Tarievenlijst van CZ roept vragen op

Wat heeft CZ precies openbaar gemaakt?

CZ publiceerde de tarieven van behandelingen die minder kosten dan 885 euro, oftewel het maximaal mogelijke eigen risico. Daardoor dekt de prijslijst naar schatting slechts 0,6 procent van alle behandelingen, zo memoreerden hoogleraren Wim Groot en Henriëtte Maassen van den Brink afgelopen week in Zorgvisie; bovendien kiest slechts 8 procent van de volwassenen (merendeels jong en gezond) voor dat hoge eigen risico. ‘De prijslijst gaat dus over tweemaal heel weinig’, is hun dodelijke conclusie. Woordvoerder Marie-José van Gardingen van CZ is niet onder de indruk: ‘Wij hebben nooit de pretentie gehad onze klanten met deze site direct behulpzaam te zijn bij het maken van een keuze. Maar de roep om transparantie is nu eenmaal groot, en we hadden geen enkele reden om de informatie níet te geven.’

Hebben patiënten er iets aan?

CZ adviseert patiënten de declaratiecode van de behandeling op te vragen, alvorens de prijs van de behandeling op te zoeken. Onzin, reageert bestuursvoorzitter Arno Timmermans van het Westfriesgasthuis: ‘Alleen patiënten met een eenduidige klacht kunnen zo’n code te weten komen. De meesten kunnen dat niet, omdat zij de diagnose, en dus de behandeling, pas weten als zij bij de dokter zijn geweest.’ CZ ziet die beperking ook. Van Gardingen: ‘Maar stel nu dat je keelamandelen verwijderd moeten worden. Woon je in Eindhoven, dan kun je eenvoudig het prijsverschil zien tussen de twee ziekenhuizen daar. Ook helpt de informatie mensen bij het controleren van de rekening.’ Er zijn plannen, zegt zij, om het simpele Excel-bestand op de CZ-site te vervangen door een klantvriendelijk zoeksysteem en ook informatie op te nemen over de kwaliteit – ‘al zal dat niet meevallen’. Haar collega-woordvoerders bij Zilveren Kruis, Menzis en VGZ laten in koor weten dat óók van plan te zijn: ‘Een voor klanten begrijpelijk overzicht van prijs én kwaliteit, dat is het ideaal.’

Wat kan het gevolg zijn van openbaarmaking?

Openbaarheid van de tarieven zal de zorgkosten verhogen, vrezen Groot en Maassen van den Brink. Immers, geen ziekenhuis zal ‘bekend willen staan als een “Aldi-instelling” met de laagste prijzen’, en patiënten zullen voor duurdere ziekenhuizen kiezen omdat zij denken dat de zorg daar beter is. CZ verwacht juist dat ziekenhuizen dichter naar elkaar toe zullen groeien. Frans Schaepkens, financieel directeur van Ziekenhuis Amstelland, denkt dat de tarieven tot die 885 euro omlaag zullen gaan, terwijl de tarieven die hoger zijn dan het maximaal eigen risico, juist zullen stijgen: ‘Ook al kosten een appel en een peer allebei een euro, men zal de één gaan verkopen voor een dubbeltje en de ander voor 1,90. Want de kosten moeten worden gedekt.’

Geen ziekenhuis wil bekend staan als een Aldi-instelling met de laagste prijzen

Zeggen de gepubliceerde prijzen iets over de werkelijkheid?

Nauwelijks, ze zijn het resultaat van onderhandelingen. Niet dat zorgverzekeraars en ziekenhuis over de prijs van álle (gemiddeld) zesduizend ziekenhuisproducten onderhandelen. Nee, per verzekeraar gaat de aandacht vooral uit naar het totale bedrag. Schaepkens: ‘De inkopers zitten aan tafel met een mandaat, dat zo nodig door hogere echelons kan worden opgeschroefd. Het liefst wil men hetzelfde bedrag als vorig jaar, plus een opslag vanwege de kostenontwikkeling. De verkopers hebben óók zo’n mandaat. Ergens moet men elkaar zien te vinden.’

