Laatste nieuws
Jaap van den Heuvel
6 minuten leestijd
kwaliteit

Vervang dbc’s door populatiebekostiging

Nieuw financieringssysteem voor ziekenhuizen vergt vertrouwen

10 reacties

Het huidige systeem van ziekenhuisfinanciering is zeer complex en heeft niet geleid tot kostenbeheersing en transparantie van kosten en kwaliteit. Ziekenhuisdirecteur Jaap van den Heuvel weet een goed alternatief: populatiebekostiging.

getty images
getty images

In zijn eindverslag over de formatie – eind juni – vroeg informateur Tjeenk Willink aandacht voor de uitvoerbaarheid van ingrijpende beleidswijzigingen en signaleerde hij dat zelden of nooit op dat soort operaties wordt teruggeblikt binnen de overheid. Het financieringssysteem voor de ziekenhuizen op basis van diagnose-behandelcombinaties (dbc’s) was destijds zo’n ingrijpende wijziging en kende complexe en soms onnavolgbare overgangsregelingen. De kosten van de zorg stijgen nu weer flink en het wachten op een grondige evaluatie is waarschijnlijk tevergeefs.

Waar staan we nu? Transparantie in kwaliteit van de geleverde zorg is er na de komst van de dbc’s nauwelijks gekomen. Enerzijds door de complexiteit en de bewerkelijkheid van het meten van kwaliteit en anderzijds door de vele elkaar soms tegenwerkende initiatieven, waardoor de patiënt door het spreekwoordelijke bos de bomen niet meer ziet. Transparantie in de kosten is er ook niet gekomen. Ziekenhuizen kunnen onderling met een derde partij en onder geheimhouding hun prijzen wel benchmarken, maar daar heeft de patiënt niets aan. Inkopen van zorg op prijs en kwaliteit gebeurt dus niet, omdat het simpelweg niet kan.

Ongelijkheid

De omzetplafonds waarboven verzekeraars de geleverde zorg niet meer betalen, werken een enorme ongelijkheid in de hand. Een ziekenhuis met lage prijzen dat veel zorg levert boven het plafond, is vele malen goedkoper dan een ziekenhuis met hoge prijzen dat geen onbetaalde zorg levert. De patiënt heeft geen enkel voordeel van het goedkopere ziekenhuis. Het geld gaat via de verzekeraar van het doelmatige naar het ondoelmatige ziekenhuis.

Het huidige systeem voor de financiering van ziekenhuizen met dbc’s kent meer nadelen. Doordat er per dbc wordt betaald, ligt de focus om de jaarlijkse prijskortingen te compenseren op het verhogen van de omzet en niet op het terugdringen van verspillingen. Omdat de te leveren zorg per dbc strak en gedetailleerd is omschreven, worden slimme oplossingen om doelmatiger te werken vaak afgestraft met een lager tarief voor de dbc. Het dbc-systeem zet dus aan tot kostenstijging en remt innovaties.

Vast bedrag

Een alternatief systeem is populatiebekostiging, waarbij het ziekenhuis per jaar een vast bedrag krijgt per persoon die op het ziekenhuis is aangewezen. Er wordt dus niet meer afgerekend per behandeling, waardoor de focus volledig komt te liggen op het leveren van zorg die waarde toevoegt voor de patiënt en het wegnemen van kostbare verspillingen. Het enorme facturatiesysteem voor de dbc’s komt daarmee te vervallen, wat op zich ook al een forse besparing oplevert.

