Laatste nieuws
Wetenschap

Volop aandacht voor lege pijplijn antibiotica

Plaats een reactie

De laatste nieuwe klasse antibiotica is ontdekt in 1987. Wetenschappers die de pijplijn proberen te vullen, wanhopen niet. Er zijn veelbelovende opties, en steeds meer overheden zien de noodzaak om te investeren in.

‘Kanker heeft voor iedereen een gezicht, multiresistente bacteriën niet. Overheden geven zelden geld uit aan zaken waarvan ze nooit hebben gehoord. Dus het kweken van bewustzijn op dat niveau is van groot belang’, zei de Britse Sally Davies op een internationaal KNAW-symposium over antibiotica en resistentie, dat 2 en 3 mei in Groningen plaatsvond. Davies is de chief medical officer in het Verenigd Koninkrijk, en probeert wereldwijd overheden ervan te overtuigen dat er veel geld moet naar het ontwikkelen van nieuwe antibiotica. ‘We moeten de opbrengst van een nieuw antibioticum loskoppelen van het verkochte volume, want die middelen moeten juist zo lang mogelijk op de plank blijven liggen. Dat is geen interessant verdienmodel voor farmaceuten. Daarom kunnen we beter veel geld stoppen in academisch onderzoek naar nieuwe medicijnen, en bijvoorbeeld een flinke som reserveren als beloning voor een nieuw middel dat voorziet in een behoefte.’

Hoe is het eigenlijk mogelijk dat er al bijna dertig jaar lang geen grote innovaties op dit gebied zijn geweest, of liever: waarom lukte het tot die tijd wel? Microbioloog Heike Brötz-Oesterhelt (Universität Tübingen): ‘Het laaghangende fruit is geplukt, middelen afkomstig uit de natuur die weinig aanpassing vereisten om in de kliniek te gebruiken. Overigens zouden sommige van die antibiotica tegenwoordig de markt niet eens halen, omdat de regels strenger zijn, en de weg naar de markt langer.’ Brötz-Oesterhelt vertelde in Groningen over verschillende strategieën die onderzoekers zoals zij proberen, of hebben geprobeerd: ‘Vanaf eind jaren negentig, de genomic era, konden we opeens via genetische screening een veelbelovend doelwit vinden, daar het passende eiwit bij zoeken, een assay ontwikkelen en er honderdduizenden compounds, bestanddelen, op testen. Daar zou dan zeker een goed middel uitkomen. Helaas is het zelden zo eenvoudig. De meeste succesvolle antibiotica grijpen in op meer niveaus die niet door een enkel gen worden gecodeerd.’ Een bijkomend probleem is dat sommige veelbelovende middelen te toxisch zijn, niet stabiel genoeg, of niet oplosbaar. ‘Wat we er ook aan verbouwen en verbeteren: het lukt soms niet om ze geschikt te krijgen.’ Andere kunnen de bacteriële celwand niet passeren. Zeker bij gramnegatieve bacteriën, en juist voor deze groep zijn alternatieven voor multiresistente stammen hard nodig.

Maar er is hoop, zegt Brötz: ‘Op de bekende antibiotica zijn varianten mogelijk die resistentie kunnen doorbreken, of nieuwe middelen tegen bekende doelwitten. We kunnen nieuwe doelwitten – bepaalde essentiële eiwitten of processen in de bacterie – gaan onderzoeken. We proberen te combineren met virulentieremmers of immunologische middelen. Er zijn nog heel veel kandidaten die gewoon in de natuur te vinden zijn, maar die moeten we optimaliseren. Hoe dan ook kost de ontwikkeling tijd en moeite, met onzekere uitkomst.’

Al die inspanningen doen denken dat er elk moment een nieuw middel uit die pijplijn kan rollen. Klopt dat? Microbioloog Bob Hancock (University of British Columbia) is hoopvol, maar weinig specifiek, net als veel anderen aanwezig in Groningen: ‘Er is wel een aantal veelbelovende kandidaten.’ Hij is in ieder geval blij met de aandacht die antibioticaontwikkeling krijgt. In de Verenigde Staten heeft dat al geleid tot aangepast beleid, waardoor eventuele nieuwe middelen makkelijker op de markt kunnen komen. Dat is nodig zegt hij: ‘Ziek zijn door een multiresistente bacterie zou je gelukkig nog als een zeldzame ziekte kunnen zien. Dat maakt het wel moeilijk om er grootschalig onderzoek naar uit te voeren, en aan te tonen dat een nieuwe medicament minimaal net zo goed is als een bestaand middel. De bestaande antibiotica zijn namelijk goedkoop en relatief veilig.’ Volgens Hancock zijn er nu twee of drie nieuwe antibiotica die door de Amerikaanse geneesmiddelenautoriteit FDA volgens de nieuwe, snelle methodiek worden beoordeeld.

Sophie Broersen



Beeld: iStockphoto
Beeld: iStockphoto
Lees ook:
Wetenschap antibiotica resistentie
  • Sophie Broersen

    Sophie Broersen was journalist bij Medisch Contact van 2008 tot 2021. Na haar studie geneeskunde en huisartsopleiding ging zij als journalist aan de slag. Bij Medisch Contact schreef zij over geneeskunde en zorg in de volle breedte: van wetenschap tot werkvloer, van arts-patiëntrelatie tot zorg over de grens. Samen met de juristen van de KNMG becommentarieerde zij tuchtzaken. Na haar journalistieke carrière is zij in 2021 weer als arts gaan werken.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • Er zijn nog geen reacties
 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.