Niet alle dokters zijn alleskunners

Bevlogen dokters zijn niet per se bevlogen docenten. Als de beroepsgroep vindt dat onderwijs een vast onderdeel van het vak is, laten we het dan in ieder geval goed begeleiden, zegt promovendus Joost van den Berg.

Als student aan het AMC was Joost van den Berg al actief betrokken bij het medisch onderwijs: ‘Er ging veel goed, maar ik zag ook dat er veel beter kon. Lang niet alle colleges of werkgroepen werden gegeven door bevlogen docenten. Er waren duidelijk mensen bij die onderwijs als corvee zagen. Door deel te nemen aan de studentenraad zag ik ook aan de achterkant hoe het eraan toe ging. Zo is mijn interesse in het verbeteren van onderwijs ontstaan.’ Gecombineerd met zijn interesse in wetenschap, rolde hij uiteindelijk in een promotietraject dat uitmondde in zijn proefschrift Work Engagement in Medical Education. Via zowel kwantitatief als kwalitatief onderzoek heeft Van den Berg – inmiddels internist in opleiding – proberen te ontrafelen hoe het combineren van verschillende taken – zoals patiëntenzorg, wetenschap en onderwijs – de bevlogenheid voor onderwijs beïnvloedt.

Van den Berg: ‘Wat in ieder geval duidelijk werd, is dat artsen patiëntenzorg en onderwijs niet zien als twee kanten van het beroep, maar vaak een scheiding tussen die rollen ervaren. Er is ook een verschil in bevlogenheid die mensen ervaren. Bevlogen dokters zijn niet per se bevlogen docenten. Gemiddeld genomen, en dit sluit aan op eerder onderzoek, staat voor artsen patiëntenzorg bovenaan, daarna komt onderzoek, en onderwijs is de hekkensluiter.’ Voor een deel heeft dit met intrinsieke motivatie te maken, zegt Van den Berg: ‘En dus is het logisch, en ook geruststellend, dat patiëntenzorg voor de meesten op nummer één staat. Dat is immers waarom je voor geneeskunde kiest. Een ander aspect dat meespeelt is of je er goed in bent: hoe beter je ergens in bent, hoe meer bevlogen je zult zijn.’ Dat biedt mogelijkheden: ‘Als we als beroepsgroep willen dat studenten en coassistenten goed onderwijs krijgen, dan moeten we docenten goed begeleiden.’ Want wie iets goed kan, zal het leuker vinden.

Ter ere van zijn promotie organiseert de vakgroep waar Van den Berg zijn onderzoek deed een minisymposium met de veelzeggende titel ‘De dokter kan alles?!’ Daar komen mensen vertellen over hoe zij succesvol rollen combineren: zorg en besturen, of zorg en journalistiek. Het kan dus wel, bevlogen zijn in meerdere rollen. ‘Zeker, en er kan ook sprake zijn van een positieve wisselwerking tussen verschillende taken. Dat heb ik niet kwantitatief kunnen aantonen, maar uit interviews bleek dat wel. Een docent die zei met plezier college te geven de ochtend nadat hij hoorde dat een artikel was geaccepteerd in een goed vakblad, bijvoorbeeld. Maar er is ook echt een stille groep die dat niet zo ervaart en daar minder makkelijk over praat.’

De promovendus vraagt zich af of de eisen die momenteel aan artsen worden gesteld – competent zijn op allerlei vlakken, onderwijs, wetenschap, zorg, medisch leiderschap – wel reëel zijn. ‘Ik vond een duidelijke correlatie tussen bevlogenheid en job crafting, hoe je je leven, tijd en werkzaamheden inricht om een bepaalde rol vorm te geven. Dat doe je onder meer door andere taken te laten liggen: het een gaat ten koste van het ander. De vraag is of dat erg is. Mag een dokter ook alleen zorgverlener zijn? Of moeten we van elke specialist willen dat hij of zij gepromoveerd is en met passie onderwijs geeft?’ De vraag is hem beantwoorden? ‘Nee, dat zeg ik niet. Ik zeg alleen: áls we vinden dat alles moet, dat we daar dan beter in moeten begeleiden. Er is al wat verbeterd sinds mijn studietijd: universitair docenten worden beter didactisch geschoold. Maar er is ruimte voor verbetering. Hoe logisch is het dat coassistenten vooral door arts-assistenten worden begeleid? Die laatsten zijn daar niet altijd aan toe, maar hebben geen keus. Dat is niet per se bevorderlijk voor goed onderwijs.’

Work Engagement in Medical Education, Joost van den Berg, promotie 18 september aan de UvA