Doelmatig werken wordt vaak afgestraft met een lager tarief

James en Poulsen van Intermountain Healthcare geven in hun artikel in Harvard Business Review (2016) aan dat met populatiebekostiging drie soorten verspilling worden aangepakt.1 Aller-eerst is er de ondoelmatigheid in het produceren van ‘eenheden van zorg’ zoals laboratoriumtests, röntgenonderzoeken, medicijnen, en de tijdsbesteding van zorgverleners. Dit zou 5 procent van de totale verspillingen bedragen. Doelmatiger hetzelfde blijven doen, levert dus maar 5 procent winst op. De tweede soort verspilling gaat over het onnodig en suboptimaal gebruik van zorg tijdens de gehele behandeling. Dit gaat om te veel ligdagen, onderzoeken, laboratoriumtests et cetera. Dit betreft ongeveer de helft van alle verspillingen. Juist deze verspillingen worden door het dbc-systeem sterk in de hand gewerkt. De derde soort verspilling gaat over behandelingen in de populatie die onnodig of te voorkomen zijn. Dit betreft ongeveer 45 procent van alle verspillingen. Vooral preventie en goede voorlichting over het te verwachten effect van de behandeling dragen bij aan terugdringing van deze verspilling. Het dbc-systeem daarentegen straft preventie en uitgebreide voorlichting zonder vervolgbehandeling financieel sterk af.

Verspillingen

De situatie in Nederland is waarschijnlijk niet volledig vergelijkbaar met de Verenigde Staten, omdat de productieprikkel daar nog groter is. De verspillingen zijn echter zeer herkenbaar en bieden kansen voor onze situatie. De verspillingen worden in ieder geval in de hand gewerkt door betaling per geleverde behandeling en het strak verplichten van de inhoud van het behandeltraject.

Populatiebekostiging verbetert alle drie de verspillingen. Om het tot een succes te maken geven James en Poulsen aan dat er gecorrigeerd moet worden voor het risico in de populatie.1 Verder moeten er kwaliteitsindicatoren en standaarden komen om te bewaken dat patiënten de zorg krijgen die hun toekomt. Deze rol lijkt in Nederland vooral weggelegd voor de wetenschappelijke verenigingen. Zij kunnen bepalen welke zorg nuttig en nodig is. De huisartsen lopen hier met hun standaarden al voorop. Tot slot moeten de besparingen terugvloeien naar de ziekenhuizen om deze financieel gezond te houden, waardoor ze kunnen blijven innoveren.

Rem

Eerdere pogingen in de VS om populatiebekostiging in te voeren waren minder succesvol, omdat kwaliteitsindicatoren en standaarden ontbraken en kostenbesparingen niet ten goede kwamen aan de ziekenhuizen. Ook in de Nederlandse situatie zien we dat verzekeraars bij zorgvernieuwingen besparingen minutieus in kaart willen brengen en op voorhand willen inhouden. Dit zet een enorme rem op het invoeren van innovaties en vooral e-health, omdat verplichte contactmomenten met de patiënt en daarmee vergoedingen wegvallen. Dat de kwaliteit en klanttevredenheid fors toenemen, lijkt minder relevant.

James en Poulsen bevelen, gelet op de vele voordelen, aan dat ziekenhuizen direct in populatiebekostiging stappen en dat verzekeraars hen daarbij actief ondersteunen.1 Ook in Nederland zouden verzekeraars voor een veel bredere invoering kunnen kiezen in plaats van een enkele pilot. Het systeem betaalt voor waarde van zorg en niet voor de hoeveelheid geleverde zorg. Dit geeft ziekenhuizen krachtige financiële incentives om de drie vormen van verspilling in de zorg aan te pakken. Immers, verspillingen wegnemen is direct kosten besparen. Dan moeten zorgverleners wel in staat gesteld worden continu te investeren in het verbeteren van de zorgverleningsprocessen.

Populatiebekostiging betaalt voor de waarde van zorg, niet voor de hoeveelheid

Bernhoven

Het meest aansprekende voorbeeld van populatiebekostiging is ziekenhuis Bernhoven. De resultaten lijken een paar jaar na de start veelbelovend. De hoeveelheid geleverde zorg neemt af en de adherentie, dus het aantal mensen in de regio dat aanspraak kan maken op het ziekenhuis, neemt licht toe. Het lijkt er dus op dat er geen zorgvraag verschuift naar omliggende ziekenhuizen, maar dit moet nog goed onderzocht worden. De kosten dalen mogelijk nog niet echt, maar dat is niet verwonderlijk; veel kosten zijn vast en de andere en beoogde manier van zorg verlenen, zoals meer preventie en meer voorlichting over nut en noodzaak van behandelopties, kost ook geld. In Bernhoven is bij de start uitgegaan van het jaarbudget dat men had, en is nog niet gecorrigeerd voor gezondheidsrisico’s in de populatie. Dit kan nog een bijstelling van het budget tot gevolg hebben maar tast de prikkel om te focussen op kwaliteit en toegevoegde waarde niet aan. Echt vergelijken kan ook pas als meer ziekenhuizen overstappen op populatiebekostiging.

