‘Stervenszorg moet apart vak worden in opleiding’

Palliatieve zorg is op dit moment nog een onderbelicht onderdeel van de curricula. Geen van de geneeskundeopleidingen behandelt in het verplichte curriculum alle essentiële aspecten van levenseindezorg, zoals gedefinieerd op basis van internationale normen. Slechts één universiteit (Radboud Universiteit Nijmegen) biedt een keuzevak aan waarin al deze aspecten aan bod komen.

Dat blijkt uit onderzoek van Leyden Academy on Vitality and Ageing, dat deze maand is gepubliceerd in de uitgave Perspectives on Medical Education. Het onderzoek kwam voort uit een masterscriptie van Josefien de Bruin en Mary-Joanne Verhoef.

De onderzoekers bekeken in hoeverre de zorg rond het einde van het leven van patiënten aan bod komt in de acht geneeskundeopleidingen. Daartoe hebben ze het aanbod langs het Raamplan Artsopleiding gelegd, keuzegidsen doorgenomen en opleiders van de bachelor- en masteropleidingen ondervraagd. De onderzoekers hebben een checklist opgesteld; deze is gebaseerd op internationale normen, met vijf aspecten van ‘end-of-life care’ die als essentieel worden beschouwd, zoals communicatie, juridisch-ethische aspecten en professionele en persoonlijke zelfreflectie van de arts.

Wat geneeskundestudenten in de opleiding leren over levenseindezorg (of: stervenszorg) is zeer wisselend. Het onderwerp blijft over de gehele linie onderbelicht, zo concluderen de onderzoekers. Arts-onderzoeker Mary-Joanne Verhoef merkt op dat met name het onderdeel ‘zelfreflectie’ nog mist in de opleiding. ‘Dit gaat over nadenken over doodgaan, hoe ga ik zelf om met de dood? En: hoe om te gaan met stervende patiënten. Geneeskundestudenten worden opgeleid om te behandelen, maar we moeten ook leren nadenken over het mogelijk stoppen van behandelen.’

Stervenszorg is op dit moment vaak verweven in het curriculum, als onderdeel van andere vakken. De onderzoekers pleiten voor stervenszorg als een apart vak. Verhoef: ‘Wanneer je een onderwerp als een apart vak aanbiedt, is de ervaring dat je als student meer “in” het onderwerp gaat zitten.’ Hoogleraar ouderengeneeskunde Joris Slaets, tevens coauteur van het artikel, roept op: ‘Maak van end-of-life care een concreet vak, ga er in werkgroepen mee aan de slag. Zorgen voor een goed sterfbed voor je patiënten is uiteindelijk een van de basisfacetten van het arts zijn, ongeacht welke specialisatie je kiest.’

De onderzoekers stellen vast dat er veel verbetering mogelijk is. Het raamplan, bijvoorbeeld, is nu nog onvolledig en weinig specifiek over wat er precies wordt verwacht van onderwijs over stervenszorg. Verhoef: ‘Dat mag minder vaag.’

Het huidige Raamplan Artsopleiding dat uit 2009 stamt, wordt volgend jaar vervangen. Volgens de onderzoekers is dit een uitgelezen gelegenheid om stervenszorg steviger in te bedden in de geneeskundeopleidingen.