‘Pas op voor rechtenschending cognitief weerlozen’

Zes hoogleraren en twee opleidingshoofden uit de ouderengeneeskunde hebben zich geschaard achter het protest tegen euthanasie bij patiënten met vergevorderde dementie. Dit protest kwam op gang na ophef in de media over twee gevallen van euthanasie op dementerende patiënten, waarbij slaapmiddelen voorafgaand aan de levensbeëindigende handelingen ‘stiekem’ werden toegediend om verzet te voorkomen.

De kopstukken uit de ouderengeneeskunde vinden dat de wetgeving op het gebied van euthanasie veel verder gaat dan veel artsen willen, omdat de wet een te veel gewicht toekent aan de schriftelijke wilsverklaring, zo schrijft Cees Hertogh, hoogleraar aan het VUmc, namens de kopstukken in een opiniestuk in NRC. Ze vinden dat daardoor aan het aspect van samenspraak voorbij wordt gegaan. Euthanasie zou een gezamenlijke beslissing tussen arts en patiënt moeten zijn, en zonder bevestiging van de patiënt dat die nog steeds achter zijn wilsverklaring staat, is voor artsen levensbeëindiging onuitvoerbaar en ontbreekt het morele fundament. Hertogh licht toe: Zo’n wilsverklaring voert zichzelf niet uit, maar legt een zware verantwoordelijkheid op de schouders van anderen; de artsen dus. Zij worden steeds dringender en dwingender opgeroepen de volle ruimte die de wet hen toekent te benutten. Dat levert een veel te grote morele druk op, vinden wij.’

Hertogh waarschuwt in NRC voor een situatie waarin de rechten van cognitief weerloze mensen ernstig worden geschonden. Zo’n situatie leidt tot onwaarachtig hulpverlenerschap en heft het verschil op tussen euthanasie en levensbeëindiging zonder verzoek.  Ook de wilsonbekwame patiënt heeft het recht om – afgestemd op zijn bevattingsniveau – geïnformeerd en zoveel mogelijk betrokken te worden. Hertogh wijst erop dat het recht op informatie een kernbeginsel is in de medische ethiek en het gezondheidsrecht. Hertog: ‘En daarnaast is er ook nog de mogelijkheid op het bieden van verzet. Dat is voor wilsonbekwame mensen min of meer hun laatste vorm van zelfbeschikking. Volgens de wet moeten hulpverleners alert zijn op verzet en zij mogen verzet alleen op zwaarwegende gronden negeren. Een schriftelijke wilsverklaring overrulet die verplichting niet, het omgekeerde is eerder het geval. Om het lijden van mensen met dementie te verlichten, beschikken artsen over andere en meer proportionele middelen dan het uitvoeren van een euthanasieverklaring ten koste van zoveel moreel verlies. Er zijn bijvoorbeeld mogelijkheden van tijdelijke sedatie bij heel ernstig probleemgedrag of in het uiterste geval diepe sedatie.’