Laatste nieuws
Wetenschap

Nieuw alzheimermedicijn vermindert plaquevorming

Plaats een reactie

Het experimentele middel aducanumab reduceert bij patiënten in het beginstadium van de ziekte van Alzheimer de hoeveelheid bèta-amyloïd-plaques aanzienlijk. Dat blijkt uit onderzoek van een groep Amerikaanse en Zwitserse neurologen, waarvan de resultaten in Nature zijn gepubliceerd.

Dat lijkt veelbelovend, maar in het alzheimeronderzoek zijn in het recente verleden wel vaker medicijnen met hooggestemde verwachtingen verwelkomd. Teleurstellingen waren er niettemin plenty: trials faalden omdat de medicijnen niet krachtig genoeg waren, omdat ze de bloed-hersenbarrière niet passeerden, omdat ze toxisch waren, omdat het prille resultaat in grotere studies op toeval bleek te berusten, of omdat er schadelijke bijwerkingen aan het licht kwamen. De site alzforum.org/therapeutics houdt bij welke middelen momenteel (in verschillende fasen van onderzoek) worden getest op de mate waarin ze de ziekte van Alzheimer afremmen of zelfs voorkómen. Wat daarbij onmiddellijk opvalt is het grote aantal trials dat inmiddels al weer is stopgezet wegens gebrek aan succes.

De studie van Jeff Sevigny e.a. behelst een fase-1-trial waarin 165 patiënten met prodromale of een milde vorm van Alzheimer gedurende 12 maanden het antilichaam aducanumab in verschillende doseringen of een placebo kregen toegediend. PET-scans toonden aan dat bij al deze patiënten sprake was van bèta-amyloïd-plaques. Aducanumab bindt selectief aan de potentieel schadelijke oplosbare en onoplosbare bèta-amyloïd-aggregaten, om precies te zijn aan oligomeren en fibrillen, waardoor ze uiteenvallen.

Het effect van het middel bleek ontegenzeggelijk dosisafhankelijk: hoe meer aducanumab, hoe groter de afname van de plaques. Of dat ook klinische effecten had, is in dit stadium niet met zekerheid te zeggen, ofschoon een voorlopige analyse erop wijst dat bij de geïncludeerde patiënten de cognitieve achteruitgang was vertraagd.

Vraag blijft wel, zegt commentator Eric Reiman van het Banner Alzheimer’s Institute in Phoenix (VS), of amyloïde plaques de werkelijke boosdoener zijn, of dat de accumulatie van het eiwit eerder het gevolg is dan oorsprong van de ziekte, en of in het eerste geval medicatie die op de plaques aangrijpt uiteindelijk een doodlopende weg zal blijken te zijn. 

Volgens de gerenommeerde alzheimer-onderzoeker Rudolph Tanzi kent de pathologie van alzheimer ruwweg drie fasen. Hij noemt de neerslag van amyloïd ‘de lucifer waarmee het vuur wordt aangestoken, de tangles zijn het vuur dat zich verspreidt door het brein en dan volgt een ontstekingsproces dat het vuur aanwakkert. Als alzheimer eenmaal een feit is, dan veroorzaakt die inflammatie nog de meeste schade. Microgliacellen gaan cytokinen en vrije radicalen produceren omdat ze “denken” dat er een infectie is vanwege al die dode neuronen. Het gevolg: nog meer dode neuronen.’  

Volgens hem en andere onderzoekers begint bèta-amyloïd al twintig jaar voor de eerste symptomen van alzheimer te accumuleren in het brein en zou medicatie die dat proces tegengaat dus veel eerder moeten worden gegeven. Eerder dit jaar betoogde een groep neurologen onder leiding van de hoogleraren Philip Scheltens en Wiesje van der Flier (VUmc Alzheimercentrum) in een overzichtsartikel in The Lancet onder meer dat de lineaire causaliteit tussen plaquevorming en het ontstaan van alzheimer weliswaar niet langer een gangbare opvatting is en dat verschillende leeftijdsgebonden, beschermende en ziektebevorderende factoren een rol van betekenis spelen en een wisselwerking aangaan met de plaquevorming, maar dat die nog wel steeds als de kern van het ziektemechanisme wordt gezien.

Reiman denkt dat een medicijn als aducanumab dat op dat proces aangrijpt succesvol zou kunnen zijn, maar helemaal overtuigd is hij niet: ‘Het zou prudent zijn het oordeel over de cognitieve effecten van aducanumab op te schorten totdat de resultaten van grotere trials beschikbaar zijn.’ Dat geldt volgens hem evenzeer voor de grote onderzoeken met andere anti-bèta-amyloïd behandelingen, waarvan de resultaten  in de komende maanden en jaren worden verwacht. Anders gezegd: klinische toepassing, if ever, kan nog wel even op zich laten wachten.

Henk Maassen

Nature, doi: 10.1038/nature19323

Lees ook:

Wetenschap
  • Henk Maassen

    Henk Maassen is journalist bij Medisch Contact, met speciale belangstelling voor psychiatrie en neurowetenschappen, sociale geneeskunde en economie van de gezondheidszorg.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • Er zijn nog geen reacties
 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.