Tuchtrecht is aan update toe
Conclusies uit analyse van een controversiële uitspraak van het tuchtcollege
7 reacties
Een zorgverlener die voor het tuchtcollege wordt gedaagd krijgt het zwaar voor de kiezen. In juridische zin valt op de procedure ook wel het een en ander af te dingen. Het tuchtrecht lijkt aan een update toe.
In september publiceerde Medisch Contact een geruchtmakende uitspraak waarbij gesuggereerd werd dat de cardioloog in het regionaal tuchtcollege het niet eens is met zijn collega in het Centraal Tuchtcollege (MC 33-34/2016: 42). Het betrof een casus waarbij de nabestaanden van een patiënt een klacht indienden over de behandeling in 2007 door de superviserend cardioloog – niet een van de auteurs van dit artikel – op een Eerste Hart Hulp (EHH).1
De klagers vinden dat de superviserend cardioloog onzorgvuldig heeft gehandeld en tot de bodem had moeten uitzoeken of er cardiale problematiek aan de klachten ten grondslag lag.
Ernstig verwijtbaar
Het tuchtcollege in Eindhoven vindt het ernstig verwijtbaar dat de cardioloog in deze casus cardiale pathologie volledig heeft uitgesloten, de pijn van patiënte als niet-cardiaal heeft afgedaan en haar heeft heengezonden zonder enige opvolging. Verder vindt het college dat verweerster er ‘ter zitting geen blijk van heeft gegeven de mogelijkheid dat zij onjuist gehandeld heeft, te willen overwegen’. Het college laat buiten beschouwing dat patiënte enkele weken later plotseling is overleden. Er heeft geen obductie plaatsgevonden en nadere gegevens omtrent de omstandigheden van het overlijden ontbreken. Het regionaal tuchtcollege concludeert dat de klacht gegrond is en de maatregel van berisping moet worden opgelegd.
Klachttermijn
De termijn om een klacht in te dienen tegen een zorgverlener is maar liefst tien jaar. Zo’n lange termijn brengt het gevaar met zich mee dat de betrokkenen niet meer in staat zijn de feiten en omstandigheden betrouwbaar te recapituleren. Daarnaast bestaat het risico dat de continue ontwikkeling van behandelinzichten ertoe leidt dat de beoordeling door deskundigen achteraf geen recht doet aan de destijds geldende behandelnormen. Het terugbrengen van de klachttermijn tot bijvoorbeeld vijf jaar doet meer recht aan deze bezwaren, biedt meer rechtszekerheid en -gelijkheid en is ook beter in lijn met de normale civielrechtelijke verjaringstermijn van vijf jaar.
Een medisch-juridische ‘zeef’ kan onnodige tuchtzaken voorkomen
Het is overigens opmerkelijk dat iedereen zich rechtstreeks kan wenden tot het medisch tuchtcollege, terwijl de bestraffende maatregelen die het oplegt voor de zorgverlener uiterst ingrijpend zijn en qua effect vergelijkbaar met strafrechtelijke sancties.
Seponeren
Het strafrecht kent het opportuniteitsbeginsel. Dat houdt in dat een officier van justitie kan beslissen om een strafbaar feit niet te vervolgen ‘op gronden aan het algemeen belang ontleend’. Kan het Openbaar Ministerie op basis hiervan een zaak dus seponeren, bij de tuchtcolleges voor de gezondheidszorg zit er geen medische of juridische ‘zeef’ tussen de klager en de zorgverlener.
Door de enorme toename van de klachtbereidheid van patiënten, aangewakkerd door de onlangs verscherpte klachtwet en door de huidige maatschappelijke context, kan een medisch-juridische ‘zeef’ met eenduidige richtlijnen veel onnodige tuchtzaken voorkomen.
Overigens heeft het ‘rechtsprekende college’ in de raadkamer wel de mogelijkheid om als ‘zeef’ te fungeren, maar dit lijkt gezien de positie van het college geen wenselijke situatie. Een rechtsprekend college hoort behoudens beoordeling van ontvankelijkheid niet te oordelen over de casuïstiek die zij zichzelf al dan niet voorlegt.
