Laatste nieuws
huisartsgeneeskunde

Periodieke medicatiecheck voorkomt problemen

1 reactie
getty images
getty images

De Eindhovense Zorggroep DOH heeft goede ervaringen met periodieke controle van medicatie door apotheker, patiënt en huisarts: zo’n medicatiereview kan veel bijwerkingen, overbehandeling én onderbehandeling voorkomen.

Mevrouw A heeft osteoporose, reumatoïde artritis, Raynaud en fissura ani. In de meetwaardentabel: RR 135/75, MDRD >60, kalium 3,6 en LDL 2,5. Als medicatie: chloortalidon 12,5 mg (1 dd), nifedipine retard 10 mg (2 dd), pravastatine 40 mg (1 dd), CaD 500/880 (1 dd), Forsteo (1x p.m.), methotrexaat 20 mg (1x p.w.), foliumzuur 5 mg (1x p.w.), omeprazol 20 mg (2 dd), Metamucil-zakjes (2 dd).

De apotheker bestudeert deze data en hoort in zijn anamnese dat mevrouw A last heeft van obstipatie, winderigheid en maagklachten. Hij komt tot de volgende farmacotherapiegerelateerde problemen (FTP’s) en adviezen:

1. Aandoening niet optimaal behandeld

Obstipatie ondanks twee zakjes Metamucil per dag. De apotheker adviseert een osmotisch laxans in plaats van verhoging van het volumevergrotend laxans: macrogol heeft dan de voorkeur boven lactulose in verband met de winderigheid.

2. (Mogelijke) bijwerking

Maagklachten en obstipatie zijn mogelijk bijwerkingen van de nifedipine voor de Raynaud. De apotheker adviseert een proef met losartan als alternatief voor de Raynaud (conform NHG-Standaard).

3. Geen indicatie meer of onduidelijk

Omdat de bloeddruk goed is en het kalium laag, adviseert de apotheker een proefstop van chloortalidon. Als de bloeddruk toch stijgt eventueel losartan ophogen.

De huisarts neemt alle drie de adviezen over. De bloeddruk blijft gelijk, het kalium stijgt naar 4,5 en na zes maanden zijn de maagklachten weg en is de obstipatie veel minder. In de winter zal blijken of de losartan effectief genoeg is voor de Raynaud.

Chronische patiënten die in de loop der jaren steeds meer medicijnen zijn gaan gebruiken, zoals in de casus, kunnen te maken krijgen met farmacotherapiegerelateerde problemen (FTP’s) als overbehandeling, het ontbreken van een duidelijke indicatie en onderbehandeling.

Daarom kwam apothekersorganisatie KNMP in 2013 met de richtlijn medicatiebeoordeling: een gestructureerde beoordeling van de farmacotherapie door patiënt, arts en apotheker. Deze is inmiddels onderdeel van de apothekerscontracten en de inspectie ziet toe op de naleving ervan.

Het Pharm-onderzoek laat zien dat medicatiebeoordelingen een positief effect hebben op het aantal geneesmiddelgerelateerde ziekenhuisopnames. Ander onderzoek toont aan dat verminderen van FTP’s leidt tot een betere kwaliteit van leven en lagere gezondheidskosten.

Zorggroep De Ondernemende Huisarts (DOH) wil de uitkomsten van de medicatiebeoordeling verbeteren door deze te organiseren als onderdeel van de programmatische ketenzorg. Het gaat dan om beter zicht op de patiëntenselectie, verbetering van de kwaliteit van de review en een betere opvolging van de gegeven adviezen in de huisartsenpraktijk. VGZ en CZ hebben de medicatiereview in een pilot opgenomen in de ketenzorgcontracten met DOH voor patiënten met diabetes mellitus, astma, COPD en cardiovasculair risicomanagement (CVRM).

Medicatiereview

DOH heeft de medicatiereview als volgt aangepakt: patiënten die meer dan vijf geneesmiddelen chronisch gebruiken en ouder zijn dan 65 jaar óf een gestoorde nierfunctie hebben komen eens per drie jaar in aanmerking voor een geneesmiddelenbeoordeling. Zij worden automatisch geselecteerd en via de praktijkondersteuners in porties aangeleverd aan de apothekers.

De apotheker bestudeert de patiëntgegevens, voert een gesprek met de patiënt in de apotheek of bij de patiënt thuis, brengt ook de zelfzorgmiddelen in kaart en vraagt de patiënt naar diens zorgen, verwachtingen en wensen rondom het geneesmiddelgebruik.

Daarna analyseert de apotheker de verzamelde gegevens, identificeert de farmacotherapiegerelateerde problemen, formuleert de adviezen en stuurt deze naar de huisarts.

Vervolgens komen apotheker, huisarts en praktijkondersteuner samen om deze adviezen door te nemen en vast te stellen welke aanpassingen moeten worden doorgevoerd. Zij spreken af wie dit bespreekt met de patiënt en de praktijkondersteuner noteert welke adviezen wel of niet opgevolgd zijn.

Knelpunten

Het pilotproject liep drie jaar. Bij de start werden 3188 patiënten geselecteerd en uiteindelijk hebben de apothekers in totaal 2345 medicatiereviews verricht, oftewel bij 74 procent van de geselecteerde patiënten.

De belangrijkste verklaring voor de 26 procent niet gerealiseerde medicatiereviews is dat het tijd en inspanning kost om een dergelijk complex nieuw zorgproces in de dagelijkse praktijk van apotheker en huisarts te implementeren. De lastigste knelpunten bleken de samenwerking, de ICT en het personeelstekort in de apotheek door de bezuinigingen daar in de afgelopen jaren.