Veel eenvoudiger

Het is eigenlijk te mooi voor woorden. Een nieuw financieringssystem dat veel eenvoudiger is dan het huidige systeem, dat op theoretische gronden precies doet wat we graag willen, namelijk kosten verlagen door verspillingen terug te dringen, en dat nu ook in de praktijk lijkt te werken. Al zou populatiebekostiging alleen de stijging van de kosten maar afvlakken, dan nog zou het meteen ingevoerd moeten worden. Als zorgverleners zich alleen nog maar hoeven te richten op wat echt waarde toevoegt voor de patiënt, dan zal dat ook leiden tot een lagere werkdruk en meer werkplezier. Met de huidige schaarste aan personeel is dat zeker ook een belangrijk voordeel.

Op dit moment is er zoals gezegd geen enkele transparantie in de werkelijke kosteneffectiviteit van ziekenhuizen. De prijzen zijn niet openbaar en mogen zelfs niet gepubliceerd worden. Bij populatiebekostiging is met één getal een maat te geven voor de doelmatigheid, namelijk de kosten per adherente bewoner. Dit moet nog gecorrigeerd worden voor het risico van de populatie en het zorgaanbod van het ziekenhuis. Beide correcties zijn betrekkelijk eenvoudig uit te voeren. Als ook de tijd die vrijkomt door het niet meer registreren en factureren van dbc’s versneld wordt ingezet voor het ontsluiten van kwaliteitsinformatie, dan is de patiënt veel beter dan nu geïnformeerd over kosten én kwaliteit. Dit wilden we met de dbc’s bereiken, maar het kwam er niet. Met populatiebekostiging kan het wel.

Vertrouwen

Wat houdt ons dan nog tegen? Welnu, dat is vertrouwen. Door jarenlang tegenover elkaar gestaan te hebben, zonder feitelijke informatie over wie wat doet en tegen welke kosten, is er weinig vertrouwen meer tussen zorgverleners, verzekeraars en overheid. Gelukkig hebben de meeste patiënten nog wel veel vertrouwen in hun zorgverleners. Laten we – overheid, zorgverzekeraars en zorgverleners – daarom de proef op de som nemen en populatiebekostiging gewoon invoeren. Patiënten kunnen dan op basis van goede informatie over kosten en kwaliteit weer hun eigen keuzes maken. Dat is nog steeds de beste manier om zorgverleners scherp te houden en te stimuleren om continu te verbeteren.

auteur

Jaap van den Heuvel, directeur Rode Kruis Ziekenhuis (onderdeel van Zorg van de Zaak), hoogleraar healthcare management MBA-Healthcare UvA.

contact

jvandenheuvel@rkz.nl

cc: redactie@medischcontact.nl

Geen belangenverstrengeling gemeld door de auteur.

Voetnoot

1. James BC, Poulsen GP. The Case for Capitation. Harv Bus Rev 2016; 94 (7-8): 102-11, 134.

dbc kwaliteit ziekenhuizen transparantie
Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • Rolf Bloem

    Orthopedisch Chirurg, Delft

    Waar service for fee leidt tot verspilling en wellicht overbehandeling, is daar niet het risico dat populatiebekostiging leidt tot onderbehandeling? Is het niet vergelijkbaar met het systeem van de lump sum van de academische ziekenhuizen destijds, ...toen de directeur letterlijk naar onze vakgroep toe kwam met de mededeling dat het niet erg was als onze OK's niet zo vol werden gepland? Hoe minder kosten hoe meer er overbleef....

