Van ploeter­moeders tot überdokters

Medische series zijn mateloos populair. Ze weerspiegelen de opkomst van vrouwen in de geneeskunde. Waren zij vroeger altijd mooie, lieve zusters, nu zijn vrouwelijke artsen niet meer van het scherm weg te denken.

De tobbende moeder

Ze zijn goed in hun vak, dat staat buiten kijf. Ze stellen de beste diagnosen, durven tegen arrogante gezagsdragers in te gaan en halen dan meestal hun gelijk. Vaak zijn ze bedreven in het uitvoeren van schijnbaar onmogelijke hartoperaties, intuberen ondersteboven in een auto een beknelde patiënt of draaien hun hand niet om voor het inbrengen van een thoraxdrain. Dat alles is dan ook niets vergeleken bij de moeilijkste taak in hun leven: het combineren van het doktersbestaan met het moederschap.

Tobbende moeders te over in medische series. Neem Elizabeth Corday uit ER: de chirurge uit een goed Engels ziekenhuis die ervaring komt opdoen met de heftige traumatologische casuïstiek van het County General in Chicago. Ze is sexy, sluit vriendschappen met artsen en verpleegkundigen en is geweldig goed in haar vak. Ze durft met iedereen de strijd aan te gaan en verdient daarmee respect. Haar beloning? Een hoge functie en een relatie met ER-dokter van het eerste uur: Mark Greene.
Met Greene krijgt ze dochter Ella, maar het prille gezinsgeluk wordt ruw verstoord door Greene’s dochter uit zijn eerste huwelijk die inmiddels een irritante puber is geworden. Met deze Rachel botst Corday voortdurend. Dochter Ella sneeft bijna als ze snoept van de pilletjes uit Rachels tas: het blijkt om ecstasy te gaan. De hersen­tumor die Greene eerder had laten opereren, blijkt inmiddels gerecidiveerd en inoperabel te zijn. Hij sterft en laat Corday achter met dochter en stiefdochter.

En Corday is niet de enige met een getroebleerd gezinsleven: neem ER-collega Susan Lewis. Ook al zo’n goede dokter, maar wel een met een verslaafde rotzus die een kind krijgt en dat bij de drukbezette Susan dumpt. Die krijgt het met veel moeite en heen-en-weergeren naar de crèche voor elkaar om het kind liefdevol op te voeden, terwijl haar carrière eronder lijdt. En uiteindelijk eist diezelfde rotzus het kind weer terug. Of kijk naar  Miranda Bailey, de haaibaai uit Grey’s Anatomy, ook al zo’n alleskunner, hard op weg om een geweldige chirurge te worden. En dan krijgt ze een kind en moeten de coassistenten regelmatig bijspringen bij de opvoeding. Manlief kan niet omgaan met zo’n ambitieuze vrouw en de relatie strandt. 

beeld: Big Pictures, HH

De vervelende streber

Ze kent het handboek uit haar hoofd. En elk ander medisch boek trouwens ook. Ze slaat je met literatuur om de oren en heeft artikelen gepubliceerd in alle vakbladen met de hoogste citation index. Maar echt gezellig is ze niet. De streber.

In televisieseries zijn strebers niet zelden vrouwen. In de Nederlandse serie De co-assistent is daar bijvoorbeeld Marjolijn van der Bijl, een onaangenaam roodharig meisje. Qua looks duidelijk geen partij voor de hoofdpersoon uit de serie: de blonde Elin Dekkers. Marjolijn weet altijd alles, bereidt zich goed voor en heeft totaal geen humor, laat staan een succesvol liefdes­leven: daar heeft ze geen tijd voor. Haar prioriteiten liggen bij de boeken. Dat maakt haar niet meteen de beste dokter. Die moet immers ook aardig en begrijpend zijn, zeker als het een vrouwelijke dokter betreft. En op dat gebied scoort Elin beter.

Niet alle tv-strebers zijn saai. Zo is daar Christina Yang uit Grey’s Anatomy, het prototype over­achieving Aziatische student, zoals die in Amerikaanse populaire media wel vaker wordt geportretteerd. Yang begint met haar coschappen en van meet af aan steekt ze haar ambities niet onder stoelen of banken: zij wordt thorax­chirurg en ze verdient het, want op topuniversiteit Stanford was ze al de beste. Ze gaat volledig gevoelloos te werk, deinst er niet voor terug om zich in te likken bij mensen die haar van nut kunnen zijn en laat de emotionele kant van het werk liever over aan haar beste vriendin en hoofdpersoon Meredith Grey. In een aflevering waarbij ze mensen de uitslag moet vertellen van onderzoeken wordt ze continu omhelsd door huilende patiënten, die opgelucht zijn door het goede nieuws. Dat moet toch heerlijk zijn voor een dokter? Niet voor Yang, het is de ergste taak die je haar kunt geven.

