‘Situatie Brandon had niet gehoeven’

Dagelijkse registratie binnen de zorg voor verstandelijk gehandicapten zou tijdig verandering kunnen brengen in noodsituaties zoals die van de in ’s Heeren Loo verblijvende Brandon. Dat zegt Rutger Jan van der Gaag, hoogleraar Klinische Kinder- en Jeugdpsychiatrie aan het UMCN St Radboud in Nijmegen en voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie.

‘Binnen de ggz is er registratie van middelen en werken, het is bekend of een bepaalde maatregel toegepast wordt, en duurt dit langer dan twee dagen dan kan actie ondernomen worden. Binnen de zorg voor verstandelijk gehandicapten vindt die dagelijkse registratie niet plaats. Ik vind het doodtriest dat door andere regelgeving dit soort noodtoestanden ontstaat’, zegt Van der Gaag naar aanleiding van het nieuws dat Brandon met regelmaat met een tuigje aan de muur vastgemaakt wordt, ter bescherming van zichzelf en zijn omgeving.

Volgens Van der Gaag ontbreekt het aan solidariteit bij de Ermelose instelling. ‘Er gaat angst en agressie over en weer, de patiënt is bang voor de omgeving, de omgeving reageert repressief. Het aantal medewerkers op zo’n patiënt neemt toe, de overzichtelijkheid neemt af. Onder dit soort omstandigheden moet je een beroep doen op andere instellingen, zodat het uitgeputte team op adem kan komen.’ Dat dit niet gebeurd is, verbaast Van der Gaag. ‘De inspectie is betrokken geweest, maar blijkbaar niet gemachtigd of voldoende op de hoogte om breed overleg te beraden. En bijvoorbeeld te besluiten de patiënt tijdelijk over te plaatsen naar een andere instelling. De inspectie is blijkbaar toetsend geweest maar heeft niet gekeken of deze spiraal doorbroken kon worden. Lijkt me frustrerend werk: je komt kijken, maar brengt geen verandering.’

In de psychiatrie is Van der Gaag de praktijk van het vastbinden nooit tegengekomen. ‘We maken wel eens gebruik van een stoel, vijf minuten blijven zitten, denkbeeldig vastbinden zeg maar. Of in een prikkelarme ruimte, of de separeerruimte.’ Van der Gaag gaat er vanuit dat vastbinden zoals dat bij Brandon gebeurt, goed beschreven is. ‘Anders had de IGZ de situatie niet goedgekeurd.’
De IGZ bracht vorige week een inspectiebezoek aan ’s Heeren Loo en concludeerde dat de behandeling van Brandon zorgvuldig en verantwoord plaatsvindt. In het rapport schrijft de IGZ: ‘De inspectie blijft de behandeling van deze cliënt in principe volgen. Aandacht gaat hierbij dan uit naar regelmatige evaluatie en terugdringen van vrijheidsbeperking.’

Hoe vaak een situatie als die van Brandon nu echt voorkomt, vindt Van der Gaag moeilijk te zeggen. ‘In onze BOPZ-units (Bijzondere Opnemingen Psychiatrische Ziekenhuizen) in Almelo, Ede en Zetten waar jongeren met ernstige psychiatrische problematiek zitten, kom je er per jaar twee tot drie keer achter dat er een dreigende spiraal en machteloosheid ontstaat. We passen wel isolatie toe, of iemand wordt in de separeer geplaatst. Maar is dit langdurig, dan wordt er bij het dagelijkse ochtendrapport gekeken of er nog creatieve ideeën zijn of moeten we constateren dat het team zo uitgeput is dat er beroep gedaan moet worden op interne solidariteit. Dan plaatsen we tijdelijk over naar een andere unit, een vers team en nieuwe kans.’

De situatie van Brandon in ’s Heerenloo kwam in beeld door een uitzending van EO’s Uitgesproken op 18 januari 2011, wat voor veel ophef zorgde in de media en politiek.

Reina Zijlstra

Lees ook:

• De zaak-Brandon
• Meer nieuws