Is dat eenmaal gelukt, dan worden de producten van het ziekenhuis zó geprijsd dat ze met elkaar goed zijn voor het overeengekomen totaalbedrag. Dat is ‘best lastig’, verzucht Schaepkens: ‘In het berekenen van de kostprijzen maken we keuzes. Een simpel product als ‘liesbreukoperatie’ bestaat uit polikliniekbezoek, dagverpleging, ok-bezoek en bloedafname. Maar de ene patiënt is één kwartier op de ok, de ander drie, en ook in de andere elementen zit variatie. Bij sommige patiënten verdienen we dus, bij andere leggen we erop toe.’ Om het nog ingewikkelder te maken: de vaste lasten (zoals de kosten van het management, of het beschikbaar zijn van een ic of SEH) worden in de prijzen verdisconteerd – en dat gebeurt niet in elk ziekenhuis volgens eenzelfde systematiek. Ook kopen verzekeraars sommige aandoeningen wél specifiek op prijs in, al dan niet aan de hand van eigen benchmarks. Dat gebeurt bijvoorbeeld als de verzekeraar veel van een bepaald type zorg inkoopt, of veel klanten heeft in het ziekenhuis. Zo komt het dat eenzelfde ziekenhuis verschillende zorgverzekeraars uiteenlopende tarieven berekent.

Schaepkens, die tot vorig jaar bij Zilveren Kruis verantwoordelijk was voor het inkoopbeleid van medisch-specialistische zorg, weet dat ziekenhuizen niet alles wat zij doen ook betaald krijgen. ‘Stel dat ik van een zorgverzekeraar voor 20 miljoen zorg mag leveren, en na afloop blijkt dat we voor 21 hebben gedaan. Dan krijgen we toch die 20 miljoen, misschien een half miljoen meer. Dat kan alleen als we ervoor zorgen dat het bedrag van alle zorgverzekeraars samen groot genoeg is om de kosten te dekken, met een winstmarge.’

Hebben ook artsen te maken met deze onderhandelingen?

Zeker, want zij krijgen te maken met het resultaat, en in veel ziekenhuizen maken één of meer medisch specialisten deel uit van de onderhandelingsdelegatie. Bart Boll, vaatchirurg in het Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis, is één van hen. Als voorzitter van het medisch-specialistisch bedrijf spreekt hij twee keer per jaar (in gezelschap van de raad van bestuur, de financieel deskundigen en de voorzitter van de medische staf) met de inkopers van de grote zorgverzekeraars – en enkele kleine. Dat de productprijzen zó worden vastgesteld dat het afgesproken totaalbudget ermee ‘volloopt’, drijft hem soms tot wanhoop: ‘Het is weleens voorgekomen dat een ingreep aan de linkerknie iets anders werd geprijsd dan een ingreep aan de rechterknie. Alleen maar om de som sluitend te maken.’ Maar dat is niet wat hem het meeste stoort: ‘Als dokter wil je patiënten beter maken, maar zorgverzekeraars praten in termen van schadelast. Zij letten vooral op het geld en hebben geen oog voor kwaliteit.’ De zogenaamd vrije markt, zegt hij, is in feite pure budgettering. ‘Zorgverzekeraars gedragen zich alsof ze bij Albert Heijn altijd 100 euro betalen voor hun karretje boodschappen, ongeacht wat erin zit.’

Terug naar de tarieven. Bestuursvoorzitter Arno Timmermans ziet wel een mogelijkheid om de structuur inzichtelijker te maken: ‘Bepaal eenvoudig een vaste eigen bijdrage voor ieder bezoek aan de SEH of de polikliniek, en voor opname en dagopname – ongeacht de diagnose. Dan hebben patiënten geen last van verschillen in prijs.’

De door CZ openbaar gemaakte tarievenlijst

NOS: Spataderbehandeling kan 1200 euro goedkoper in ander ziekenhuis

NOS: Patiënt schiet niets op met openbare tarieven ziekenhuizen

Patiëntenfederatie: De prijs van de zorg

Bijdrage Wim Groot en Henriëtte Maassen van den Brink in Zorgvisie