Toch is Yang niet saai. Ze begint een ingewikkelde en gepassio­neerde relatie met het hoofd van de afdeling Thoraxchirurgie, Preston Burke, die eindigt als hij uit de serie wordt geschreven. En ze blijkt wel eens eerder in bed te zijn beland met oudere, vooraanstaande artsen. Zijn mensen eenmaal gewend aan haar sarcasme, dan blijkt ze een goede vriendin te kunnen zijn. En ze kan zuipen als een tempelier.

beeld: Net 5/Elvin

De te lieve dokter

Had ze misschien beter verpleegkundige kunnen worden? Ze mist misschien net dat beetje testosteron dat ervoor nodig is om een echt goede dokter te worden. Ze is te soft, ze praat heel makkelijk met zieken én hun familie, ze zorgt ervoor dat het dochtertje van de moeder met terminale kanker niet verloren raakt in het oerwoud dat ziekenhuis heet en ze strijdt voor het zielenheil van haar patiënten een vaak verloren strijd tegen de technofiele dokters. Ze houdt keer op keer onvoldoende afstand en dat staat haar functioneren in de weg. De te lieve dokteris bijna altijd een vrouw.

Neem Isobel ‘Izzie’ Stevens, uit de mateloos populaire serie Grey’s Anatomy. Ze is niet alleen bloedmooi, ze is ook erg lief. Ze weet precies hoe het zit met de thuissituatie van de zieke, weet wat de reden is van het moeilijke gedrag van de echtgenote van een patiënt en zorgt dat de familie op de hoogte blijft van het verloop van de operaties. Maar daarmee scoor je niet aan de rand van het bed. Dan moet je weten welke hightechprocedures mogelijk zijn voor de bizarre afwijking van de persoon in kwestie. Dat weet ze ook wel, want ze is ook nog eens een goede dokter.

Maar toch, haar carrière komt in gevaar door haar grensoverschrijdende gedrag: ze wordt verliefd op een patiënt met terminaal hartfalen. In een wanhoopspoging hem een harttransplantatie te laten ondergaan, knipt ze de draden van zijn LVAD (left ventricular assist device) door. Hij krijgt zijn nieuwe hart, maar sterft niet lang daarna aan een beroerte. En Isobel Stevens wordt geschorst van de chirurgische opleiding.

Vaak hebben de lieve dokters overigens wel een beetje gelijk. Er zit immers wel een mens in dat zieke lijf. De boodschap die zij uitdragen is dan: geneeskunde is meer dan de niet-functionerende onderdelen repareren. In bijna alle ziekenhuisseries zijn er wel vrouwen –dokters, zusters of maatschappelijk werkers –
die dat duidelijk maken aan al te botte collega’s.

beeld: Everett Collection, HH

Het lichtende voorbeeld

Tussen alle getroebleerde poor little rich girls en ploetermoeders die moderne ziekenhuisseries bevolken, is er toch nog hoop voor vrouwelijke dokters over de hele wereld. Het is namelijk mogelijk om het allemaal te bereiken: een geweldige carrière, een prachtig gezin en een sexy man om mee te flirten. Übervrouw Jane Seymour portretteerde deze onwaarschijnlijk succesvolle vrouw in een inmiddels bijna vergeten serie: Dr. Quinn, Medicine Woman.

In de serie draait het allemaal om dokter Michaela Quinn, die haar rijkeluisbestaan in het Boston van de negentiende eeuw opgeeft om huisarts in het wilde Westen te worden. Ze wordt aangenomen in Colorado Springs, waar men niet zit te wachten op een vrouwelijke dokter. De bewoners zijn dan ook niet bepaald blij verrast als dokter ‘Mike’ een vrouw blijkt te zijn. Toch maakt zij het waar door haar medische kennis, respect voor patiënten en haar lef. Als de vroedvrouw die haar opvangt, overlijdt, krijgt dr. Quinn prompt drie wees­kinderen in haar schoot geworpen, die ze met eindeloos geduld opvoedt. Half-indiaan en ongeschoren sekssymbool Byron Sully, inclusief lange wapperende blonde manen en imposant fysiek, sluit vriendschap met de dokter. Ze zullen uiteindelijk zelfs trouwen en een kind krijgen.
Op de een of andere manier was het voor de makers blijkbaar wel noodzakelijk om de ideale vrouwelijke dokter in een totaal ander tijdperk te plaatsen. Een goed voorbeeld van zo’n multitaskende überdokter is in series die in het heden spelen, niet te vinden.

Toch is er hoop. Want het startpunt in medische series was: een vrouw is een mooie zuster. Vervolgens: een vrouw is wel eens een dokter, maar dan wel een gemankeerd type. In de legenda­rische serie St. Elsewhere bijvoorbeeld, populair in de vroege jaren tachtig, waren de vrouwelijke dokters overemotio­neel of pleegden zelfmoord. Tegenwoordig worden vrouwen steeds vaker afgebeeld als vakmensen, die bovendien vaak het geweten van de serie zijn. Ze vervullen steeds hogere functies en doen dat goed. Niet zelden blijken de écht rechtvaardige beslissers, de hoogste bazen, in elk geval in Amerikaanse series, wel degelijk een vrouw te zijn. Kijk maar naar House, waarin de Engelse acteur Hugh Laurie de allerlompste maar ook heel knappe dokter mag zijn, maar waar de baas toch een mooie, slimme vrouw is.

beeld: Getty Images

Voor deze serie is dank verschuldigd aan dr. Joke Hermes, onderzoeker van publieke meningsvorming en populaire cultuur aan de Universiteit van Amsterdam. Zij schreef onder meer het boek Re-reading popular culture dat verscheen bij Blackwell Publishing (Oxford, 2005).