Norovirus: het is net de griep

De genetische opmaak van norovirussen verschilt wereldwijd behoorlijk. Er is ook sprake van continue veranderingen in het genetische profiel, vergelijkbaar met het influenzavirus. Dat bemoeilijkt het maken van een langdurig effectief vaccin. Dit beschrijven wetenschappers die in het zogenaamde NoroNet samenwerken, in The Lancet Infectious Diseases.

NoroNet is een – zelf gefinancierd – netwerk van virologen uit 22 landen, dat sinds 2002 gegevens over circulerende norovirussen bundelt. Daardoor kunnen de wetenschappers globale trends door de jaren heen bestuderen. In het recente artikel rapporteren ze over de periode 2005-2017. In die tijd werden 26 verschillende varianten van norovirus-capside-genotypes, met 22 verschillende recombinant-genomen gevonden. De verschillen door de tijd heen waren aanzienlijk.

De bevindingen van het NoroNet zijn van belang voor de vaccinontwikkeling, zegt een van de auteurs, viroloog Marion Koopmans (Erasmus MC): ‘Er zijn een paar vaccinkandidaten, waarvan er binnen een paar jaar wel één op de markt zal komen. Het is zeer de vraag of die blijvende bescherming zal bieden, gezien de evolutie van de virussen die wij waarnemen.’ Koopmans verwijst ook naar eerder onderzoek van haar eigen groep, waaruit blijkt dat jonge kinderen in de jaren zestig veel minder antistoffen tegen de huidig dominante variant van het norovirus in het bloed hadden. ‘Dat wijst erop dat die variant destijds niet van groot belang was. Zo’n verandering kan wellicht weer optreden. Als we zouden besluiten dat vaccineren tegen norovirus voor risicogroepen van belang is, zouden we net als bij influenza nog gestructureerder moeten waarnemen dan we nu doen. Pas dan kun je proberen te voorspellen welke virussen op welk moment dominant worden en daarop een vaccin aanpassen.’

Er is nog een goede reden om de eigenschappen van norovirussen wereldwijd te monitoren, zegt Koopmans: ‘Daardoor kunnen we beter in kaart brengen waar nieuwe varianten vandaan komen. Gezien de globalisering van onze voedselproductie, de problemen met waterkwaliteit en de bevolkingsgroei, is dat van belang. Binnen Europa zijn al bijna geen schone kweekgebieden voor schelpdieren meer te vinden, omdat vrijwel overal wel eens vervuiling met rioolwater heeft plaatsgevonden. Maar we halen ons voedsel van over de hele wereld. Bessen, die we niet verhitten voor we ze eten, bijvoorbeeld. Een batch die besmet is geraakt door irrigatie met vuil water, kan overal terechtkomen, en zo op grote schaal worden verspreid. Dit gaat echt nog veel problemen opleveren. Door goede monitoring kunnen we laten zien waar zo’n infectiebron vandaan komt, en zo benadrukken dat voedselveiligheid van belang is.’

Het norovirus is verantwoordelijk voor naar schatting een vijfde deel van alle gevallen van gastro-enteritis wereldwijd. Bij immuungecompromitteerden kan de ziekte ernstiger verlopen, en volgens Koopmans is er ook sprake van oversterfte in periodes dat norovirussen rondwaren.

Sophie Broersen

Lancet Infect Dis, 2018. Doi: 10.1016/S1473-3099(18)30059-8