Causaal verband
In deze casus hebben de nabestaanden ervoor gekozen om hun klacht te baseren op het ontbreken van diepgaand onderzoek om een eventuele cardiale origine van patiëntes pijnklachten uit te sluiten. Hadden zij ervoor gekozen om een causaal verband te leggen tussen het overlijden van patiënte en het heenzenden van de EHH, dan zou het college in de raadkamer – daargelaten of dit wenselijk is – de casus wellicht kennelijk ongegrond hebben verklaard omdat deze causaliteit op voorhand niet is aan te tonen.
Toch staat het overlijden van het familielid niet geheel los van de bewust niet causaal geformuleerde klacht van de nabestaanden. Want zou deze klacht ook hebben bestaan als patiënte niet was overleden? Alhoewel het regionaal tuchtcollege in zijn overwegingen aangeeft het overlijden van de patiënte buiten beschouwing te hebben gelaten, kan men zich niet aan de indruk onttrekken dat dit toch de basis is geweest voor de klacht van de nabestaanden en het verwijt dat het tuchtcollege toerekent aan de cardioloog-supervisor.
Onbezwaard verweer
Het zal lezers van tuchtrechtelijke uitspraken zijn opgevallen dat hulpverleners die hun handelswijze fel of overtuigd verdedigen door de tuchtcolleges een gebrek aan medeleven, zelfreflectie of zelfs spijt wordt verweten. Dat leidt vaak tot het opleggen van een zwaardere maatregel, zoals ook in deze casus.2
Het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens – ook van toepassing op tuchtrechtzaken – stelt dat eenieder recht heeft op een eerlijke en openbare behandeling van zijn zaak en in het bijzonder het recht heeft zichzelf te verdedigen. Een zorgverlener heeft dus recht op vrij en onbezwaard verweer. Indien tuchtcolleges dit verweer kwalificeren als een ‘gebrek van zelfreflectie en/of toetsbaarheid’ en afstraffen met een zwaardere maatregel staat dit op gespannen voet met het recht op vrij en onbezwaard verweer.
Als de zorgverlener zich belemmerd weet in het naar voren brengen van in zijn optiek belangrijke argumenten, komt dat uiteindelijk de waarheidsvinding – en daarmee het doel van het tuchtrecht: kwaliteitsverbetering – niet ten goede. Het is aan de tuchtcolleges – uitzonderingen daargelaten – zich te onthouden van dergelijke strafverzwarende kwalificaties.
In deze casus is de klacht tegen de superviserend cardioloog in hoger beroep door het Centraal Tuchtcollege voor de Gezondheidszorg ongegrond verklaard.
Schandrecht
De maatregelen berisping, schorsing, ontzegging en doorhaling worden op aanwijzing van de tuchtrechter gepubliceerd in de Staatscourant en in dag- en weekbladen van het gebied waarin de zorgverlener werkt (regionale bladen). Deze berichten vermelden de volledige naam en woonplaats van de zorgverlener. Dient de publicatie in regionale bladen het doel van het tuchtrecht, namelijk het bewaken en bevorderen van de kwaliteit van de beroepsuitoefening in de individuele gezondheidszorg en het beschermen van de patiënt tegen ondeskundig en onzorgvuldig handelen?
Het effect van deze publicaties is voor de betrokken zorgverlener immens, terwijl uiterst dubieus is of het bijdraagt aan het doel van het tuchtrecht. Een zorgverlener zonder algehele ontzegging van de beroepsbevoegdheid blijft kennelijk bekwaam. Maar de maatregel betekent in de praktijk dat het aantal patiënten dat hij behandelt, zal afnemen. En ook de sociale omgeving van de veroordeelde zorgverlener zal negatief op de publicatie reageren.
Welke strafrechter kan gelasten tot publicatie van de volledige naam en woonplaats van een seriemoordenaar? En welke rechter of rechterlijk college wordt blootgesteld aan ‘naming en shaming’ als een vonnis in hoger beroep anders uitpakt?
Een voorzichtige vergelijking dringt zich op met het schandrecht uit de middeleeuwen. Anno 2016 is er op zijn minst iets voor te zeggen om het publiceren van deze gegevens met naam en toenaam in lokale bladen bij wet te verbieden.
Drempelloze klachtgang
Ofschoon de mogelijkheid tot het indienen van een klacht bij het tuchtcollege een groot goed is en moet blijven, is het redelijk om ook de positie van de beklaagde meer in ogenschouw te nemen. Los van de mentale en emotionele impact van een tuchtprocedure, wordt van de zorgverlener verwacht dat hij meewerkt aan de procesgang. De betrokkene moet zich opnieuw verdiepen in casuïstiek (tot wel tien jaar terug), een verweerschrift opstellen, juridische hulp en deskundigen inhuren, en een of meer keren ter zitting verschijnen.
