Verzet tegen onmenselijkheid

Käthe Kollwitz had een diepgewortelde betrokkenheid met het lot van mensen die in grote armoede moeten leven. Die compassie van de Duitse grafica, schilderes en beeldhouwster werd gevoed door haar huwelijk met de arts Karl Kollwitz, die zich in Berlijn inzette voor arbeidersgezinnen en wiens spreekuur zij regelmatig bijwoonde.

Naast alle sociale ellende werd de kunstenares gegrepen door oorlogsleed: in 1914 behoorde hun jongste zoon Peter, die zich met instemming van zijn moeder als vrijwilliger bij het Duitse leger had gemeld, tot de eerste slachtoffers van de Eerste Wereldoorlog.

Zonder context is ‘vrede’ een holle leuze, een leeg woord, waarvan de inhoud wordt bepaald door degene die het uitspreekt: de tere kinderziel, de naïeve pacifist of de zelfgenoegzame najager van spirituele gelukzaligheid. Bij Käthe Kollwitz fungeerde de hang naar vrede als stuwende kracht achter haar vrijwel levenslange verzet tegen onmenselijkheid. Wie haar werk tot zich laat doordringen ervaart hierbij geen vrijblijvendheid.

In Duitsland zijn maar liefst drie musea aan deze kunstenares gewijd, waarvan het Käthe Kollwitz Museum in Keulen, dat in 2010 een kwart eeuw bestaat, over de grootste collectie beschikt.

Vrijwel altijd hangen er één of meer zelfportretten en taferelen met moeder en kind of van zieke mensen, alsmede aangrijpende confrontaties met de dood en afbeeldingen van huiselijke ellende en desolate oorlogstaferelen. Het is wonderlijk om te ervaren hoe in uiteenlopende onderwerpen de serene persoonlijkheid van Käthe Kollwitz voorkomt dat het werk afglijdt richting sentimentaliteit. De kunstenares stierf – op zichzelf teruggetrokken – kort voor het einde van de oorlog, die voor haar dus nooit is afgelopen.
Ignace Schretlen, arts/publicist

Käthe Kollwitz Museum Köln, Neumarkt 18-24, 50667 Keulen www.kollwitz.de, tot 28 februari 2010 expositie over de familie en het kind in het werk van Käthe Kollwitz.

Naar rubriek Scoop
Naar nummer 51/52