Nieuwe onderzoeksagenda ggz

De bestaande kennis over psychische gezondheidszorg en nieuwe kennis over risicofactoren en mechanismen moeten zorgen voor minder psychische ziekte, snellere en betere behandeling van patiënten met een psychische stoornis en meer aandacht voor herstel. Dat is beter voor de patiënten en kan bovendien lange en dure zorgtrajecten beperken. Zo luidt het oogmerk van de ‘Onderzoeksagenda GGz’, opgesteld door zorgaanbieders, patiënten en onderzoekers in de psychische gezondheidszorg. Het onderzoeksprogramma wordt uitgevoerd door ZonMw en heeft een looptijd van 10 jaar. VWS heeft voor de eerste twee jaar tien miljoen euro beschikbaar gesteld; bij voldoende resultaat volgt na twee jaar financiering voor het vervolg.

Hoogleraar psychiatrie Iris Sommer (UMC Utrecht) is, namens de NVvP, een van de opstellers van de nieuwe onderzoeksagenda. Die is volgens haar hard nodig, want er is in de afgelopen 20 jaar geen verbetering geweest in de gemiddelde duur en uitkomst van behandelingen: de prevalenties van alle grote stoornissen in de psychiatrie zijn stabiel, het aantal suïcides is gestegen en er zijn meer verwarde personen op straat. Sommer: ‘Terwijl de kennis over risicofactoren, versterkende factoren en onderliggende hersenprocessen is toegenomen. We moeten enerzijds meer nieuwe behandelingen ontwikkelen om maximaal aan te sluiten bij wensen en behoeften van de patiënt, anderzijds moeten we proactief zijn, dat wil zeggen eerder ingrijpen.’

Prognostisch onderzoek naar de ontwikkelingsstadia van schizofrenie laat bijvoorbeeld zien dat een eerste psychose die zich in de late adolescentie of vroege volwassenheid manifesteert, vaak wordt voorafgegaan door een periode met laagfrequente, milde psychotische symptomen, en/of een korte volledige psychose van minder dan een week die vanzelf weer stopt, met verslechtering in het dagelijks functioneren en teruggetrokken gedrag. Als dit stadium niet wordt herkend en deze mensen daarvoor geen gerichte zorg krijgen, ontwikkelt 36 procent van hen binnen drie jaar een psychose. Tijdige inzet van een vorm van cognitieve gedragstherapie kan dat voorkomen.

Verder kan zorg veel meer op maat – personalized mental health is de term in de agenda – worden ingezet door rekening te houden met de grote variatie in individuele kenmerken van patiënten, zoals biomarkers, sociomarkers, wensen en talenten van de patiënt. Sommer: ‘Er zijn altijd patiënten die niet op een specifieke behandeling reageren. Je wil tevoren weten wie dat zijn. Neem ernstig depressieve patiënten die niet op medicatie reageren: bij hen passen we soms ECT toe, maar bij 30 tot 40 procent heeft dat geen effect. De vraag is op basis van welke individuele kenmerken we deze mensen vroegtijdig in beeld kunnen krijgen. En waar reageert deze groep wel goed op?’

Met nadruk maken de opstellers van de agenda duidelijk dat ze naar een ruime definitie van herstel willen. Iris Sommer: ‘De aan- of afwezigheid van symptomen correleert niet sterk met hoe iemand functioneert. Gezondheid is breder dan de afwezigheid van ziekte of klachten. Het gaat erom dat de patiënt meer greep krijgt op zijn of haar eigen leven, en zich kan aanpassen aan de omstandigheden.’

Henk Maassen

@medischcontact

Lees de thema-bijlage over psychiatrie