Laatste nieuws
Wetenschap

Valoriseren bij Oncode moet leiden tot doorbraak

3 reacties
ANP PHOTO
ANP PHOTO

Het nieuwe virtuele kankerinstituut Oncode werd vorige week met veel spektakel gelanceerd. Het samenwerkingsverband tussen de meest prominente kankeronderzoekers gaat met een nieuwe benadering sneller en goedkoper kankermedicijnen ontwikkelen, claimt de onderzoeksgroep.

‘Outsmarting cancer, impacting lives’ is de veelbelovende slogan waarmee de onderzoekers van Oncode zichzelf presenteren. Op hun website stellen de founding fathers, onder wie Hans Bos en Hans Clevers, hun drie globale doelen. Ze willen ‘innovatief fundamenteel onderzoek voortzetten’, nieuwe medicatie sneller testen in de kliniek en kankermedicijnen betaalbaar maken. Om dat voor elkaar te krijgen, ontvangt het instituut de komende vijf jaar 24 miljoen euro per jaar van de ministeries VWS, EZ en OC&W en van KWF. Inmiddels zijn 38 vooraanstaande kankeronderzoekers aangesloten bij het instituut, op basis van uitnodiging. Nog twaalf tot achttien plekken zijn beschikbaar voor open aanmeldingen, plus acht plekken speciaal voor vrouwelijke jonge onderzoekers.

Who’s in, who’s out?

De aangesloten onderzoeksgroepen komen van negen Nederlandse instituten, waarvan de meeste bij het NKI werken (zestien). Het Hubrecht Instituut, UMC Utrecht en Erasmus MC worden alle drie met zeven onderzoeksgroepen vertegenwoordigd. Verder zijn er onderzoekers van LUMC (drie), Radboudumc (twee) en het AMC (één) geselecteerd. Drie van de onderzoekers werken in het Prinses Máxima Centrum. ‘De reden dat niet álle Nederlandse kankeronderzoeksgroepen zijn gevraagd, is simpelweg dat we zoveel geld niet hebben’, legt Hans Bos, chief scientific officer van Oncode, uit. ‘Dan wordt het een soort tumorwerkgroep. Nu hebben we de meest vooraanstaande onderzoekers gevraagd, van wie we zeker weten dat ze achter de Oncode-“formule” staan.’ Wetenschappers van de universitaire centra van Maastricht en Groningen kwamen niet door de selectie. ‘Onze link met deze centra is minder goed’, geeft Bos toe, ‘dus het kan best zijn dat we daar mensen hebben gemist die wel heel goed zijn. Maar die kunnen nog aansluiten via de open call in september voor de nog open posities.’ Het instituut gaat niet alleen over een pot geld verdelen, ook informatie en technieken worden gedeeld. ‘Bepaalde muizenproeven kunnen wij bijvoorbeeld helemaal niet goed in het UMCU doen, dus doen we die in het NKI’, vertelt Bos, ‘maar dat gebeurde voor het bestaan van Oncode natuurlijk ook al.’ Als een onderzoeker uit het niet-aangesloten UMCG gebruik wil maken van de faciliteiten van de kankeronderzoekers bij Oncode kan dat ook gewoon. ‘Wij gaan dan echt niet zeggen: jij komt er niet in. Dat is helemaal niet de bedoeling!’

Commercieel oogpunt

‘Iedereen vraagt: wat is er dan nieuw?’ vertelt Bos en hij legt uit dat het instituut wel degelijk vernieuwend is. Ten eerste worden data tussentijds gedeeld, waardoor instellingen elkaar ver voor publicatie al om hulp kunnen vragen. Het idee is dat verschillende fases van het onderzoek door verschillende instituten uitgevoerd worden, zonder dat er strijd ontstaat over patenten, omdat het mandaat bij Oncode ligt. Dit betekent wanneer een medicijn naar de markt wordt gebracht, Oncode de eventuele winst verdeelt. 90 procent gaat naar de instellingen die meewerkten aan de ontwikkeling, 10 procent gaat naar Oncode. Een speciale commissie bepaalt welk deel van de inkomsten naar welke instelling gaat. Verder neemt Oncode een team van tien tot twaalf valorisatie-experts in dienst. De businessdevelopers kijken in het lab mee om te zien of er al iets interessants wordt geproduceerd. Zij denken het fundamentele onderzoek door naar een commercieel product en houden in de gaten of de onderzoekers bijvoorbeeld wel op tijd patenten aanvragen. ‘Dat is iets wat bij fundamenteel onderzoek nog vaak fout gaat. En als je geen patent hebt, krijg je nooit meer een medicijn geproduceerd’, legt Bos uit. Universiteiten hebben al wel valorisatieteams, maar deze werken voor alle disciplines. Dat betekent dat zo’n valorisatieteam van ongeveer vijf man er niet alleen is voor medische onderzoekers, maar bijvoorbeeld ook moet klaarstaan voor de faculteit Natuurkunde. Het valorisatieteam bij Oncode kan zich volledig focussen op de ontwikkelingen op het gebied van kanker. Vier van de vijf dagen brengen de teams in de laboratoria door. De vijfde dag werken ze op het Oncode-kantoor, boven het Beatrix Theater in Utrecht.

