Voor producent van Orkambi telt alleen de winst (2)

Bedrijven als Vertex brengen innovatieve geneesmiddelen op de markt. Bijvoorbeeld Orkambi voor patiënten met cystische fibrose. Het primaire doel is evenwel niet de zorg. Maar de winst voor investeerders en eigenaren. Is dat dan erg? Gedeeltelijk.

In mijn vorige blog besprak ik het farmaceutische bedrijf Vertex. Deze Amerikaanse geneesmiddelenfabrikant maakt Orkambi, het peperdure medicijn tegen taaislijmziekte. In mijn optiek is de wereld van Vertex een vat vol tegenstrijdigheden. Aan de ene kant de wereld van zorg voor individuele CF-patiënten. Aan de andere kant de wereld van de invloedrijke globale investeerders, de wereld van onderzoek en tegelijkertijd die van winst.

U begrijpt dat deze werelden moeilijk verenigbaar zijn. De gesignaleerde kloof kan slechts worden gedicht als beleidsmakers en politici zich serieus bezighouden met de interesses van producenten en investeerders. En vice versa. Hoogste tijd dat zij zich verdiepen in elkaars belangen. Juist voor beleidsmakers en politici is dat nodig. Want zoveel weten zij niet van de farmaceutische industrie. Hoe ze die informatie kunnen vinden, is blijkbaar evenmin bekend.

Opvallend is dat de producenten en investeerders zich allang bezighouden met wat politiek en beleid doen. Daar hebben zij immers baat bij, iets bij te winnen: afzet, omzet, winst, aandeelhouderswaarde en dus inkomens. Vandaar al dat gelobby om een weesgeneesmiddel geaccepteerd te krijgen. In Nederland, in Europa en elders in de wereld. Ook Vertex speelt dit spel, met Orkambi. En vooralsnog met succes.

Wat de producenten en investeerders doen is bovendien veel transparanter dan wat er in Haagse achterafkamertjes of de vergaderzalen van de Tweede Kamer wordt besproken. Neem de analistenrapporten van investeringsbanken over Vertex. Die zijn stuk voor stuk na te pluizen.

Laat ik er twee zaken uithalen: de volledige focus op (toekomstige) winst en (potentiële) concurrentie. Als beleidsmakers en politici nog eens keuzes moeten maken over de vergoeding van een geneesmiddel in het basispakket is het aan te raden daar goed naar te kijken. Om de beschikbare expertise te vergroten is het in elk geval wenselijk deze analistenrapporten onderdeel te maken van het verplichte leesvoer.

Van drie firma’s – Barclays, Jefferies en Leerink – zijn rapporten over Vertex aan mij toegestuurd. Deze rapporten geven een inkijk in de gedachtewereld van de eigenaren en de investeerders in Vertex. De verslagen en de analyses van Barclays, Jefferies en Leerink zijn gebaseerd op regelmatige gesprekken met het management van Vertex zodra de kwartaalcijfers beschikbaar komen.

De analisten gaan bovendien naar wetenschappelijke conferenties van dokters om de (toekomstige) waarde van Vertex te kunnen bepalen. Dat doen zij voor hun investeerders. Ze kijken nauwgezet naar de potentiële medische ontwikkelingen bij Vertex, en vergelijken die met de perspectieven van de concurrenten.

Uit de rapporten komt een duidelijk beeld naar voren. Op de eerste plaats de winst. De brutowinst die Vertex in het derde kwartaal van 2017 behaalde, bedraagt 87 procent. Op grond daarvan maken de analisten voorspellingen. Zo gaan zij ervan uit dat de brutowinst van Vertex oploopt tot 89 procent in 2022. Sommige lobbyisten betogen dat dit heel goed is. Want dan is er veel ruimte voor investeringen in onderzoek en ontwikkeling (R&D).

De analisten en investeerders denken daar anders over. Zij waarderen een aandeel in Vertex hoog, omdat zij verwachten dat de investering R&D in de toekomst juist gaat dalen van 44 naar 18 procent van de totale omzet. Tegelijkertijd zal de operationele winst (ebit) stijgen van 26 naar 61 procent. Dat maakt het bedrijf en het aandeel Vertex in hun ogen extra aantrekkelijk.

Vanwege dit potentieel schat een van de analisten de kans op een overname zelfs in zijn basisscenario op 50 procent. Daardoor wordt het aandeel nog waardevoller. Opvallend is verder dat het woord patiënt in geen van deze rapporten expliciet wordt genoemd.

Daar staat tegenover dat er veel aandacht wordt besteed aan de positie van concurrerende ondernemingen. De conclusie is dat er feitelijk weinig tot geen concurrentie is. Opmerkelijk, want als die concurrentie er al is, zoals bij Galapagos, een farmaceutisch bedrijf uit Leiden, dan loopt zo’n rivaal ver achter voor er daadwerkelijk een bruikbaar medicijn op de markt is.

Dit alles maakt het aandeel Vertex des te aantrekkelijker. En het bedrijf tot een geheide overnamekandidaat. Opnieuw wil ik erop wijzen dat zelfs in deze passages geen enkel woord over de patiënt staat. Het gaat alleen over de waarde voor de huidige en eventuele toekomstige eigenaren.

Is dit erg? Nee, natuurlijk niet. Bedrijven als Vertex zijn in staat om daadwerkelijk innovatieve geneesmiddelen op de markt te brengen. Dat gebeurt ten behoeve van CF-patiënten in de hele wereld. Zij hebben er fysiek profijt van. Het primaire doel van ondernemingen als Vertex is evenwel niet de zorg (voor de patiënt). Maar de maximale winst voor investeerders en eigenaren.

Is dat dan wél erg? Gedeeltelijk. De vraag is welke winst fair is in de zorg. En dus passend in onze Nederlandse samenleving. Want 1 euro die als meer dan fair geldt voor Vertex, betekent 1 euro minder voor bedrijven die werken aan innovatieve geneesmiddelen voor mensen met kanker of aan innovatieve rolstoelen voor dwarslaesiepatiënten.

Wat fair is, bepalen de minister van Volksgezondheid en de Tweede Kamer. Zij doen dat vooral op basis van adviezen van het Zorginstituut Nederland. Bij deze afweging is het van belang dat beide machten zich verdiepen in de afwegingen die worden gemaakt in de wereld van het grote geld. Die kennis is harder nodig dan ooit.

De Nederlandse gezondheidszorg wordt bekostigd met publiek geld. Het gaat om de premies en belastingen die de burgers betalen. Dat brengt een grote verantwoordelijkheid met zich mee. Bovendien is al deze informatie gewoon beschikbaar dan wel opvraagbaar.

Het management van Vertex heeft aangegeven dat de prijs die is overeengekomen in lijn is met de verwachtingen. Nog altijd weten wij niet welke prijs dat is en hoeveel goedkoper Orkambi is geworden dan de eerdergenoemde 170.000 euro per patiënt per jaar. Zonde, want daarmee weten we ook niet de echte waarde van de zorg.

Inmiddels weten we dat de uitkomst van de onderhandeling goed is voor Nederland, volgens het ministerie. Met het negatieve advies van Zorginstituut Nederland in de hand is dat op zijn zachtst gezegd merkwaardig. Om die reden is het absoluut aan te bevelen als de beleidsmakers op hun beurt eens de investeringsconferenties bezoeken van de investeerders en de producenten. Want daar kunnen ze horen waar het uiteindelijk echt om gaat en welke keuzes de investeerders maken.