De tuchtcolleges verklaren verreweg de meeste klachten ongegrond. Mede gezien de enorme toename van de vrijwel drempelloze klachtgang naar de tuchtcolleges (en naar klachtencommissies in een ziekenhuis) zou het bij ongegronde klachtvinding c.q. misbruik van klachtrecht redelijk zijn dat de zorgverlener in een eis in reconventie wordt gecompenseerd zoals dat ook in het civiel recht kan. (Een ‘eis in reconventie’ is een tegenvordering door de gedaagde in een procedure, red.) Van overheidswege of via de zorgverzekeringen zou hiervoor een apart fonds moeten worden ingericht ter compensatie van de inspanningen in tijd en vermogen bij ongegronde klachtvinding.3
Aanbevelingen
We doen de volgende aanbevelingen aan de tuchtcolleges voor de gezondheidszorg:
• klachttermijn terugbrengen van tien naar vijf jaar;
• instellen van een ‘medisch-juridische zeef’ tussen drempelloos klagen en het tuchtcollege;
• respecteren van onbezwaard en vrij verweer door de zorgverlener zonder oplegging van strafverzwarende maatregelen;
• afschaffen van verplichte publicatie met naam en woonplaats van de zorgverlener in regionale bladen;
• oprichten van een fonds voor zorgverleners ter compensatie van de inspanningen ten behoeve
van achteraf ongegronde klachten of misbruik van het klachtrecht.
Tuchtcollege voor de Gezondheidszorg
Het tuchtrecht is bedoeld om de kwaliteit in de gezondheidszorg op niveau te houden. Wie vindt dat een individuele zorgverlener fouten heeft gemaakt kan tot tien jaar na dato een klacht indienen. Dat kan door een patiënt, diens familie/nabestaanden, de Inspectie voor de Gezondheidszorg, collega-hulpverleners, de werkgever van de zorgverlener, de opdrachtgever en verder eenieder die zich door de zorgverlener benadeeld voelt.
Als in de fase van het vooronderzoek het klaagschrift voldoet aan enkele basale ontvankelijkheidsvereisten, stuurt de secretaris het door naar de zorgverlener over wie de klacht gaat. Zonodig wordt de klacht verwezen naar de raadkamer van het college of naar een openbare zitting.
Het college kan in raadkamer het volgende besluiten:
• de klager is niet ontvankelijk in zijn klacht (bijvoorbeeld als niet duidelijk is tegen wie wordt geklaagd);
• de klacht is kennelijk ongegrond;
• de klacht wordt afgewezen wegens onvoldoende gewicht;
• de zaak wordt voorgelegd in openbare zitting.
Na een openbare zitting kan het tuchtcollege als volgt beslissen:
• ongegrondverklaring van de klacht;
• waarschuwing;
• berisping;
• geldboete;
• gedeeltelijke ontzegging beroepsbevoegdheid;
• doorhaling BIG-register.
Als het college een berisping of een zwaardere sanctie oplegt wordt deze beslissing gepubliceerd in de Staatscourant en in regionale bladen in het gebied waar de zorgverlener werkt. In dit bericht staan de naam en woonplaats van de zorgverlener.
auteurs
dr. Ton Oude Ophuis, interventiecardioloog CWZ Nijmegen, rechtenstudent aan de faculteit rechten Universiteit Nijmegen
prof. dr. Nico Pijls, interventiecardioloog Catharina Ziekenhuis Eindhoven, hoogleraar Technische Universiteit Eindhoven
drs. Leon Bouwels, cardioloog CWZ Nijmegen
Geen belangenverstrengeling gemeld door de auteurs.
contact
tonoudeophuis@me.com; cc: redactie@medischcontact.nl
voetnoten
1. Cardiologen in tuchtcolleges niet met elkaar eens. Medisch Contact 33-34/2016: 42-45.
2. Onderzoeksrapport Maatregelen tuchtrecht gezondheidszorg. Mr CM de Klerk, ETM Olsthoorn-Heim 2014.
3. Met dank aan prof mr R.J.B. Schutgens, hoogleraar Algemene Rechtswetenschap Universiteit Nijmegen, voor juridisch commentaar.