Nieuwe, goedkope medicijnen

Snellere en goedkopere medicijnen produceren is volgens Bos haalbaar middels een aantal slimme trucs. ‘We willen bijvoorbeeld medicijnen waar het patent al vanaf is onderzoeken als combinatietherapieën. Als dit werkt, heb je een goedkoop nieuw middel.’ Een ander voorbeeld is onderzoeken waarom bepaalde behandelingen bij de ene patiënt wel werken en bij de andere patiënt niet. ‘Als je weet bij welke patiënten een middel aanslaat, kun je gerichter behandelen. Dat bespaart ook weer kosten.’ Bos benadrukt dat tegenover de fondsen van het VWS een inspanningsverplichting staat om de stijging van de zorgkosten voor kanker tegen te gaan. Het fundamentele onderzoek waar het instituut zo de nadruk op legt, lijkt lastig te rijmen met het snel op de markt willen brengen van medicijnen. Toch ligt volgens Bos daar echt de toekomst. ‘De nieuwe ontwikkelingen in kankerbehandeling zijn personalized medicine en immunotherapie, beide ontstaan uit fundamenteel onderzoek.’ Chirurgie staat nog steeds centraal bij kankerbehandeling, maar de onderzoekers willen een behandeling ontwikkelen voor als chirurgie geen optie is. Er wordt echter al jaren in fundamenteel onderzoek geïnvesteerd en dit gaf maar weinig concrete resultaten. Veel onderzoek dat hoopvol leek, is niet reproduceerbaar of werkt niet in de kliniek. ‘Het is inderdaad een probleem dat er vaak claims komen vanuit het fundamentele onderzoek die vervolgens niet waargemaakt kunnen worden’, beaamt Bos. ‘Maar er zijn de laatste jaren wel successen geboekt. We kunnen melanomen nu in 50 procent van de gevallen genezen. Het plaatje is helemaal niet somber, maar kanker is gewoon een lastig te bestrijden veelkoppig monster.’

De geselecteerde wetenschappers krijgen allemaal hetzelfde bedrag. Seniors 1,25 miljoen en juniors 750.000 euro en ze mogen daarmee doen wat ze willen. Ze hoeven geen onderzoeksvoorstel in te dienen. De enige eis is fundamenteel onderzoek binnen de zes brede thema’s die door Oncode zijn vastgesteld. Over vijf jaar worden de resultaten van de onderzoeksgroepen geëvalueerd door een onafhankelijke internationale commissie. ‘Niet alle onderzoekers zullen dan een nieuw middel hebben om te laten zien’, zegt Bos, ‘dat geeft niet. Zolang ze maar stappen zetten en meewerken met de valorisatieteams.’

Lees ook:

Wetenschap kanker Hans Clevers
  • Stephanie Thierens

    Stephanie studeerde af als basisarts en ging meteen daarna op Samos in een eerstelijnskliniek voor vluchtelingen werken. Inmiddels is Stephanie gestart met de opleiding tot arts internationale gezondheidszorg en tropengeneeskunde.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • Martina Cornel

    Hoogleraar Community Genetics & Public Health Genomics VUmc, Amsterdam, Amersfoort

