Laatste nieuws
Bram Horenblas Mieke de Die
4 minuten leestijd
recht

Let op beroepsgeheim bij aangifte tegen agressieve patiënt

Probeer medische gegevens erbuiten te houden

6 reacties
Getty Images
Getty Images

Er is steeds meer aandacht voor agressie in de zorg. Het devies is: voorkómen is beter dan genezen. Maar wat nu als de situatie desondanks escaleert? Wanneer en hoe mag je als zorgverlener aangifte doen tegen een patiënt? Advocaten Bram Horenblas en Mieke de Die hebben een aantal praktische tips.

Een autistische cliënt zoekt intensief contact met zijn sociaal­psychiatrisch verpleegkundige. In drie dagen tijd ontvangt zij zestien e-mails van hem, waarin de toon steeds dreigender en persoonlijker wordt. Er vindt een gesprek plaats waarin hem wordt verzocht hiermee te stoppen. De cliënt loopt halverwege het gesprek scheldend weg. Die middag wordt de verpleegkundige dertig keer gebeld door een anoniem nummer en krijgt ze verschillende voicemail­berichten. Op één daarvan zegt de beller: ‘Ik weet waar je woont. Ik kom naar je huis toe.’ Die avond zoekt de cliënt zijn verpleegkundige ook daadwerkelijk op bij haar huis. Haar vriend stuurt hem weg.

Stalking en bedreiging

Mag de zorgverlener aangifte doen van stalking en bedreiging of zit het beroepsgeheim in de weg?

Een zorgverlener mag in principe aangifte doen van strafbare feiten die een patiënt jegens hem of zijn praktijk pleegt, maar er zijn enkele randvoorwaarden. Het beroepsgeheim omvat alles wat de zorgverlener over de patiënt bekend is geworden tijdens de uitoefening van zijn beroep. Ook strafbare feiten die de patiënt tijdens de behandeling pleegt, vallen daaronder.

Er is dus een rechtvaardiging nodig om het beroepsgeheim te doorbreken. De toepasselijke richtlijnen vanuit de beroeps­groepen geven daarbij houvast. Volgens zowel de KNMG als Verpleegkundigen en Verzorgenden Nederland (V&VN) is aangifte in de regel gerechtvaardigd, maar dient de zorgverlener slechts ‘terughoudend’ te zijn als het strafbare feit een symptoom is van de ziekte waarvoor de patiënt in behandeling is.1 2 Hiervan uitgaande heeft een zorgverlener meer te tolereren van een psychiatrische dan van een ongeduldige patiënt.

Wees terug­houdend als het strafbare feit een symptoom is van de ziekte

De beroepscode van het Nederlands Instituut van Psycho­logen (NIP) is terughoudender. Doorbreking van het beroepsgeheim mag volgens die code alleen als dit nodig is om een direct gevaar af te wenden.3 Deze strakkere lijn houdt er mogelijk verband mee dat strafbaar gedrag in de geestelijke gezondheidszorg vaker een symptoom zal zijn van de ziekte dan in de reguliere zorg het geval is. Daarvan uitgaande beschrijft ook deze beroepscode hetzelfde kader, maar dan toegepast op de situaties waar de psycholoog het meest mee wordt geconfronteerd.

Bij het doen van aangifte is het van belang dat de zorgver­lener het beroeps­geheim zo min mogelijk schendt. De zorgverlener mag de naam en de adresgegevens van de patiënt delen, maar in beginsel geen medische gegevens. Hier gaat het weleens mis.