  • Marchinus Hofkamp

    kinderarts n.p., Apeldoorn

    Zó theoretisch is het idee van collega Jaap vd Heuvel niet.
    Ooit was ik als vrijgevestigd kinderarts samen met mijn collega's (twee ziekenhuizen, later één) verantwoordelijk voor ons adherentiegebied (180.000), d.w.z. voor alle kinderen hierin. De k...waliteit van onze zorg werd in de gaten gehouden door onze wetenschappelijke vereniging - visitaties. Dát had beter gekund – en dat ís tegenwoordig al een stuk beter dan toen, net als de verplichte nascholing, waar nu eindelijk ook toetsen ingebouwd worden.
    In '97 gingen de meeste kinderartsen in loondienst. Toen, mede door een gebrekkige invoering van alle noodzakelijke CT mogelijkheden, het werk ons boven de lippen steeg, kregen we simpelweg te horen, dat ons idee om als kinderartsen verantwoordelijk te zijn voor de pediatrische zorg in onze regio onjuist was, zelfs aanmatigend werd gevonden. Niet wij, maar de diréctie was verantwoordelijk – wij waren ‘slechts werknemers’.
    In die rol voelden wij ons niet thuis, zeker omdat we zagen wat deze directie – afkomstig uit de zakenwereld - allemaal afstootte uit bezuinigingsoverwegingen (‘we dienen ons te beperken tot onze core-business’). Het betekende voor ons wel veel te lange dagen enz.
    In het pleidooi van collega Vd Heuvel herken ik meerdere goede punten uit dat ‘oude’ systeem. Voor nostalgie is hier geen plaats, maar het zou wellicht toch goed zijn om toch ook dat oude systeem nog eens tegen het licht te houden, en vooral de positieve punten hieruit weer aandacht te geven. Dit, naast de genoemde pilot, zou populatiebekostiging wellicht tot een zeer reële optie kunnen maken.
    Eén aspect, dat hierin dwars ligt, is m.i. ‘marktwerking in de zorg’. Hoewel dit een contradictio in terminis is, vormt marktwerking voor de huidige kabinetten nog steeds een paradepaardje. Marktwerking staat haaks op vertrouwen, op solidariteit, en m.i. ook op populatiebekostiging. Ik ben dan ook bang, dat we in deze ook van het nieuwe kabinet weinig positiefs hoeven te verwachten.

  • dolf algra

    arts, commentator, opiniemaker, rotterdam

    What's in a name: is het voorbeeld van Bernhoven populatie bekostiging of ziekenhuisbekostiging ?

    Lees
    1.aardige impressie uit NRC - 23 sept 2017 - beloond boor minder zorg
    https://www.nrc.nl/nieuws/2017/09/23/beloond-voor-minder-zorg-12248867...-a1574534?utm_source=NRC&utm_medium=related&utm_campaign=related2

    óf 2. het artikel waar het allemaal mee begon - superhit van FD journaliste Sandra Oltshoorn. Minder zorg, minder omzet, ziekenhuis blij - FD - 4 maart 2016

    https://fd.nl/economie-politiek/1141984/minder-zorg-minder-omzet-ziekenhuis-blij

    3. en: Guus Schrijvers - oud hoogleraar public health en gezondheidseconomie formuleert aantal interessante vragen nav experiment Bernhoven. Terug te vinden op:

    http://guusschrijvers.nl/ziekenhuis-bernhoven-experimenteert-vrije-budgetruimte-en-lange-termijnafspraken/

    De grote quizvraag die over blijft: hoe gaat/moet het verder als deze pilot is afgelopen ?
    En 'de subsidie' cq afspraak ten einde loopt. Wat dan ?

    Dit is wat de medisch specialisten er zelf van vinden: Medisch Beleidsplan 2016-2020. Interessante stuff.

    https://www.bernhoven.nl/over-bernhoven/publicaties/medisch-beleidsplan-2016-2020/

  • G K Mitrasing

    Vogelvrije Huisarts, Utrecht

    Populatiebekostiging kan niet binnen een concurrentieel systeem.. basis van dit zorgstelsel.

