Ondanks kennisleemte is postcovidsyndroom aan te pakken
Integrale visie op gezondheid om patiënten met aanhoudende klachten na covid te helpen
7 reacties
Een flinke groep patiënten blijft na een covid-19-infectie nog lang met klachten worstelen. Het onderliggend medisch verklaringsmodel is nog onbekend, maar dat betekent niet dat we als artsen met de handen in het haar hoeven te zitten.
In het voorjaar van 2020, aan het begin van de coronapandemie, liggen op de ic vooral oudere mannen met comorbiditeit. Een jaar later lijkt de groep patiënten met aanhoudende klachten na een covid-19-infectie vooral te bestaan uit jonge, vooraf gezonde, mensen die een milde infectie zonder ziekenhuisopname doormaakten.
De verscheidenheid van de klachten is deels te verklaren door de doorgemaakte infectie (anosmie, kortademigheid en benauwdheid na een luchtweginfectie) maar de klachten zijn vooral ook aspecifiek (hoofdpijn, hartkloppingen, vermoeidheid, concentratieproblemen).1
Voor de aanhoudende klachten, het postcovidsyndroom, bestaat nog geen afdoende medische verklaring. Toch kunnen we aan de hand van de persoonlijke en sociale context van een patiënt, die van invloed zijn op hoe deze klachten zich bij iemand manifesteren, helpen om de last van het postcovidsyndroom te verlichten.
Biomedische puzzel
De verscheidenheid van de klachten is lastig uit te leggen. Bovendien weten we nog weinig over de ziektemechanismen die door SARS-CoV-2 worden veroorzaakt om de aanhoudende klachten te kunnen verklaren.2 Nadere diagnostiek biedt veelal geen antwoorden. De longarts vindt niet voor iedere patiënt oorzaken die de intensiteit van de aanhoudende kortademigheid kunnen verklaren; de cardioloog kan de benauwdheid en hartkloppingen veelal niet verklaren; de neuroloog ziet op de scan vaak geen hersenafwijkingen bij vergeetachtigheid en concentratieverlies. Als er wel afwijkingen worden gevonden, dan gaat het vaak om iemand die in de acute fase met ernstige complicaties op de ic was opgenomen of zijn de afwijkingen toe te schrijven aan eerdere of andere (onderliggende) diagnoses. De biomedische puzzel bij het postcovidsyndroom kan (nog) niet worden gelegd. Maar gezien de grote aantallen patiënten die in korte tijd een beroep doen op de gezondheidszorg, is een effectieve aanpak wel dringend gewenst.
Stressrespons
Met een integrale visie op gezondheid wordt de puzzel duidelijker, ondanks enkele ontbrekende puzzelstukjes. Een covid-19-infectie gaat gepaard met acute ontstekingsreacties en acute stressresponsen. Van andere ziektebeelden weten we dat er grote individuele verschillen bestaan in de manier waarop lichaam en geest reageren op externe prikkels, zoals infecties en stress. Zo is de ontwikkeling van een ernstig guillain-barrésyndroom (GBS), een overmatige auto-immuunreactie na een initieel onschuldige infectie, een treffend voorbeeld van een overmatige lichamelijke respons op een externe prikkel. GBS wordt ook waargenomen na een covid-19-infectie. Aan de andere kant zien we bij een paniekstoornis of bij agorafobie juist een zeer heftige mentale reactie op een externe prikkel.
De acute stressrespons moet worden opgevangen door lichaam én geest. De stressgevoeligheid of veerkracht van een patiënt is individueel bepaald. Daar waar de een al bij een lichte blootstelling aan een externe prikkel een zeer heftige stressrespons (lichamelijk en/of mentaal) ondervindt, is dat bij een ander helemaal niet het geval of pas na langdurige blootstelling.