    Oncode gaat veel nadruk leggen op valoriseren. Nieuwe bevindingen uit fundamenteel onderzoek worden door valorisatie-experts snel naar de markt gebracht. Patenten worden op tijd aangevraagd zodat de winst verdeeld kan worden tussen de instellingen. ...
    In translationeel onderzoek wordt soms een onderscheid gemaakt in fasen (Genet Med 2007:9:665–674). Onderzoek zoals in Oncode wordt in fase 1 ingedeeld. Clinical trials, ontwikkeling van richtlijnen, evaluatie van testen, evaluatie van de impact in de public health krijgen wereldwijd weinig aandacht. Zo raakt veel kennis “lost in translation”.
    Ook voor de vroegopsporing van kanker dreigt een groot “lost in translation” probleem. Het identificeren van mensen die drager zijn van een hoog-risico genvariant maakt gerichte screening mogelijk. Britse auteurs rapporteerden kortgeleden over een gunstige kosteneffectiviteit van populatiescreening voor de genetische varianten voor borstkanker in zes genen (doi: 10.1093/jnci/djx265.) In Nederland komt een variant in het gen CHEK2 veel voor die hierin nog niet is meegenomen. Intussen zijn de budgetten van de klinische genetica beperkt, en zijn er lange wachtlijsten om zelfs in de hoog-risicogroepen dergelijke testen te kunnen doen. Om met terugwerkende kracht vrouwen die eerder op BRCA1/2 werden getest, alsnog op de vijf extra genen te testen, is geen capaciteit beschikbaar.
    Voor erfelijke darmkanker (Lynch syndroom) is een heel goedkoop middel in aantocht voor preventie: voor aspirine loopt een “dosing trial” (Colorectal Adenoma/Carcinoma Prevention Programme trial 3, CaPP3). Intussen kennen we in Nederland niet alle dragers van Lynch syndroom, dus het vertalen van de wetenschappelijke evidentie, zodra de trial resultaten bekend zijn, naar gezonde levensjaren zal niet optimaal lukken.
    Zou Oncode in de nog te benoemen PI’s op toepassingen in de praktijk kunnen focussen? Zou het kunnen prioriteren op translatiefasen 2-4, inclusief vroegherkenning van mensen met een hoog risico?

  • Jannes H Mulder

    niet praktiserend internist-oncoloog, Rotterdam

    Indien Bos, woordvoerder van Oncode aan Stephanie Thierens vertelt dat 'We melanomen nu in 50 procent van de gevallen genezen' dan neem ik aan dat Bos doelt op recente resultaten van klinische studies waarin circa de helft van de patiënten met gemeta...staseerd melanoom dankzij medicamenten langer dan bijvoorbeeld vijf jaar geen tekenen van ziekte meer vertoonden. Als ex-oncoloog-internist heb ik studies met dergelijke veel betere resultaten ten opzichte van circa 25 jaar geleden blijkbaar gemist.
    Valorisatie betekent waardebepaling. Ik nodig Oncode uit samen met KWF, ZonMW en NKI de huidige waarde van medicamenteuze behandeling inclusief immunotherapie van patiënten met kanker voor lezers van MC uiteen te zetten. Ik moet er niet aan denken dat nepnieuws de oncologie in sluipt….
    Dr. Jannes H Mulder, Rotterdam.

  • P.J.M. van Loon

    Orthopeed/ houdingsdeskundige, o

    Ondanks het mooie in vorderingen om kanker, als die er eenmaal is, wat minder snel en heftig te laten aflopen, blijft het voorthollen van deze wetenschapsclub nu niet bepaald gericht om het kunnen ontstaan van kanker en de redenen van de almaar doors...tijgende incidenties bij steeds jongere mensen tot een halt te brengen. Hoe gaan ze dit valoriseren? Gaat valoriseren ook niet over geld? Daardoor zou het VWS geld weleens "weggegooid" kunnen zijn. Het oorzaak-gevolg verhaal komt zo niet boven water. Daar zitten we op te wachten. Er moeten dus in de groeifase dingen misgaan, als kanker steeds vroeger voorkomt. In de baarmoeder, in de wieg, thuis, op straat en op school: het zijn vooral de biomechanische factoren van gezondheid, die niet in laboratoria onderzocht worden. RIVM : "het is de sedentaire leefstijl van kinderen, die de toename , ook van veel voorkomende kankers op jongere leeftijden , moet verklaren.
    De geneeskunde wist dit wel: alle externe factoren die met de individuele of algemenen leefstijl te maken hebben, kunnen tot kanker aanleiding geven. Vaak biochemische factoren ( gif, alcohol, teer, nicotine, asbest etc.) , een paar virussen, maar vrijwel vergeten : de biomechanische factoren ( veel te weinig bewegen, zitten, etc.) die de normale gezonde ontwikkeling van jonge weefsels en organen verhinderen, waarvoor op celniveau contact met het vaatstelsel, maar ook met het zenuwstelsel van vitaal belang is. Die cellen, die geen contact maakten, zouden vroeg of laat wel eens als "lone wolfs" aan het delen kunnen slaan.
    De jeugd zal dus vanaf de start beter lichamelijk opgevoed moeten worden, moeten wegblijven bij al dat zitten en al hun orgaankwaliteiten weer door veel , maar vooral goed bewegen moeten stimuleren. Wie valoriseert de ontwikkeling van gezonde sterke kinderen?

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.