pdf van dit artikel
Monique van Montfort
huisarts, Heemskerk
Oude Ophuis, Pijls en Bouwels roepen op het tuchtrecht te herzien . Ze bekritiseren het publiceren van de volledige naam en woonplaats van een veroordeelde zorgverlener. Het gelasten tot publicatie van de persoonsgegevens door de tuchtrechter is echt...er al in strijd met de wet. Volgens artikel 1 van de Grondwet heeft iedere burger gelijke rechten, en bij andere beroepsgroepen of personen worden persoonsgegevens ook niet gepubliceerd, zelfs niet bij een ernstig delict als moord of zware mishandeling. De dader van een ernstig delict kan juist strafvermindering krijgen als zijn persoonsgegevens bekend worden gemaakt. Verder geeft artikel 71 van de Wet BIG aan dat publicatie van persoonsgegevens niet mag: ‘Het regionale tuchtcollege kan […] bepalen dat zijn eindbeslissing geheel of gedeeltelijk in de Staatscourant zal worden bekendgemaakt en aan door hem aangewezen tijdschriften of nieuwsbladen ter bekendmaking zal worden aangeboden, een en ander met weglating van de namen, voornamen en woonplaatsen van de in de beslissing genoemde personen alsmede van de daarin voorkomende andere gegevens die omtrent deze personen een aanwijzing bevatten’ (cursivering door MvM).
Het lijkt dus buitenwettelijk dat bij zorgverleners andere regels worden gehanteerd dan bij andere burgers. Deze ongelukkige situatie is toe te rekenen aan het huidige kabinet, dat door blaming and shaming de belangen van zorgverleners beschadigt en beschadigd heeft. Zorgverleners streven er in het algemeen naar zo goed mogelijke zorg te leveren, maar vergissingen maken is menselijk. Als er een fout of een vergissing wordt gemaakt, heeft dit voor zowel de patiënt als voor de zorgverlener een enorme impact. Het is de plicht van de Tweede Kamer het kabinet tot een andere koers aan te zetten. Zorgverleners dienen dezelfde privacybescherming te krijgen als iedere andere burger van Nederland.
johnny samijn
neuroloog, rotterdam
Van tuchtrecht naar beoordelingscommissie?
Cardiologen Oude Ophuis, Pijls en Bouwels pleiten in Medisch Contact 45 voor een herziening van het tuchtrecht. Kern van hun pleidooi is dat de huidige praktijk als onevenwichtig kan worden gezien. Ik ben h...et zeer met ze eens. Een kattebelletje van een klager kan leiden tot een rechtsgang van jaren waarbij de verhouding tot het voorval waarover wordt geklaagd en het gehanteerde middel (de lange rechtsgang) in veel gevallen zoek is. Hoge kosten en onzekerheid over de uitkomst van een juridische tombola komen geheel ten laste van de gedaagde beroepsuitoefenaar zelfs als er geen veroordeling volgt zoals in ongeveer 85% van de zaken het geval is. Een eerlijker tuchtrecht kan worden bereikt door een betere filter vooraf, het bekorten van de klaagtermijn naar 5 jaar en een grotere vrijheid tot tegenspraak en vrije verdediging zoals de auteurs suggereren. Daaraan zou kunnen worden toegevoegd een verhoging van de financiële last voor de klager. In civielrechtelijke zaken dienen de griffiekosten te worden betaald door de verliezer. Het zou een rem op zeer laagdrempelig klagen kunnen zijn zonder dat het perse de toegang tot het tuchtrecht verhinderd. Armlastige gevallen zouden kwijtschelding kunnen krijgen. Ingrijpender maar misschien nog beter zou het dejuridiseren van het tuchtrecht kunnen zijn. Vorm de regionale tuchtcolleges om tot regionale klachtencommissies, onafhankelijk van een ziekenhuis en buiten een rechtbank zetelend. Stel deze commissies samen uit artsen, juristen en ethici. Het systeem zou menselijker worden en evenwichtiger. Het opleggen van maatregelen als waarschuwing en berisping hoeft niet te veranderen. Zwaardere zaken en beroepszaken kunnen dan alsnog worden voorgelegd aan een centraal medisch tuchtcollege. Het zou een hoop ellende kunnen schelen.