Gezien de grote aantallen patiënten is een effectieve aanpak dringend gewenst
Veerkracht
Stress is gezond. Externe prikkels kunnen namelijk aanzetten tot groei. Zo verhogen sport en lichamelijke training stapsgewijs de lichamelijke veerkracht en kan onderwijs of mindfulnesstraining zorgen voor mentale groei. Langdurig verhoogde stress is daarentegen over het algemeen niet gezond. Verhoogde stress kan ontstaan als de impact van een externe prikkel, zoals een omgevingsfactor (bijvoorbeeld een onveilige omgeving), je weerbaarheid/veerkracht ver te boven gaat. Stress kan ook van binnenuit ontstaan: niet elke persoon kan evenveel stress aan. Stressgevoeligheid is dus biologisch, psychologisch en sociaal bepaald. De wijze waarop mensen op stress reageren, zowel lichamelijk als mentaal, verschilt per persoon, net als de controle die je over de situatie hebt. Als de overheid een lockdown oplegt, zoals in het voorjaar van 2020, kun je die het beste uitzitten. Zodra de crisis voorbij is en de controlemogelijkheden over de situatie toenemen, zijn actievere, probleemoplossende copingstijlen effectiever. Maar niet ieder mens heeft die ter beschikking. Het goede nieuws is dat je dat wel kunt leren.
Depressieve symptomen
Vooralsnog weten we onvoldoende over de onderliggende ziektemechanismen die bij covid-19 tot aanhoudende klachten leiden. Bij ziektebeelden waarbij we dit wel weten, zien we echter dat ook persoons- en omgevingsfactoren van invloed zijn op langetermijnuitkomsten. Zo bleek in een onderzoek onder 350 CVA-patiënten dat cognitieve klachten twee maanden na de beroerte niet alleen voorspeld werden door leeftijd en de aanwezigheid van cognitieve stoornissen, maar vooral door de aanwezigheid van depressieve symptomen en een lagere mate van actieve coping.3 Cognitieve klachten komen veel voor bij het postcovidsyndroom, terwijl er veelal geen onderliggende hersenschade wordt aangetoond hetgeen bij CVA wel het geval is. Het is dus van belang om naast de biologische factoren ook naar andere verklarende factoren te kijken.
Integrale visie
Nog niemand weet of de restverschijnselen na een covid-19-infectie volledig zullen herstellen. Behandelaar, patiënt en omgeving moeten met deze onzekerheid omgaan. Deze onzekerheid veroorzaakt stress en ieder gaat daar op z’n eigen wijze mee om (copingstijlen). We kunnen wachten tot we het onderliggend werkingsmechanisme van covidgerelateerde restverschijnselen ontdekken. Of we kunnen nu al aan de slag met factoren die we kunnen beïnvloeden om het leven beter te maken. We kunnen namelijk al volop vanuit een integrale visie op gezondheid aan de slag. Ook al lijken medische restverschijnselen na covid-19 op dit moment (nog) niet te genezen, we kunnen ons al wel richten op het verlagen van de lichamelijke en mentale stressgevoeligheid en daarmee verhogen van de veerkracht om zo de totale impact van de ziekte voor een individu en daarmee de kwaliteit van leven te verbeteren. Vanuit deze visie kunnen we oplossingen bieden die vanuit alleen een medisch model niet mogelijk zijn. Uiteraard is dit niet hetzelfde als het ontkennen van een medische oorzaak. Handelen op basis van een integrale visie op gezondheid lijkt zowel ethisch als economisch op dit moment de juiste keuze, zowel voor de individuele patiënt als voor de samenleving. Zorg vanuit een integrale visie op gezondheid blijkt namelijk ook bij andere aandoeningen in staat om de mate van participatie in de maatschappij en de kwaliteit van leven te verhogen en is ook nog eens kosteneffectief.4
Participatie
Wat betekent dit concreet voor de patiënt met aanhoudende covidgerelateerde klachten? Parallel aan het medisch-diagnostisch proces moeten we nagaan wat er nodig is om deelname aan de maatschappij voor deze persoon te optimaliseren.5
We kunnen ons al wel richten op het verhogen van de veerkracht van de patiënt
Optimale participatie wordt bepaald door vele factoren, waarvan lichamelijk functioneren er slechts één is. Persoons- en omgevingsfactoren spelen een grote rol bij maatschappelijk functioneren. Bij een integrale visie op gezondheid worden al deze factoren meegenomen om een passende oplossing voor de patiënt te kunnen bieden. De ziekte en de directe gevolgen daarvan zijn gerelateerd aan de vraag van de patiënt: ‘wat heb ik?’. Daarnaast moeten we de volgende vragen met de patiënt bespreken: ‘wat kan/doe ik?’ (activiteiten en participatie), ‘wie ben ik?’ (persoonsfactoren zoals veerkracht en copingstijlen, en omgevingsfactoren zoals steun van een partner of werkomstandigheden), en ‘wat wil ik?’ (hulpvraag en doelen voor verbetering). Via deze vragen komen andere (zorg)oplossingen op de voorgrond, ook als er geen medische behandeling is om de ziekte te genezen. We illustreren dit aan de hand van een casus.
