Substitutie slechts gedeeltelijk aangetoond

Naarmate een patiënt met astma, COPD of moedervlekken méér contact heeft met de huisarts, heeft hij of zij minder contact met de tweede lijn. Daarentegen is bij andere patiënten van substitutie geen sprake.

Dat blijkt uit onderzoek van het Nivel. Volgens het onderzoeksinstituut leidt méér zorg in de eerste lijn op praktijkniveau (dus voor alle patiënten samen) niet tot minder zorg in de tweede lijn. Dat geldt wél voor patiënten die nieuw zijn in de tweede lijn: bij hen gaat een hoog zorggebruik in de eerste lijn gepaard met een laag zorggebruik in de tweede lijn. Voor een aantal aandoeningen en problemen, zo stelde het Nivel eerder al, is mogelijk ruimte voor daadwerkelijke substitutie: astma, COPD, moedervlekken, scheur- of snijwonden en atheroomcyste. Patiënten met één van de eerste drie aandoeningen blijken nu inderdaad minder zorg in de tweede lijn nodig te hebben naarmate zij meer zorg krijgen van de huisarts; bij patiënten met één van de andere drie aandoeningen werd in dit onderzoek (over de periode 2008-2010) geen indicatie gevonden dat substitutie plaatsvindt.

Het aandeel patiënten dat in één jaar onder behandeling is in de tweede lijn, ligt tussen de 32 en 48 procent per praktijk, na correctie voor patiëntkenmerken als leeftijd en geslacht. Aan niet meer dan 30 tot 50 procent van de dbc’s ligt een verwijzing door de huisarts ten grondslag. In de andere gevallen is sprake van verwijzingen tussen medisch specialisten onderling, of door bijvoorbeeld tandartsen, verloskundigen of bedrijfsartsen. Is een patiënt eenmaal in de tweede lijn, dan heeft de huisarts geen invloed meer op de zorgconsumptie, stelt het Nivel: ‘Wellicht kan een verwijzing worden voorkómen door de mogelijkheid van korte consultatie van de specialist zonder dat de eerste lijn de patiënt “kwijt” is.’

Voor het onderzoek gebruikte het Nivel gegevens van 93 huisartspraktijken, met samen ongeveer 264.000 ingeschreven patiënten. De gegevens zijn gekoppeld met data van Vektis, dat bij de zorgverzekeraars gegevens verzamelt over gedeclareerde dbc’s en huisartsenzorg.