Heleen M.G. Peters
Advocaat Gezondheids(straf)recht
De reacties geven goed weer hoeveel impact en/of welke gevolgen een tuchtklacht heeft of kan hebben. In mijn praktijk zie ik dat ook terug.
Ik vind het onvoorstelbaar dat het strafrecht zo veel meer waarborgen biedt dan het tuchtrecht, terwijl het i...n veel gevallen de andere zijde van dezelfde medaille betreft.
De voorgestelde wijzigingen zijn, als u het mij vraagt, een stap in de goede richting, maar ook niet meer dan dat. Mijns inziens moet er veel meer veranderen en dient er meer aangesloten te worden bij de waarborgen die het strafrecht aan een 'verdachte' biedt.
Paul Dellemijn
gerechtelijk deskundige, neuroloog, Veldhoven
Dit artikel is mij uit het hart gegrepen. Als gerechtelijk deskundige en neurologisch 'expert' in letselschadezaken heb ik te maken met 2 partijen die met elkaar in conflict zijn. Mijn oordeel leidt eigenlijk per definitie tot een ontevreden en ee...n tevreden partij. Een tuchtklacht kan dan helpen om mijn rapport van tafel te vegen. Sommige slachtoffers gaan zover dat zij iedereen aanklagen die zij tegenkomen en deze op Twitter en bij het tuchtcollege zwart maken met als gevolg reputatieschade: 'Waar rook is, is vuur'. Het regionaal tuchtcollege lijkt per definitie niet genoeg en iedereen tekent beroep aan bij het CTG. Zo heb ik de afgelopen tijd veel tuchtklachten mogen ontvangen. De tijd die ik hieraan moet besteden is een grote belemmering in het voortzetten van mijn 'normale' werkzaamheden en een enorm tijdsbeslag, los van de kosten die ik hiervoor moet maken. Dit kan toch niet de bedoeling zijn van het tuchtrecht. Ik stel voor dat degene die de klacht indient tenminste een vergoeding moet betalen voor de proceskosten , indien de verweerder onschuldig blijkt te zijn. Dat kan een kosteloze 'zeef' zijn. Overigens heb ik (nog) geen veroordeling ontvangen, maar als er maar genoeg klachten komen, wordt deze kans steeds groter. Op deze wijze wordt het uitspreken van een onafhankelijk oordeel in rechtszaken en letselschadezaken op de proef gesteld.
stef linsen
psychiater, nijmegen
prima artikel en eens met het gedane voorstel.
Anne-Marie van Dam
Psychiater, Amsterdam
Het is overigens niet een beslissing van het tuchtcollege om de uitspraken te publiceren. Dat was onze regering.
Roel Melchers
bedrijfsarts, Houten
Ik ben, als oordelend bedrijfsarts, ook niet altijd gelukkig met het medisch tuchtcollege. Zie mijn blog 'De pot verwijt de ketel' van mei dit jaar.
Ik werd opgebeld door een collega bestuurder van de plaatselijke milieuvereniging: 'Gô... Roel... v...ervelend zeg'. 'Wat bedoel je?' 'Nou die veroordeling door de tuchtrechter. Het staat in de krant.'
En inderdaad: 'De bedrijfsarts Roel Melchers in Houten...'
Maar goed... als je iets fout gedaan hebt... is een correctie op zijn plaats. Maar ik héb niets misdaan. In zijn vonnis sprokkelt de tuchtrechter argumenten bijeen om een berisping te rechtvaardigen.
Daarbij komt hij met vreemde argumenten. Zo verwijt hij mij dat ik me überhaupt verdedig! ('Toont geen inzicht in zijn fouten') Daarmee laadt de tuchtrechter de verdenking op zich dat hij mij wil beperken in het recht om mij te verdedigen. Dit staat haaks op de rechtstaat die Nederland toch is.
Verder motiveert hij zijn oordeel niet en beperkt hij zijn onderzoek tot een spreekuurcontact terwijl de casus zich uitrekt over een periode van anderhalf jaar.
Ja... en dan vraagt de inspecteur mij, terecht overigens, wat ik doe om vervolging in de toekomst te voorkomen.
Mijn antwoord: 'Het vonnis geeft mij geen informatie over wat ik zou kunnen doen om mijn vak nog beter uit te oefenen dan ik al doe'.
Dit maakt de inspecteur ook niet blij.