Laatste nieuws

Kopzorgen op het ijs

Plaats een reactie

Schaatsongevallen komen in verhouding veel vaker voor dan andere sportblessures. En hoofdhersenletsel maakt daar een belangrijk deel van uit. Een helm op de ijsbaan is eigenlijk onmisbaar.

Zodra in Nederland de temperatuur zakt, worden de schaatsen van zolder gehaald en de ijzers weer geslepen. Zeker als er natuurijs ligt, worden ze veelvuldig ondergebonden om tochten te maken over dichtgevroren sloten en plassen. Maar de conditie van het ijs is wisselend en de enthousiaste sporters dikwijls ongetraind. Het aantal blessures is dan ook relatief hoog. Jaarlijks bezoeken ongeveer 6.000 schaatsers de Spoedeisende Hulp.

In totaal komt dit neer op 67 SEH-bezoeken per 100.000 schaatsuren, waar het gemiddelde voor sporten op 8,7 per 100.000 uur ligt. Tijdens winters met natuurijs liggen deze cijfers nog enkele malen hoger, zoals het geval was in de eerste twee weken van 2009. In totaal bezochten toen 13.000 mensen de SEH als gevolg van ongevallen op het ijs. Op de laatste zondag dat er geschaatst kon worden liep het helemaal storm op de SEH: die dag zochten 2.100 schaatsers medische hulp.1

Bij iets meer dan de helft van alle SEH bezoeken gaat het om een fractuur, meestal aan de bovenste extremiteit. Daarnaast is een veelvoorkomende diagnose hoofdhersenletsel. Van de gemiddeld 400 schaatsers die jaarlijks worden opgenomen voor behandeling na hun val, hebben er ongeveer 80 hersenletsel.

Manier van vallen
Het risico op een hersenschudding als gevolg van schaatsen is vijfmaal groter dan bij inlineskaten en zelfs zevenmaal groter dan bij rolschaatsen.2  De oorzaak hiervan ligt waarschijnlijk in de manier waarop schaatsers vallen. Het blijkt dat door de gladheid van het ijs, en een andere beweging om de val te breken, schaatsers bijna vijf keer zo vaak met hun hoofd de ondergrond raken als inlineskaters.3

Bij andere wintersporten als skiën en snowboarden, heeft het verplicht stellen van een helm geleid tot een afname van het risico op hoofdletsel tot wel 60 procent.4 Ondanks deze cijfers schaatsen er nog maar weinig mensen met hoofdbescherming. Bij een enquête onder 1500 schaatsers op natuurijs vond TNO dat bijna iedereen wel handschoenen en een muts droeg, maar andere bescherming werd weinig gezien. Van de schaatsers droeg 14 procent kniebeschermers, 8 procent scheenbeschermers en slechts 2 procent een helm.5

Waarom een helm?
Theo, 65 jaar: ‘Enkele jaren geleden ben ik gevallen tijdens skeeleren, sindsdien draag ik een helm tijdens het sporten.’ Ook Marja van 47 draagt er een: ‘Vorig jaar ben ik door ijs op de weg met mijn fiets gevallen op mijn hoofd. Omdat ik nog veel last heb gehad van die val draag ik nu een helm.’ Ans, 58 jaar, vertelde niet zelf gevallen te zijn, maar doordat ze iemand met een flinke hoofdwond op de ijsbaan gezien had, zo geschrokken was dat ze meteen zelf een helm had aangeschaft. Anne, 55 jaar: ‘Ik stond zelf stil op het ijs, maar iemand achter me viel en tikte me zo onderuit. Doordat ik hem niet aan zag komen kon ik mezelf niet opvangen en klapte met mijn achterhoofd hard op het ijs. Nu draag ik zelf altijd een helm tijdens het schaatsen. Ook mijn man heb ik verplicht er een te dragen.’

En waarom niet?
Rene, 44 jaar: ‘Ik schaats al sinds mijn jeugd en ben nog nooit op mijn hoofd gevallen.’ Joep, 46 jaar: ‘Zo’n helm zit echt niet comfortabel.’ Eveline, 48 jaar: ‘Vorig seizoen heb ik een tijdje met een helm geschaatst. Omdat hij niet lekker zat, heb ik hem na een paar weken thuisgelaten.’