Mevrouw A
Mevrouw A (38 jaar) komt op uw spreekuur omdat ze na een covidinfectie zeven maanden geleden last heeft van vermoeidheid, concentratieproblemen, vergeetachtigheid en overgevoeligheid voor geluid; ze komt niet goed uit haar woorden. De longarts en de neuroloog hebben bij diagnostisch onderzoek geen restafwijkingen vastgesteld. Mevrouw is getrouwd, heeft twee kinderen (4 en 6 jaar), is fulltimemanager en volgt daarnaast een opleiding. Ze geeft aan momenteel weinig controle over haar leven te hebben. Vroeger was ze juist heel actief en kreeg ze veel gedaan. Dat dat niet meer lukt, maakt haar moedeloos; u merkt dat ze de focus legt op wat er allemaal niet goed gaat. Ze is ziekgemeld en gestopt met de opleiding, heeft moeite met huishoudelijke taken, is gestopt met haar hobby zeilen en kan slechts korte stukjes wandelen en fietsen. Als het goed gaat, onderneemt ze activiteiten met de kinderen en moet dat dan een dag later bekopen met een forse toename van klachten. Ze wil haar oude leven van vóór covid terug.
Angstige mensen
Niet iedere arts zal in staat zijn om de medische intake uit te breiden naar een intake op basis van een integrale visie op gezondheid. Maar enkele belangrijke stappen om een patiënt op weg te helpen zijn door iedereen te zetten. Heldere communicatie over bevindingen uit het diagnostisch onderzoek, vooral ook als er geen afwijkingen gevonden zijn, is een belangrijke eerste stap op weg naar beter functioneren. Zo kan een grote discrepantie tussen de diagnostische bevindingen en de beperkingen die de patiënt ervaart, wijzen op een grote bijdrage van persoonsfactoren. Meld dan bijvoorbeeld niet alleen dat u bij nader onderzoek niets gevonden hebt, maar stem deze boodschap goed af op de individuele patiënt. Angstige mensen kunnen namelijk, bij het bestaan van klachten, uit onzekerheid (op basis van eigen gekleurde interpretaties over de oorzaak) activiteiten mijden, waar vanuit medisch perspectief geen enkele basis voor is. Bespreek daarom expliciet wat de diagnostische bevinding betekent voor het dagelijks leven en wat dus wél gewoon mag. De boodschap ‘er is niets gevonden’ is een hele andere dan ‘de testen laten geen ziekte of afwijkingen zien, dus u mag alles doen wat u wilt’. Voor veel mensen is deze mededeling genoeg om de draad weer op te pakken, hoewel ze nog klachten hebben. Een andere focus kan zelfs de intensiteit van de klacht op zich verminderen. Sommige mensen hebben meer hulp nodig om de switch te maken en anders om te gaan met hun klachten. Die hulp kan geboden worden door een doorverwijzing naar collega’s die uw patiënt kunnen helpen om de deelname aan de maatschappij te verbeteren. Voor beide partijen, arts en patiënt, is dat een betere oplossing dan de frustrerende boodschap ‘er is niets gevonden, leer er maar mee leven’.
