Laatste nieuws
Achter het nieuws

‘Omikron is zeer ­infectieus maar mild’

Tropenarts Hugo Tempelman zag in Zuid-Afrika hoe omikron delta eruit drukte

2 reacties
Emmanuel Croset/ANP
Emmanuel Croset/ANP

Tropenarts Hugo Tempelman zette een medisch centrum op in de provincie Limpopo in Zuid-Afrika en runt dit nu 25 jaar. Hij maakt de opkomst van coronavariant omikron van dichtbij mee: ‘We zijn niet in paniek.’

Hoe hoorde u van omikron?

‘We waren er heel vroeg bij – omikron heette toen nog B1.1.529 – want we zijn een van de ­achttien laboratoria in Zuid-Afrika die behoren tot het national surveillances network for variant studies. We hebben een moleculair lab waar we genetisch onderzoek doen. We delen de sequences uit het genetisch onderzoek met die nationale werkgroep.

We hebben omikron niet ontdekt, maar konden wel nazoeken sinds wanneer het in onze provincies was. Sinds maart 2020 hebben we iedere positieve PCR-test ingevroren. Daarmee kunnen we de evolutie van het virus bestuderen. Toen het bericht kwam dat het in de provincie Gauteng was, hebben we direct alle positieven vanaf half oktober uit onze ijskast getrokken en zagen we dat er bij ons ook al zeven gevallen waren geweest.’

Waarom zijn bèta én omikron in Zuid-Afrika ontdekt?

‘Punt één: omdat we de research hebben. En twee: in Zuid-Afrika is een waanzinnige hiv-epidemie gaande, we hebben een slechte oncologieverzorging, tbc en een heel arme bevolking met een slechte constitutie. Er bestaat een idee dat die varianten zich in ­Afrika kunnen ontwikkelen omdat er een grote bevolking met een verzwakt immuun­systeem bestaat.’

Er is terughoudendheid om uitspraken te doen over omikron. Wat kunt u zeggen?

‘We zijn over de eerste schrik heen. Half november zijn er twaalf gevallen gediagnosticeerd waarvan we de variant niet kenden. En die hadden een flink aantal mutaties in de ­S-gene, zo’n dertig, waar de bèta en delta twee of drie mutaties hadden. Dat was schrikbarend, met name omdat het om mutaties ging die ­volledig onbekend waren en waarvan we de klinische consequenties niet kenden. In ons lab in ruraal Limpopo in de townships hebben we een sequencer en konden we de samples snel analyseren. Wij vonden midden november een omslagpunt waar delta heel snel begon te verdwijnen en hoe ongelofelijk snel omikron alles overnam. Hij schijnt delta in Zuid-Afrika er ­volledig uitgedrukt te hebben. Als je ziet dat veertien dagen geleden zo’n 265 mensen per dag positief werden getest en nu alweer zo’n 16 duizend, dan verspreidt het virus zich razendsnel. Er zijn wel mensen overleden aan omikron maar veel minder dan door de deltavariant. Toen we met delta deze infectiecijfers hadden, hadden we zo’n tweehonderd doden per dag. Vermoedelijk geeft het ­vaccinatieprogramma bescherming. Maar ook niet-gevaccineerde patiënten hebben ­milde symptomen.’

Wat zijn de symptomen?

‘We zien veel asymptomatische infecties en doorbraakinfecties bij gevaccineerden. Maar niemand die ernstig ziek was. We zien nog nauwelijks sterfte met omikron. Dat is voor­lopig hoopgevend. Wel dramatisch is dat het de jeugd infecteert onder de 18 jaar. We vaccineren de leeftijdsgroep 2 tot 18 jaar pas sinds een maand. We zien relatief veel besmette kinderen in de leeftijd van 10 tot 14 jaar, maar in de meeste gevallen met milde symptomen. Patiënten hebben spierpijn, maar hoesten minder en ik ken niemand die zijn reuk of smaak heeft verloren – en ik heb in onze eerstelijnskliniek nu zo’n zestig patiënten met omikron gezien. Ik heb nog niemand hoeven verwijzen naar het ziekenhuis. Niemand is zuurstofbehoeftig, dat begint opmerkelijk te worden. Het lijkt een andere groep die door deze variant wordt besmet, niet ouderen of mensen uit de risicogroepen. We zien geen toeloop op de ic, wel in de eerste lijn, maar met de juiste diagnose kunnen mensen thuis in quarantaine.’

