonden over de concepthandreiking, waarop tot 14 maart commentaar kan worden gegeven. Dit wordt verwerkt, waarna de definitieve versie wordt voorgelegd aan de besturen van onder meer KNMG en V&VN.

Joost Visser


Handreiking Bewust afzien van eten en drinken


Lees ook:



Beeld: Thinkstock
Beeld: Thinkstock
Nieuws KNMG euthanasie levenseinde zelfdoding versterven
Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • ,

    Ik heb bedenkingen bij de KNMG handreiking bij versterven (MC 01/01)
    Deze geeft artsen met gewetensbezwaren de gelegenheid zich aan de zorg rond het zelf gekozen sterfbed te onttrekken.

    Hoe verhoudt zich deze "geste" tot artikel 453 van de WGBO ov...er het goed hulpverlenerschap ?

    De patiënt die zich in al zijn autonomie manifesteert wordt door zijn dokter in de steek gelaten. Heeft deze handelwijze geen tuchtrechtelijke gevolgen? De behandelend arts verbreekt op de valreep de relatie met de patiënt, juist als diens aanwezigheid zo nodig kan zijn. Goed hulpverlenerschap houdt in dat je de patiënt begeleidt, met in principe uitsluiting van je eigen opvattingen over hoe te leven, en hoe dood te gaan. Je mag ook als arts zeggen wat je van iemands handelwijze vindt maar zult moeten blijven meedenken wat hier de consequenties van zijn.

    Joep van Baars, arts MG, Nijmegen


    Reactie KNMG:
    Inderdaad, hulpverleners moeten patiënten die bewust afzien van eten en drinken om het levenseinde te bespoedigen passende zorg verlenen. Dit staat voorop in de KNMG-handreiking die ter consultatie voorligt. Maar juist omdat het doel is het overlijden te versnellen, kan een zorgverlener zorg ervaren als hulp bij zelfdoding. De commissie beargumenteert waarom hier in veel, ook juridische, opzichten, geen sprake van is, maar erkent dat discussie mogelijk is. Een zorgverlener moet zich wel afvragen of het gewetensconflict zo zwaar weegt dat hij de zorg zelf niet wil en kan verlenen. En moet dan tot aan de overdracht de zorg blijven verlenen die past bij het proces van afzien van eten en drinken.

  • Eric van Wijlick

    secretaris KNMG-commissie Bewust afzien van eten , Utrecht

    De KNMG-commissie deelt de opvatting van collega Brons dat artsen aan al hun patiënten optimale zorg behoren te verlenen. Dat geldt óók als de arts het niet eens is met de keuze van de patiënt om door bewust af te zien van eten en drinken het levense...inde te bespoedigen of als hij gewetensbezwaren heeft. Hulpverleners met gewetensbezwaren mogen de zorg wel overdragen aan een collega, maar moeten als een goed hulpverlener passende zorg blijven verlenen die hoort bij bewust afzien van eten en drinken tot aan de overdracht. De handreiking ondersteunt juist artsen, verpleegkundigen en verzorgenden bij de invulling van deze zorg. Collega Brons ziet het juist dat bewust afzien van eten en drinken, ook het kunstmatig toedienen ervan, een recht van iedere patiënt is. Ook als daarmee het levenseinde wordt bespoedigd. Medische begeleiding, verpleging en verzorging waar de patiënt wél toestemming voor geeft vinden plaats in deze specifieke context: het verlichten van het lijden. Er is dan ook geen sprake van hulp bij zelfdoding . Uit eerdere KNMG-debatavonden bleek behoefte aan zo’n handreiking. Deze heeft nog de status van concept. De KNMG-commissie ziet reacties hierop graag tegemoet. Zie: http://knmg.artsennet.nl/Nieuws/Nieuwsarchief/Nieuwsbericht/Bewust-afzien-van-eten-en-drinken-zorg-staat-voorop.htm

  • N.A. Terpstra

    huisarts, HOOGKARSPEL

    Wat een raar woord: concepthandreiking.

  • Y.G. van Ingen

    Specialist ouderengeneeskunde, kaderarts palliat, ZUID-SCHARWOUDE

    Blij met reactie de heer van Wylick. Ik vraag me echter wel af of niet eerst betere voorlichting en scholing had kunnen plaats vinden alvorens deze conceptrichtlijn beschikbaar te stellen voor de media. Het komt nu over alsof t beleid al is vastgeste...ld.
    Ongelukkig in een tijd waarin de zorg rondom t levenseinde een ieder al zo bezig hield en ik de pers veel incorrecte informatie verspreid is.
    Hoezo gewetensbezwaard? Indien een patiënt wilsbekwaam is, zijn keuzes kan aangeven en motiveren dient de arts deze te respecteren. De arts wordt slechts gevraagd het lijden van de patiënt te verlichten. De heer Chabot heeft mijns inziens artsen en potentiële kandidaten, naasten daarin een goede leidraad gegeven.
    Laten we palliatieve zorg niet onnodig moeilijker maken dan 't al is! Met goede communicatie met alle betrokkenen, anticiperen op mogelijke klachten en zorgvuldige begeleiding van patiënt en naasten, kan de zorg in de laatste levensfase voor deze groep patiënten zeer goed verlopen. Indien gewenst kan overleg met IKNL consultteam palliatieve zorg plaatsvinden.

  • Bart Bruijn

    Huisarts, STREEFKERK

    Dezelfde gevoelens als van coll. Brons hieronder bevangen mij en ik sluit me helemaal aan bij zijn oproep!

  • F.D. Brons

    SCEN-arts en gepensioneerd huisarts, 'S-GRAVENHAGE

    Is er ook maar één weldenkend arts die behoefte heeft aan een dergelijke inbreuk op het hippocratisch ideaal?
    Geldt onze maximale inzet dan niet álle aan onze zorg toevertrouwde patiënten zonder aanzien des persoons? Ook als hun levenswandel ons niet... bevalt? Komen er straks ook uitzonderingen voor rokers en drinkers? En in een later stadium voor homoseksuelen en Oosteuropeanen?
    Voor de duidelijkheid: het gaat hier niet om hulp bij zelfdoding, maar om de medische zorg voor patiënten die een keuze hebben gemaakt die mogelijk enkelen onder ons niet bevalt.
    Aan bovengenoemde handreiking is niet alleen geen behoefte, zij is fundamenteel verkeerd. Een faux pas op het hellende vlak.
    KNMG, stop ermee!

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.