auteurs
Caroline van Heugten, hoogleraar klinische neuropsychologie, Maastricht University
Jeanine Verbunt, revalidatiearts en hoogleraar revalidatiegeneeskunde, Adelante en Maastricht University Medical Center
contact
c.vanheugten@maastrichtuniversity.nl
cc: redactie@medischcontact.nl
Referenties
1. Lopez-Leon S, Wegman-Ostrosky T, Perelman C, Sepulveda R, Rebolledo PA, Cuapio A, Villapol S. More than 50 long-term effects of COVID-19: a systematic review and meta-analysis. Sci Rep. 2021 Aug 9;11(1):16144. doi: 10.1038/s41598-021-95565-8. PMID: 34373540; PMCID: PMC8352980.
2. Gezondheidsraad Commissie Medische langetermijngevolgen van COVID-19. Advies Langdurige klachten na COVID-19. Contouren van het post-COVID-syndroom aan. 14-2-2022
3. Nijsse B, van Heugten CM, van Mierlo ML, Post MW, de Kort PL, Visser-Meily JM. Psychological factors are associated with subjective cognitive complaints 2 months post-stroke. Neuropsychol Rehabil. 2017; 27(1): 99-115.
4. den Hollander M, Heijnders N, de Jong JR, Vlaeyen JWS, Smeets RJEM, Goossens MEJB. Exposure in vivo versus Pain-Contingent Physical Therapy in Complex Regional Pain Syndrome Type I: A Cost-Effectiveness Analysis. Int J Technol Assess Health Care. 2018; 34(4): 400-9.
5. Wainwright TW, Low M. Why the biopsychosocial model needs to be the underpinning philosophy in rehabilitation pathways for patients recovering from COVID-19. Integrated Healthcare Journal 2020;2:e000043. doi:10.1136/ihj-2020-000043.
Lees ook:
arts-acupuncturisten, Molenhoek
Met instemming hebben we kennisgenomen van de holistische visie van collegae Verbunt en van Heugten voor een multidisciplinaire en integrale aanpak van long-COVID syndroom. In het huidige biomedische model wordt de mens gezien als een verzameling van... organen. Zo gaat de zieke mens voor een bepaalde klacht naar een orgaanspecialist en bij meerdere simultane klachten heb je grote kans in behandeling te komen bij uiteenlopende (deel)specialisten met verlies van een geïntegreerde of holistische behandeling.
Bij een integratieve aanpak wordt de zieke patiënt holistisch benaderd, waarbij lichaam en geest als een onlosmakelijk eenheid wordt gezien. Daarbij past in samenspraak met de patiënt (shared decision) ook een zorgvuldige afweging welke (geïntegreerde) zorg of behandeling(en) het meest geschikt is. Uit empirische ervaringen blijken long-COVID patiënten veel baat te hebben bij medische acupunctuur (1-4). De leer van medische acupunctuur is gebaseerd op de innige samenhang tussen diverse vitale organen en ook tussen lichaam en geest, dus een holistische benadering van een mens in samenhang met de omgeving. Daarnaast is medische acupunctuur volkomen veilig (5-6). Weliswaar is er nog geen hard evidence dat medische acupunctuur een doeltreffende behandeling is voor long-COVID, maar dit geldt ook voor alle tot heden toegepaste reguliere behandelingen.
In het kader van de voorgestelde multidisciplinaire en integrale aanpak voor long-COVID bepleiten wij om ook medische acupunctuur hierin een plaats te geven als een effectieve behandeloptie. Wij mogen onze long-COVID patiënten immers een optimale verbetering van hun gezondheid, sneller terug kunnen keren naar hun arbeid of normale dagelijkse activiteiten en vooral herstel van hun levenskwaliteit niet onthouden.