  • dolf algra

    arts, commentator, opiniemaker, rotterdam

    Waarvoor betaalt wordt , daar krijg je veel van.

    Dat was de pakkende samenvatting van Prismant in haar recente onderzoek nav de jaarrekeningen van de ziekenhuizen. Het typeert het DBC probleem wat van der Heuvel aankaart aardig.

    https://prisma...nt.nl/wp-content/uploads/2017/10/Productie-ontwikkeling-Ziekenhuizen-2016-Prismant-Site-1.0.pdf

    Of 'populatiebekostiging' een echte verbetering is, kan ik uit dit artikel van van der Heuvel helaas niet opmaken. Want wat moet er onder 'een populatie' precies worden verstaan ? En: wat zijn de plussen en minnen van deze populatie aanpak ? Ook daar krijg ik geen echt zicht op. Wat voor impact het dat bv op de risicoverevening ?

    Wellicht weet van der Heuvel het misschien zelf ook niet zo, als ik deze intrigerende zin tot mij neem.Voor mij de kern van het artikel:

    " Het is eigenlijk te mooi voor woorden. Een nieuw financieringssystem dat veel eenvoudiger is dan het huidige systeem, dat op theoretische gronden precies doet wat we graag willen"

    De kern zit hem in de drie woorden ' op theoretische gronden'. Daar zit hem de kneep. De werkelijkheid van alledag houdt zich namelijk niet zo aan die theoretische gronden.

    Dat blijkt uit het declareergedrag van dokters Prachtig in beeld gebracht bij Arjan Lubach over declaratie in de GGZ. Over winst maken in de zorg. Hoeveel een arts mag declareren bij een depressiebehandeling. Kijk vanaf 4.55 min en bezie met name het plaatje op 6.00 min - Beter in beeld is het niet te krijgen.

    https://www.youtube.com/watch?v=7MTl6wzBZnU

    Wat betreft Bernhoven. Dat is geval apart. Mooie pilot. Maar Van der Heuvel vergeet - zoals zo veel anderen - een aantal cruciale randvoorwaarden bij deze pilot nader te duiden zoals het in loondienst en financieel participeren van artsen. Over 2 jaar (?)zit de pilot erop en of het dan doorgaat valt bezien.

    Zoals zo vaak cq altijd: The devil is in the detail, niet in het grote verhaal.
    Voor de rest: prettig agenderend artikel.

  • Cornelis Visser

    Orthopedisch chirurg, Leiden

    In dit alternatief maakt het niet uit hoe vaak iemand komt, of hoe duur of complex de behandeling is. Om meerdere redenen is dit systeem geen goed alternatief.
    De veronderstelling: er zal veel verspilling verdwijnen. Vergelijken met het buitenland ...gaat mank, zeker met de VS. Nederland heeft juist al jarenlang de goedkoopste curatieve zorg van Europa! Waarom dan niet bezuinigen op de niet-curatieve zorg (daarin zijn wij duur!)?
    Richtlijnen van wetenschappelijke verenigingen stellen juist vaker aanvullend onderzoek voor. Zo wordt artroscopie van de knie tegenwoordig niet meer zonder MRI verricht.
    Niemand ontkent de hoge intrinsieke kosten van het DBC-systeem. Maar is een standaardbedrag per klant de oplossing?
    Stel we passen dit systeem toe op een garagebedrijf en voor iedere autobeurt staat een vast bedrag.
    - Zou u gewezen worden op het bestaan van winterbanden?
    - Innoveert men als dat leidt tot hogere kosten?
    - Loont het dan om te specialiseren in moeilijke reparaties die meer tijd en expertise kosten?
    Een vast bedrag stimuleert het focussen op klanten met eenvoudige pathologie, remt specialisatie en remt het gebruik van vakinhoudelijke innovaties.
    Tot slot, wat vaak wordt vergeten, is de patiënt: een bron van verspilling. Een patiënt heeft angsten, klachten, wensen en eisen. Door patiënten wordt aangedrongen op extra onderzoek, omdat de ziekte bij de buurman ook pas is ontdekt nadat er aanvullend onderzoek is gedaan.
    Een deel komt op eigen aandringen misschien wel onnodig in de tweede lijn, maar ook te lang laten wachten komt voor.
    Hoe dan ook hebben alle patiënten recht op een goed onderbouwde diagnose. De uitleg dat de kans op een serieuze afwijking statistisch klein is en dat klachten volgens de richtlijn bij 90% vanzelf weer over gaan, geeft een patiënt niet de gewenste geruststelling. Die vraagt aan mij: “dokter, hoe weet u dat in mijn geval zeker, zonder dat u het goed hebt uitgezocht?”
    Geneeskunst is meer dan alleen (technische) uitleg en kansberekening.