Deze aanpak bleek succesvol want het aantal uitgevoerde medicatiereviews per apotheek in de pilot is beduidend hoger dan het landelijk gemiddelde en dan de eisen die de inspectie stelt.

Adviezen apotheker

Er is een kwalitatieve analyse gedaan van de reviews over het jaar 2016. Daarbij is nagegaan hoeveel en welk type farmacotherapeutische problemen er zijn gesignaleerd en in welke mate de daaruit voortvloeiende adviezen zijn opgevolgd. In totaal zijn er in 2016 bij 838 patiënten 3035 FTP’s geregistreerd; dat is gemiddeld 3,6 FTP’s per patiënt, met een spreiding van 1-15 FTP’s per patiënt. Deze aantallen komen overeen met de verwachtingen uit de KNMP-richtlijn medicatiebeoordeling en de daar gerapporteerde wetenschappelijke studies hierover.1

De tabellen geven de top tien van gevonden FTP’s, de top tien van de bijbehorende adviezen van de apothekers en de mate waarin deze zijn opgevolgd.

Helaas is er nog geen landelijke database met informatie over FTP’s en de bijbehorende adviezen. De verschillende keten- en formuleapotheken, zoals Service Apotheek en Benu, hebben deze wel afzonderlijk, maar de systematiek is verschillend. Het zou wenselijk zijn om landelijk afspraken te maken over de definities en de operationalisatie daarvan in de verschillende systemen, zodat cijfers vergelijkbaar worden.

Meest in het oog springende uitkomst is dat de apotheker in 2137 gevallen een wijziging van een of meer geneesmiddelen adviseert. Het kan daarbij gaan om het advies iets toe te voegen, te staken, de dosering te wijzigen of een andere stof voor te schrijven. In nagenoeg alle medicatiereviews (91%) wordt een dergelijk advies gegeven.

Daarnaast blijkt dat in bijna 14 procent van de FTP’s het advies volgt om een geneesmiddel te staken omdat er geen indicatie meer voor is. In 13 procent wordt preventieve therapie geadviseerd.

Opgevolgde adviezen

Opvallend is verder dat 77 procent van alle adviezen van de apothekers deels of geheel door de huisartsen wordt overgenomen en leidt tot een aanpassing van de medicatie. Dat is veel meer dan de gemiddelde uitkomsten van opgevolgde adviezen die bekend zijn uit de wetenschappelijke literatuur (17-85%).2-4

Dit hogere percentage opgevolgde adviezen is naar onze overtuiging het gevolg van de georganiseerde samenwerking in de keten, het gebruik van het keteninformatiesysteem erbij, de feitelijke nabespreking van de adviezen tussen apotheker en huisarts, en de ondersteuning van het hele proces door de zorggroep.

Opname van de medicatiereview in de ketenzorg is dan ook verre te verkiezen boven de reguliere review door de apotheker zonder georganiseerde follow-up. De medicatiereview als onderdeel van ketenzorg is een kwaliteitsimpuls voor de patiëntenzorg. En de apotheker gaat eindelijk ook echt deel uitmaken van het team van zorgverleners dat multidisciplinaire ketenzorg biedt aan zijn patiënten.

Ondersteuning door de zorggroep

- gezamenlijk project met zorggroep apothekers CAZO

- scholing voor apothekers en huisartsen

- handleiding voor de reviews

- keteninformatiesysteem Care2U ondersteunt de reviews

- reviews onderdeel van contract met huisartsen en met apothekers

- apothekers hebben erkende opleiding gevolgd

- FTO-module over reviews

- stafapotheker beoordeelt eerste tien reviews van alle apothekers

- supervisie, intervisie en casuïstiekbesprekingen met apothekers

- PDCA-cyclus farmacie opgesteld met spiegelinformatie over reviews

auteurs

Maarten Klomp, huisarts, medisch directeur zorggroep DOH

Olga Moonen, stafapotheker zorggroep DOH

Natasha Verbakel, stafmedewerker farmacie zorggroep DOH

Anne-Marie der Kinderen, kaderhuisarts zorggroep DOH

contact

m.klomp@zorggroepdoh.nl

cc: redactie@medischcontact.nl

voetnoten

1. KNMP richtlijnmedicatiebeoordeling, www.knmp.nl/patientenzorg/medicatiebewaking/medicatiebeoordeling.

2. Sek Hung Chau, Jansen APD, et al. Medicatiebeoordelingen bij ouderen met polyfarmacie. Ned Tijdschr Geneeskd 2016; 160: D439.

3. Sellors J, Kaczorowski J, Sellors C, et al. A randomized controlled trial of a pharmacist consultation program for family physicians and their elderly patients. CMAJ 2003; 169: 17-22.

4. Kwint HF, Bermingham L, Faber A, Gussekloo J, Bouvy ML. The relationship between the extent of collaboration of general practitioners and pharmacists and the implementation of recommendations arising from medication review: a systematic review. Drugs Aging. 2013; 30: 91-102.

download

huisartsgeneeskunde apothekers ketenzorg medicatie farmacie
Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • Sjoerd Hobma

    huisarts,

    De kop ‘periodieke medicatiecheck voorkomt problemen’ is onjuist en misleidend. Het artikel beschrijft het proces van de medicatiebeoordelingen, wie adviezen geeft, en hoe ze worden opgevolgd. Over het mogelijke effect, zoals het voorkomen van bijwer...kingen, ziekenhuisopnamen of overlijden lezen we niets. Maar daar gaat het wel om. Decennia aan onderzoek laten zien dat de effecten van dit soort goed bedoelde maar zeer tijdrovende inspanningen verwaarloosbaar zijn. Een juiste kop zou zijn:’periodieke medicatiecheck bevalt initiatiefnemers erg goed’.

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.