Mede namens Wetenschappelijke Artsen Vereniging voor Acupunctuur Nederland (WAVAN),
Djien Liem en Clemens Fauser, arts-acupuncturisten
1. Audette J. SARS-CoV-2 Infection, Post COVID-19 Symptoms and Acupuncture. Medical Acupuncture 2022;34:151-153.
2. Williams JE & Moramarco J. The Role of Acupuncture for Long COVID: Mechanisms and Models. Medical Acupuncture 2022;34:159-166.
3. Hollifield M, Cocozza K, Calloway T, et al. A. Improvement in Long-COVID Symptoms Using Acupuncture: A Case Study. Medical Acupuncture 2022;34:172-176.
4. Trager RJ, Brewka EC, Kaiser CM, et al. Acupuncture in Multidisciplinary Treatment for Post-COVID-19 Syndrome. Medical Acupuncture 2022;34:177-183.
5. Witt CM, Pach D, Brinkhaus B, et al. Safety of acupuncture: results of a prospective observational study with 229,230 patients and introduction of a medical information and consent form. Forsch Komplementmed 2009;16:91-97.
6. Melchart D, Weidenhammer W, Streng A, et al. Prospective investigation of adverse effects of acupuncture in 97 733 patients. Arch Intern Med 2004;164:104-105.
AIOS Radiologie, Tjalco van Rees Vellinga, Warmond
Merkwaardig betoog en helaas een volgende duit in het zakje van medische gaslighting waarbij de bekende clichés weer aan bod komen (overigens goed beschreven in een recent artikel van David Tuller (1))
"een grote discrepantie tussen de diagnostische... bevindingen en de beperkingen die de patiënt ervaart, kan wijzen op een grote bijdrage van persoonsfactoren"
“Cognitieve klachten komen veel voor bij het postcovidsyndroom, terwijl er veelal geen onderliggende hersenschade wordt aangetoond hetgeen bij CVA wel het geval is. Het is dus van belang om naast de biologische factoren ook naar andere verklarende factoren te kijken.”
Wie echter de wetenschappelijke literatuur heeft bijgehouden, weet dat er wel degelijk tal van afwijkingen aangetoond worden bij post-covid patiënten - ook cerebraal - mits de juiste diagnostiek wordt toegepast. Zo kan met een kanteltafeltest en echo doppler cerebrale hypoperfusie worden aangetoond bij patiënten met postvirale orthostatische intolerantie (2) en werd recent door een team in het UMC Amsterdam en UMCU diffuse neuro-inflammatie gezien met een TSPO-PET MRI (3), bij normale MRI-cerebrum. Een aantal dagen geleden verscheen een artikel van onderzoekers uit Yale dat gelijkenissen aantoont tussen het brein van patiënten na chemotherapie en dat van patiënten na (soms milde) covid, nog meer aanwijzingen voor neuro-inflammatie (4)
"De boodschap ‘er is niets gevonden’ is een hele andere dan ‘de testen laten geen ziekte of afwijkingen zien, dus u mag alles doen wat u wilt’. Voor veel mensen is deze mededeling genoeg om de draad weer op te pakken, hoewel ze nog klachten hebben. "
Een bizarre uitspraak die voortborduurt op het onjuiste idee dat onze huidige standaard diagnostiek compleet is en dat bij gebrek aan afwijkingen hierbij, de klachten van patiënten dus voornamelijk gedragsmatig of psychologisch van aard zijn. Het idee dat tienduizenden mensen die chronisch ziek zijn geworden door COVID-19 weer zouden herstellen als ze verteld zou worden dat ze “alles mogen doen wat ze willen” is absurd, de suggestie is daarbij ook potentieel schadelijk bij patiënten met post-exertionele malaise.
Elke ziekte heeft biologische en psychologische factoren. Het niet toepassen van de juiste diagnostiek voor het aantonen van de biologische factoren is geen argument om aan te nemen dat de psychologische of gedragsmatige factoren "dus" een grotere rol spelen. De medische geschiedenis staat volgeschreven met ziektes waar deze zelfde denkfout is gemaakt: een maagulcus, MS, AIDS, diabetes. Wees gewoon eerlijk: we begrijpen nog niet precies waar de cognitieve klachten door veroorzaakt worden. Maar de eerste aanwijzingen zijn er.