‘Als het beeld zo blijft: laat het maar gebeuren’

Geen toeloop op de ziekenhuizen, maar ook geen leegloop?

‘Nee, maar wie nu op de ic ligt, is langer ­geleden besmet geraakt. Toen was die omslag nog niet gaande. Midden november kwam het naar buiten, mogelijk ging de variant zich begin november verspreiden. Dan ben je begin december nog een beetje terughoudend. Ik ben niet negatief, maar wel bekommerd over wat er de komende weken gaat gebeuren. Want Zuid-Afrika gaat op vakantie. Als ik zie dat het in twee weken van 265 naar 16 duizend is gegaan, dan houd ik mijn hart vast. We moeten conservatief zijn en niet te vroeg juichen. De mijnwerkers bijvoorbeeld blijven meestal bij de mijnen. Maar voor Kerstmis gaan ze naar huis. Als het beeld blijft bij zeer infectieus maar mild, dan denk ik: laat het maar gebeuren. Als we de sterfte­cijfers laag kunnen houden, kan iedereen immuniteit opbouwen die gelijkwaardig is aan vaccinatie. Dat is een boute uitspraak. Maar we zijn niet in paniek. Gauteng, Western Cape en KwaZulu Natal zijn de hotspots. Daar hoor ik: “Veel kinderen, veel primary health care, weinig ic-belasting, haast geen dood.” Hetzelfde beeld. Dat is uniform in het land. 16 duizend positieve tests en maar 21 doden, die statistiek haalt Nederland niet. Maar het is te vroeg om besluiten te nemen.’

Wat vindt u van de travel ban die de wereld aan Zuid-Afrika heeft opgelegd?

‘Het is bijzonder dat een Afrikaans land de data zo snel heeft gedeeld uit bekommernis, en dan zo unilateraal is afgestraft. Als er meer overleg was geweest, was men wellicht tot de consensus gekomen dat iedereen die Zuid-Afrika verlaat bij thuiskomst op het vliegveld in quarantaine gaat. Dan nemen de landen die het kunnen betalen een deel van de last op zich. Terwijl Zuid-Afrika nu door de rigoureuze afsluiting in een economische crisis is gestort. We hebben een werkloosheid van 46 procent, het hoogste ter wereld. ­Mensen hier hebben geen uitkering, geen vangnet, niets. Ik ben bang dat er geen land meer zal zijn dat de data vroegtijdig wil delen. Ik begrijp dat Europa de variant niet wil hebben. Maar hij is niet tegen te houden. En als het ziektebeeld mild is, moet dit besluit dan niet worden herzien? Vrienden van mij zijn gerepatrieerd, hun PCR is niet eens gecheckt. Zuid-Afrika wordt afgestraft, en Nederland zelf neemt geen adequate maatregelen.’

Wat kan Europa van Zuid-Afrika leren?

‘In Zuid-Afrika is de gezondheidszorg niet zo compleet als in Nederland. Er zijn in totaal 4168 ic-bedden op 55 miljoen inwoners. In 60 procent van de huishoudens is geen stromend water. Ontsmetten is dus moeilijk. Toch heeft dit land het lef een lockdown uit te stellen en de economie niet verder te ontwrichten. Zuid-Afrika realiseert zich dat een leven ná de pandemie er nog niet komt en een leven mét de pandemie realiteit is. In Nederland zegt men wel: “Je leeft maar één keer.” Ik ben het daar niet mee eens. Je leeft elke dag, en gaat maar één keer dood. Daarom moeten we de maatschappij zo inrichten dat het leven met corona mens­waardig en ook nog een beetje plezierig is.’ 

Lees ook

Achter het nieuws tropengeneeskunde infectieziekten Afrika covid-19
  • Eva Nyst

    Eva Nyst werd geboren in Australië en groeide op in Middelburg. Ze studeerde filosofie en theologie aan de Universiteit van Amsterdam en werkte twee jaar als journalist bij De Volkskrant. Van 2001 tot 2022 was ze in dienst bij Medisch Contact. Sindsdien is zij werkzaam bij de KNMG als beleidsadviseur.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.