  • Rob Kok

    voorzitter NVVG/verzekeringsarts, Rotterdam

    Zou het niet prachtig zijn als doelmatigheid van een ziekenhuis wordt uitgebreid. Dus een knieprothese plaatsen bij een 60 jarige, verder gezonde vrouw en (eerder) extra geld, zeg 30.000 uitgeven, waar het aan de andere kant (SZW) meer dan 2 ton ople...vert, te weten besparing WIA uitkering, doordat iemand zijn werk behoud tot pensionering. Zomaar een casus uit mijn eigen praktijk. Er zou dan geld van SZW, zeg 50.000, naar het ziekenhuis dienen te gaan, wat de incentive vormt dit vaker te doen. Dit is ook in lijn met bewustzijnsproject KNMG die voorstaat dat doelmatige zorg zich niet alleen tot de zorg beperkt. Laten we de schotten nu eens echt slechten!

  • Robert Kreis

    chirurg N.P., BEVERWIJK

    Populatie bekostiging is zeker een verbetering en vereenvoudiging van het huidige DBC-systeem. Het past in stelsels die uitgaan van contracten tussen twee partijen, in dit geval zorgverzekeraar en zorgverlener. De patiënt/consument staat volledig bui...ten deze overeenkomsten. Ook prijsbewustheid ontbreekt omdat het nog steeds over gemiddelden van zorgkosten gaat. Daarmee is ook de onrechtvaardigheid van het eigen risico voor de zorgconsument in dit stelsel niet opgelost.

  • J. Kums

    uroloog in ruste, ZWOLLE

    Ik zou graag meewerken aan een dergelijke transitie, maar ik vrees, dat de belangrijkste voorwaarde ontbreekt: vertrouwen. In de afgelopen jaren zijn steeds meer regels bedacht door gebrek aan vertrouwen van zowel verzekeraars als overheid. Dat was g...estoeld op incidenten van misbruik. Ik denk dat het incalculeren van een zekere mate van misbruik, dat er maatschappijbreed is, goedkoper en efficiënter is dan al die steeds meer tijd kostende regels en procedures die alleen bedoeld zijn om "fraude' tegen te gaan.
    Het idee om de tijd die nu verspild wordt aan registratie en verwerking van DBC's te gaan gebruiken voor kwaliteitsregistraties vind ik zeer aantrekkelijk. De gemeenschap heeft daar veel meer aan. En behandelaars cq zorgleveranciers denk ik ook.

  • Peter Teunissen

    arts, Bergen NH

    Jaap van den Heuvel vergeet 2 belangrijke dingen. 1. de Nederlandse cultuur. Waarom makkelijk doen als het moeilijk kan. 2. niemand heeft baat bij het oplossen van verspillingen; het geeft virtueel werk en betekenis aan mensen die doelmatig bezig zi...jn met zinloze dingen. In 1992 is het MEDLOCK en MEDKEY syteem al bedacht waarbij patiënten beschikken over hun eigen medische informatie en onderzoeksinstituten over een onuitputtelijke bron van geanonimiseerde informatie zouden beschikken met een voorkomen van een verspilling van 8 miljard (destijds nog guldens) per jaar. Natuurlijk is het een veel gezondere prikkel om dokters en zorgaanbieders te betalen om mensen gezond te houden en beter te laten worden. Tja, waar laten we al die mensen die ons nu van het werk houden en denken dat ze zinnig bezig zijn?

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.