Te gek om los te lopen

Onlangs besloot demissionair minister Klink tot invoering van een eigen bijdrage voor tweedelijns geestelijke gezondheidszorg. ‘Te gek om los te lopen’, noemde SP-kamerlid Renske Leijten het plan.

Dat was me uit het hart gegrepen. Een schande vind ik het. Iedereen weet toch dat mensen die zijn aangewezen op dergelijke zorg, vaak al geen cent te makken hebben?

Leijtens hartekreet deed me echter ook direct denken aan een ander plan van het kabinet dat me al een tijdje niet lekker zit. Onlangs werd het wetsvoorstel verplichte ggz bij de Tweede Kamer ingediend. En in tegenstelling tot de tweedelijns geestelijke zorg leent dit wetsvoorstel zich wél voor majeure bezuinigingen. Zonder evidente nadelen voor de patiënt.

Waar doel ik op? Het besluitvormingssysteem in dit wetsvoorstel bestaat uit een ‘tweetrapsraket’: eerst buigt een multidisciplinair samengestelde ‘commissie psychiatrische zorg’ zich over de voorgenomen verplichte ggz, daarna de rechter. De commissie adviseert de rechter, de rechter beslist. Nodeloos dubbel werk, zo stelden KNMG, NVvP, GGZ Nederland en Verenso in hun reacties op het conceptwetsvoorstel. Het systeem veroorzaakt onnodige vertraging, het is bureaucratisch en nodeloos duur.

Voordeel van het systeem zou zijn dat de rechter zich onafhankelijk van zorginhoudelijke overwegingen kan focussen op het juridisch oordeel of dwang is toegestaan of niet. Mij klinkt dat wat theoretisch in de oren. Ik zie niet in waarom een multidisciplinair samengesteld beslisorgaan met daarin een psychiater, iemand vanuit het patiënten-/familieperspectief en een jurist, daar niet toe in staat zou zijn. Het is dan ook jammer dat nog niets is gedaan met de suggestie van de diverse organisaties om de commissie een besluitvormende taak te geven met een beroepsmogelijkheid op de rechter.

Ik weet dat de Kamer de rechter in het wetsvoorstel wil houden en ik kan me ook voorstellen dat Kamerleden hiermee extra rechtsbescherming voor een kwetsbare groep patiënten denken in te bouwen. Maar feitelijk zal een standaard rechterlijke toets niet tot meer rechtsbescherming leiden, alleen tot dubbel werk en vertraging voor alle betrokkenen, inclusief de patiënt. En dus ook tot onnodige extra kosten. Het voorstel van KNMG en anderen zou daarom moeten worden heroverwogen. Zowel rechtsbescherming als multidisciplinaire besluitvorming blijft daarin overeind.

Een standaard rechterlijke toets veroorzaakt
onnodige vertraging en is nodeloos duur

Van alle recente wetgevingsplannen in de gezondheidszorg zit dit wetsvoorstel verder overigens opvallend goed in elkaar. Het brengt belangrijke verbeteringen voor de kwaliteit van zorg en de rechtsbescherming van kwetsbare patiënten. Zorg op maat, ‘ambulantisering’ en een veel diepgaander onderzoek naar de noodzaak van verplichte zorg. Juist daarom bepleit ik om ook de toets op een degelijke maar niet belastende wijze te regelen.

Let wel: wat moet worden voorkomen is dat de commissie uit het wetsvoorstel zou verdwijnen. Zorgvuldige en multidisciplinaire beoordeling van verplichte zorg is veel waard. Het kan onder andere leiden tot een meer respectvolle benadering en meer acceptatie van dwang.
Pilots met de commissie wijzen dat ook uit. En in Schotland bijvoorbeeld functioneert zo’n commissie naar tevredenheid, zonder (standaard) een rechter. Het kan dus absoluut. Met wat dat oplevert, kan wellicht de eigen bijdrage voor de tweedelijns ggz vervallen. Dan is de keus toch snel gemaakt...

mr. Robinetta de Roode, beleidsadviseur gezondheidsrecht KNMG

Correspondentieadres: r.de.roode@fed.knmg.nl