1. "The medical establishment gaslights doctors, insisting long Covid is ‘psychological’, https://www.codastory.com/waronscience/long-covid/
2. Orthostatic Symptoms and Reductions in Cerebral Blood Flow in Long-Haul COVID-19 Patients, https://www.mdpi.com/1648-9144/58/1/28/htm
3. Long COVID is associated with extensive in-vivo neuroinflammation on [18F]DPA-714 PET, , https://bit.ly/3NURNd8
4. Mild respiratory COVID can cause multi-lineage neural cell and myelin dysregulation, https://lnkd.in/ej9vcvQr Minder lezen
[Reactie gewijzigd door op 15-06-2022 01:00]
M.E. Hellemons
Longarts, Rotterdam
Met grote verbazing heb ik het , weliswaar goedbedoelde, betoog over het aanpakken van postcovid syndroom met een integrale visie op gezondheid gelezen. Als basis voor de adviezen wordt onterecht gesteld dat er voor de aanhoudende klachten van pos...tcovidsyndroom, geen onderliggend medisch verklaringsmodel bestaat. Dit terwijl er inmiddels een ruime hoeveel biomedische studies beschikbaar is waarbij er evidente afwijkingen worden aangetoond; waarbij onder andere sprake is van disbalans in het immuunsysteem, ontregeling van het microbioom in de darm en uitgebreide neuroinflammatie. Dit nog los van de gevonden afwijkingen in de skeletspieren die collega Janssen beschrijft in zijn commentaar, waarmee de vaak typische inspanningsintolerantie mogelijk mee verklaard kan worden.
Hoewel er in de diverse landelijke media de afgelopen weken uitgebreid aandacht voor deze nieuwe inzichten is geweest, blijken deze bevindingen bij sommige collega's nog onvoldoende bekend. Dit draagt bij aan het stigma dat het "tussen de oren" zit waar veel post postcovid patiënten mee kampen, en daar zijn ze allerminst bij gebaat.
Wel deel ik dat we als artsen niet met onze handen in het haar hoeven te zitten. Ondanks dat er nog geen gevalideerde diagnostische tests of behandelingen zijn, zijn er wel diverse "treatable traits" te identificeren waarvoor waardevolle adviezen gegeven kunnen worden (bijv. t.a.v. orthostatische intolerantie). Daarnaast is het zaak onze krachten te bundelen en zo snel mogelijk verdergaand onderzoek in te stellen naar de pathogenese en behandeling voor deze invaliderende en onvoldoende erkende aandoening.
K.W. Janssen
Sportarts, Utrecht
LongCOVID is #deconditionering? LongCOVID is #psychologisch? LongCOVID is #SOLK? Mis...
#LongCOVID is vooral een #spieraandoening!
"Het onderliggend medisch verklaringsmodel is nog onbekend" klinkt als een trieste erkenning. Maar helaas is het e...en trieste ontkenning van het feit dat reeds door onderzoek is vastgesteld dat LongCOVID / PASC een multiorgaan aandoening is. Een van de belangrijkste organen die zijn aangedaan zijn onze spieren.
Zo laat toont een recent onderzoek aan dat er sprake is van myopathie in de meerderheid van de LongCOVID patiënten 15 maanden na de infectie:
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/ene.15435
De grote verscheidenheid aan histologische veranderingen in deze studie suggereert dat skeletspieren een belangrijk doelwit kunnen zijn van SARS-CoV-2 dat spiersymptomen na COVID-19 veroorzaakt. De mitochondriale veranderingen, ontstekingen en capillaire schade zichtbaar in spierbiopten kunnen vermoeidheid veroorzaken, deels als gevolg van verminderde energietoevoer.
