Nog beter

Of Beter als boek uitstijgt boven Atul Gawandes veelgeprezen debuut Complicaties is geen vraag met een eenduidig antwoord. De stijl die de chirurg uit Boston en vaste medewerker van het weekblad The New Yorker voert is in Beter nog verfijnder. De combinatie van verhalen over andere artsen en hun patiënten, terwijl Gawande zichzelf continu een spiegel voorhoudt, verrast natuurlijk minder. De anekdotes waarmee hij zijn thema’s verpakt zijn stuk voor stuk opnieuw bijzonder boeiend. Zo neemt Gawande de lezer mee naar India en beschrijft hij hoe wereldgezondheidsorganisatie WHO na een uitbraak van één geval van polio in enkele dagen vier miljoen kinderen weet te vaccineren en daarmee een epidemie in de kiem smoort. Hij wil zo laten zien wat er met toewijding is te bereiken.

Toewijding is volgens Gawande een van de drie elementen van het menselijk streven om ‘het beter te doen’. Het tweede element - en ook het tweede deel van het boek - is voor artsen waarschijnlijk interessanter. Het is het gevecht tegen menselijke tekortkomingen als hebzucht en arrogantie. Wat moet een arts verdienen? In hoeverre moeten artsen opdraaien voor het maken van fouten? Gawande is geen man van het geheven vingertje. Niet bij de chirurg die voor relatief eenvoudige ingrepen een netto jaarsalaris van 1,2 miljoen dollar bij elkaar snijdt en niet bij de arts die tegenwoordig als letselschadeadvocaat zijn oud-collega’s voor de rechter sleept. Alleen in het verhaal over de artsen die betrokken zijn bij executies merkt Gawande in de laatste regels op dat hij dit niet tot het domein van artsen vindt horen. Daaraan voorafgaand heeft hij op een neutrale, maar boeiende manier laten zien hoe ze tot dit werk zijn gekomen en hoe ze tegen hun betrokkenheid bij de uitvoering van de doodstraf aankijken.

Het derde deel van het boek gaat over vindingrijkheid, het derde element dat hoort bij het streven naar verbetering. Hoewel hij vindt dat iedere arts ook wetenschapper moet zijn (‘ga op zijn minst iets tellen’) heeft Gawande het niet alleen over wetenschappelijke vooruitgang, maar ook over vindingrijkheid in de communicatie met patiënten. In het nawoord - een spoedcursus beter worden - geeft hij nog een praktische tip op dit punt, dat hij ontleent aan de auteur Paul Auster. ‘Dwing jezelf een niet voor de hand liggende vraag te stellen.’ Een eenvoudige vraag als, ‘waar ben je opgegroeid’, voorkomt volgens Gawande dat patiënten verworden tot een wazige massa en overigens ook dat collega’s gereduceerd raken tot een radertje in de machinerie van de geneeskunde. << EJP

Atul Gawande. Beter. Een chirurg over presteren. De Arbeiderspers, 256 blz., 21,95 euro.