In eerdergenoemde casus ging de verpleegkundige te ver in het verstrekken van gegevens over de cliënt. In de aangifte had de verpleegkundige ook toegelicht wat voor stoornis de cliënt had en had zij alle e-mails (wij vermoeden: ongecensureerd) bij de aangifte gevoegd. Ook had zij de casus besproken met haar vriend, die zelf ook aan­gifte had gedaan. Volgens het tuchtcollege had zij bij het doen van aangifte kunnen (en moeten) volstaan met het vermelden van alleen feiten die betrekking hadden op de strafbare feiten waarvan zij aangifte deed. Het college had wel enig begrip voor het feit dat de verpleegkundige de casus besprak met haar vriend, maar haar vriend had dan geheimhouding moeten betrachten. Zij wordt ervoor verantwoordelijk gehouden dat haar vriend de gedeelde informatie openbaar maakte.

Voor strafbare feiten van naasten die niet in behandeling zijn, geldt een ander regime: dan is het beroepsgeheim niet van toepassing. Een rechtvaardiging is dan ook niet nodig. Wel dient de arts zich ook in die situaties professioneel op te stellen en zich wel te realiseren dat aangifte doen de relatie met de patiënt onder druk kan zetten (zie ook hieronder).

Professioneel blijven

Ook bij lastige, onredelijke – en mogelijke zelfs strafbare – patiënten dienen zorgverleners professioneel te blijven, zo blijkt uit een tuchtuitspraak van 10 augustus 2021.4

Een patiënt weigerde een mondkapje te dragen bij de huisarts. Hierop trok de huisarts zich terug en belde de politie. Eenmaal teruggekomen in de wachtkamer liet de huisarts aan de patiënt weten dat hij de politie had gebeld, verzocht hij de patiënt om het pand te verlaten en vertelde hij hem dat hij een andere huisarts moest zoeken. Na het vertrek van de patiënt gaf de huisarts nog wel consult aan diens vrouw.

Het tuchtcollege verwijt de huisarts niet zozeer dat hij de politie had gebeld, maar wel dat hij naliet om te vragen waarom de patiënt was langsgekomen om zo een urgente reden uit sluiten. Eveneens wordt de huisarts verweten dat hij zich, nadat de patiënt in kwestie was vertrokken, laatdunkend uitte over de patiënt tegen diens echtgenote. Een waarschuwing volstond.

Tips

Graag geven wij zorgverleners de volgende tips mee als zij aangifte overwegen:

• Voorkom escalatie.

• Aangifte tegen een agressieve patiënt mag in principe, maar wees terughoudend als het agressieve gedrag een symptoom is van een ziekte.

• Verstrek bij het doen van aangifte zo min mogelijk (medische) gegevens.

• Doe eventueel schriftelijke aangifte zodat u nauwkeurig kunt bepalen welke informatie u meestuurt. Als de politieambtenaar nadere vragen heeft, streef er dan naar om die schriftelijk te beantwoorden.

• Schakel eventueel een gespecialiseerde advocaat of jurist in. 

auteurs

Bram Horenblas, advocaat bij Prakken d’Oliveira

Mieke de Die, advocaat bij Velink & De Die Advocaten

contact

bhorenblas@prakkendoliveira.nl

cc: redactie@medischcontact.nl

voetnoten

1. KNMG Handreiking (2018), Beroepsgeheim en politie/justitie, p. 25.

2. V&VN en NU’91 (2015), Hoe ga je om met het beroepsgeheim in contact met politie en justitie? Handreiking verpleegkundigen en verzorgenden, p. 9-11.

3. NIP (2015), Beroepscode 2015 van het Nederlands Instituut van psychologen, artikel 74. De Beroepscode voor psychiaters (NVvP 2010) kent een dergelijke bepaling niet.

4. RTC Den Haag 10 augustus 2021, ECLI:NL:TGZRSGR:2021:117.

Zie ook het hoofdredactioneel van deze week.

Lees ook
recht veiligheid beroepsgeheim intimidatie
Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • M. Goullet

    Huisarts , Den Bosch

    Mee eens. Omgekeerde wereld. Welke psychologische of psychiatrische aandoening rechtvaardigt agressief gedrag? Een psychose? Maar dan zou de hulpverlener een direct en acuut gevaar moeten zijn in de waan van de psychotische patiënt lijkt me. Ik heb d...e indruk dat het rechtssysteem de rechten van de hulpverlener onvoldoende beschermt. Een patiënt mag zich onbeschoft uiten naar de hulpverlener. Geen gedragscode voor de patiënt. Wij dienen professioneel te blijven en mogen daar niks tegen doen.