"Aangezien de meeste patiënten milde tot matige acute klachten hadden, hebben de nieuwe varianten die een minder ernstige acute ziekte veroorzaken, toch het vermogen om op lange termijn myopathie te veroorzaken."
Voor de medisch specialistische beweegzorg rondom LongCOVID is de sportarts aanspreekpunt. Een inspanningstest met adgasanalyse is de basis voor ons advies.
We helpen de patiënt nieuwe grenzen te leren kennen van het lichaam, bv qua #hartslag bij #inspanning.
Ism huisarts, POH, dietist, ergotherapie, fysiotherapie, psychologie en andere medisch specialisten een oplossing zoeken is bij elke patient een uitdaging.
Zelf zie ik een belangrijke rol voor monitoring van stress en herstel, bv dmv heart rate variability (HRV). Inzicht krijgen in hoe het lichaam tot rust komt is immers de basis voor elk herstel.
Maar ontkennen dat er geen 'onderliggend medisch verklaringsmodel' is doet deze patiengroep, de wetenschap en ons vak als arts tekort.
M.A.J.M. Hamers
bedrijfsarts, Nijmegen
Ik zoek continu naar woorden om patiënten met langdurig ziekteverzuim door ALK te bewegen breder te kijken dan het medische model, zonder dit te forceren (bijvoorbeeld door psychologisch onderzoek af te dwingen). Blijkbaar heeft een bedrijfsarts in d...e ogen van de patiënt niet de autoriteit om dit te bewerkstelligen. Overigens lukt het anderen vaak ook niet, maar die voelen denk ik minder urgentie om het functioneren van de patiënt te verbeteren als de patient een eigen pad kiest. De manier waarop het artikel van Caroline van Heugten een en ander verwoordt, helpt hierbij. Maar waar ik vervolgens tegen aan loop is dat een multidisciplinaire revalidatiebehandeling bij ALK niet vergoed wordt door de zorgverzekeraar, behalve bij chronische pijn. Wie heeft suggesties waar deze patiënten naar verwezen kunnen worden, als de eerstelijnsbehandeling door fysiotherapeut en ergotherapeut onvoldoende werkt?
P.L. Wong
Internist
Naar vermoeidheidkliniek.
W.P.A. van Rooij
psychiater, Eindhoven
Prima betoog.
Postcovidsyndroom (PCS) of 'long covid' is bij uitstek een aandoening waarbij diagnostiek en behandeling vanuit een biopsychosociale visie helpend kan zijn.
Juist omdat een eenduidige biomedische verklaring voor de uitgebreide klac...hten (nog) niet opgehelderd is.
'Biomedische factoren' zijn hierbij een integraal onderdeel van de biologische factoren in de biopsychosociale visie op Aanhoudende Lichamelijke Klachten (ALK).
ALK is een bredere werkhypothese dan het vroegere SOLK (somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten).
De term SOLK is in 2021 verlaten omdat hiermee ten onrechte de suggestie werd gewekt dat er een scheiding is tussen 'somatisch' en 'psychisch', dualisme dat wetenschappelijke achterhaald, maar nog steeds erg dominant in de organisatie van onze gezondheidszorg in somatische en geestelijke gezondheidszorg (GGZ).
Zie ook: https://nalk.info/van-solk-naar-alk/
Deze kunstmatige scheiding zorgt ervoor dat aandoeningen als PCS/'long covid syndroom' vaak niet optimaal worden behandeld in ons land. De strikt gescheiden financiering van somatische en geestelijke gezondĺheidszorg, maakt dat zorgverzekeraars moeite hebben om psychosomatische of biopsychosociale behandeling op waarde te schatten.
Nadeel van het hardnekkige dualisme in ons denken over gezondheid(szorg) is verder dat predisponerende, luxerende en in stand houdende psychosociale factoren die bij 'long covid' zijn geïdentificeerd, op veel weerstand stuiten bij patiënten, omdat ze bang zijn hiermee als 'psychisch geval' te worden gezien.
Hierdoor lopen deze patiënten soms werkzame behandelingen mis.