Enquête
Tegenwoordig zijn er verschillende modellen te koop speciaal voor het langebaanschaatsen. Dit zijn verstevigde mutsen of lichtgewicht helmen die makkelijk onder een muts passen. Op de ijsbaan is de laatste tijd een trend te zien dat steeds meer schaatsers wel een helm dragen. Omdat we benieuwd waren naar de redenen daarvoor, hielden we een enquête onder volwassen bezoekers van een kunstijsbaan in Amsterdam. Hierbij werden volwassen dagrecreanten en leden van de ijsclub ondervraagd. Van de 403 schaatsers die tegelijk op de ijsbaan aanwezig waren, droegen er 17 een helm. We vroegen hen naar de reden om een helm te dragen; ook vroegen we willekeurig eenzelfde aantal schaatsers naar hun reden om geen helm te dragen.

Allereerst droegen evenveel mannen als vrouwen een helm. Als groep waren zij gemiddeld ongeveer tien jaar ouder dan schaatsers zonder helm. Ook droegen helmdragers vaker andere beschermingsmiddelen, bijvoorbeeld pols-, elleboog- of kniebeschermers. Wat opviel was dat 70 procent van de helmdragers aangaf hiermee gestart te zijn na het zien of meemaken van een eerdere val. Schaatsers zonder helm konden vaak geen reden geven voor het niet dragen van een helm. Enkelen twijfelden over de aankoop, maar rijden vooralsnog alleen met een muts rond. Mogelijk moet er ook bij hen een val aan voorafgaan.

Ook vroegen we naar het opleidingsniveau, maar er was geen verschil tussen de twee groepen.

Trend
Het dragen van een helm is in de schaatssport nog ongebruikelijk, zowel op professioneel als op recreatief niveau. Met de introductie van lichte, speciaal voor het schaatsen ontwikkelde helmen lijkt er een verandering te komen. Er is zelfs al een professionele marathonploeg dit jaar gestart met het dragen van een schaatshelm. Uit de enquête bleek dat ruim twee derde van de helmdragers hiermee gestart is na een eerdere val van henzelf of van een bekende. Blijkbaar is er een blessure voor nodig om mensen het nut van een helm te laten zien.

Wij denken dat de helm een einde kan maken aan het grote aantal hoofdletsels. De trend dat schaatsers vaker een helm dragen is goed nieuws. We hopen dan ook dat de schaatssport het voorbeeld van andere wintersporten, als skiën en snowboarden, zal volgen en over enkele jaren iedereen met een helm schaatst.

Job A.G. Schimmer, student geneeskunde
W.P. Wietse  Zuidema, traumachirurg
VUmc Amsterdam

Correspondentieadres: jobschimmer@gmail.com;
c.c.: redactie@medischcontact.nl

Geen belangenverstrengeling gemeld


Samenvatting

  • Schaatsen is een populaire wintersport waarbij relatief veel blessures, met name hoofd- hersenletsel, voorkomen.
  • Desondanks dragen nog maar weinig schaatsers een helm.
  • We hopen dat de schaatssport het voorbeeld van andere wintersporten, als skiën en snowboarden, zal volgen en over enkele jaren iedereen met een helm schaatst.

Literatuur:

1. Sportblessures door schaatsen 2005 - 2009, Consument en Veiligheid, februari 2011
2. Knox CL, Comstock RD, McGeehan J, Smith GA. Differences in the risk associated with head injury for pediatric ice skaters, roller skaters, and in-line skaters. Pediatrics. 2006 Aug;118(2):549-54.
3. Knox CL, Comstock RD. Video analysis of falls experienced by paediatric iceskaters and roller/inline skaters. Br J Sports Med. 2006 Mar;40(3):268-71.
4. Cusimano MD, Kwok J. The effectiveness of helmet wear in skiers and snowboarders: a systematic review. Br J Sports Med. 2010 Sep;44(11):781-6.
5. Onderzoeksresultaten blessures schaatsen op natuurijs, Blessure Informatie Systeem TNO, maart 2009

beeld: Arthur Vincent, HH
beeld: Arthur Vincent, HH
hersenletsel trauma
Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • Er zijn nog geen reacties
 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.