Sterke toename ziekte door meningokokken-W-bacterie

Sinds de herfst van 2015 neemt het aantal ziektegevallen door de meningokokken-W-bacterie toe. Een mogelijke oplossing is om vaccinatie tegen deze bacterie op te nemen in het Rijksvaccinatieprogramma, wellicht tegelijk met de HPV-prik met twaalf jaar.

Als het gaat om meningokokken, krijgt de variant die wordt veroorzaakt door de MenC-bacterie gewoonlijk de meeste aandacht. Rond 2001 was er een uitbraak met 280 gevallen – waarna in 2002 een vaccinatie-inhaalactie volgde voor alle 1- tot 18-jarigen en de incidentie drastisch afnam. In hetzelfde jaar is een routinevaccinatie in het Rijksvaccinatieprogramma ingevoerd voor kinderen van 14 maanden. Momenteel is echter een andere groep, de MenW-bacterie, bezig aan een sterke opmars in Nederland. Sinds oktober 2015 is het aantal ziektegevallen door de meningokokken W-bacterie in Nederland vertwaalfvoudigd. Sindsdien zijn 44 nieuwe gevallen gemeld. Dat bleek uit de presentatie van onderzoeker Mirjam Knol van het RIVM, afgelopen woensdag op de zesde RIVM Vaccinatiedag in Utrecht.

Jaarlijks komen ongeveer 100 gevallen van meningokokken aan het licht. Daarbij baart de steile toename van MenW nu de meeste zorgen: 32 procent van alle meningokokken zijn nu van het type MenW. De meeste patiënten zijn 65 jaar of ouder, maar er zijn ook tieners. Ze bevinden zich verspreid door het land, en zijn niet met elkaar gelinkt. De stijgende incidentie houdt ook geen verband met de komst van vluchtelingen, aldus epidemioloog Knol. Sinds oktober 2015 zijn 3 MenW-patiënten overleden.

De toename van het aantal infecties met MenW is toe te kennen aan de zeer infectueuze cc11-bacterie. Nederland volgt hiermee Engeland, zij het met een vertraging van ongeveer twee jaar. Engeland heeft al langere tijd grote aantallen meningokokken-besmettingen. Na Malta, Litouwen en Ierland heeft Engeland relatief de hoogste aantallen in Europa.

Een infectie met de meningokokkenbacterie kan meningitis (hersenvliesontsteking) en sepsis (bloedvergiftiging) veroorzaken wat in 5-10 procent van de gevallen fataal is.

Opmerkelijk aan MenW is dat de symptomen kunnen variëren, waardoor het voor artsen en zorgverleners niet makkelijk is om een snelle diagnose te stellen. In Engeland bleken patiënten onder meer te klagen over hevige keelpijn. De kenmerkende huiduitslag verscheen vaak pas later. Ook gastro-intestinale klachten kwamen relatief vaak voor, waardoor herkenning van meningokokkenziekte lastig was en het overlijdenspercentage hoog.

Ongeveer 10 procent van de bevolking is drager. In Engeland blijken vooral tieners en jongvolwassenen door deze meningokokken-W-variant getroffen. Zij lopen dan ook meer risico. De Engelse overheid is begonnen met het vaccineren van adolescenten (14-18 jaar) en eerstejaarsstudenten via een aantal ‘inhaalprogramma’s’.

Onderzoeker Helen Campbell vertelde hoe lastig het is om juist deze leeftijdsgroep te motiveren om naar de huisarts te gaan voor een inenting. Campbell: ‘Een universiteit in Nottingham had het goed begrepen: zij namen alle eerstejaars meteen bij inschrijving apart om ze voor te lichten.’ Campbell was het eens met een suggestie uit het publiek om scholen een rol te laten spelen bij vaccinatieprogramma’s voor adolescenten.

Om MenW in Nederland een halt toe te roepen, zou het toevoegen van een meningokokkenvaccinatie aan het Rijksvaccinatieprogramma een mogelijke oplossing zijn, zei onderzoeker Mariette van Ravenhorst (RIVM) desgevraagd. Een quadrivalente vaccinatie (MenACWY) zou kunnen worden ingevoerd op de leeftijd van 12 jaar, gecombineerd met een grote massacampagne voor tieners en adolescenten – de leeftijdsgroep waar dragerschap het meest frequent wordt gezien – die kan zorgen voor groepsimmuniteit. Deze MenACWY-vaccinatie geeft ook bescherming tegen drie andere subtypen van meningokokken en wordt nu alleen gegeven aan reizigers, bijvoorbeeld pelgrims die naar Mekka gaan.

Tijdens de RIVM Vaccinatiedag kwam een aantal trends en ontwikkelingen op het gebied van vaccinatie ter sprake in elf presentaties van recent onderzoek. Naast meningokokken werd aandacht geschonken aan RSV, mazelen en kinkhoest.

Campbell Eurosurveillance 2016