    Een hulpverlener is extra kwetsbaar door de vele contacten met alle soort mensen. Beroepsgeheim is een groot goed en zo ook de veiligheid van de hulpverlener. In analogie van de voetganger in het verkeer zou de hulpverlener juist extra beschermd moeten worden. Daar past voorwaarden stellen om aangifte te doen niet bij.
    Beroepsgeheim kan worden beschermd door de politie/justitie als tijdelijke collega’s te beschouwen in de zorg rondom de patiënt/dader. Volgens mij heeft justitie ook een beroepsgeheim?

  • T. Müller

    Uroloog, Drachten

    Heerlijk. Het woordje „maar“ maakt dat alles wat vóór de maar staat niet waar is.
    „ Een zorgverlener mag in principe aangifte doen van strafbare feiten die een patiënt jegens hem of zijn praktijk pleegt, MAAR er zijn enkele randvoorwaarden. Het ber...oepsgeheim omvat alles wat de zorgverlener over de patiënt bekend is geworden tijdens de uitoefening van zijn beroep.“

    Man bedreigt verpleegkundige, komt zelfs naar haar huis, zij meldt dat (en natuurlijk met mails, hoe moet je anders aantonen ?) en zij wordt vervolgens zelf veroordeeld. Die gaat vast vaker geweld melden.

    Het gevolg: gerapporteerd geweld tegen zorgverleners gaat dalen, omdat feitelijk het melden voor de zorgverlener een strafbaar feit is geworden.

    Nice.

  • A. van Dam

    Psychiater , Amsterdam

    Jammer dat er wordt geschreven dat we van psychiatrische patiënten meer moeten accepteren.
    Elk gedrag wat in de normale maatschappij aangiftewaardig is, is dat ook bij psychiatrische patiënten.

    • A.T. Veenema

      Verslavingsarts , Sneek

      Mee eens, tenzij de patiënt wilsonbekwaam is, is een psychiatrische diagnose geen rechtvaardiging van ongewenst gedrag.

      • A. van Dam

        psychiater, Amsterdam

        U wordt in elkaar geslagen door een wilsonbekwame patiënt? Of zelfs neergestoken? Brandstichting? Niet melden, geen aangifte?
        Ons rechtssysteem heeft hier goede wet- en regelgeving voor.
        Gewoon aangifte doen dus. Anders blijft de gewone GGZ zitten ...met zeer agressieve patiënten die een hoger beveiligingsniveau nodig hebben. Rechters kunnen oordelen, na forensische rapportages, of iemand toerekeningsvatbaar is.

        • A.T. Veenema

          Verslavingsarts , Sneek

          Uiteraard doen wij in zulke gevallen altijd aangifte. Dat was niet mijn punt. Het gaat erom dat ik nooit ongewenst gedrag accepteer, ook niet van mensen met een psychiatrische aandoening, waaronder verslaving. Ik heb 14 jaar op de heroïne behandel un...it gewerkt, en wij accepteerden geen enkele vorm van agressie, straattaal of ander ongewenst gedrag. Hierdoor hebben wij zelden incidenten gehad. Ik werk inmiddels op een andere plek, FACT+, en hier geldt uiteraard hetzelfde, evenals bij ons in de klinieken. Als iemand tegen mij zegt dat ik er maar tegen moet kunnen dat ik uitgescholden word, want dan had ik maar een ander vak moeten kiezen, raak ik toch erg geïrriteerd. Patiënten mogen het oneens zijn met mij, ze mogen ook boos worden als daar in hun ogen reden toe is, maar dienen te allen tijde binnen de fatsoensnormen te blijven, dat doe ik ook.

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.