'Ik creëer mijn eigen geneeskunde'

Foto: De Beeldredaktie, Bas Czerwinski

De onconventionele huisartsenpraktijk van Jan Galesloot

De Rotterdamse huisartsenpraktijk Mozaïek neemt taakdelegatie serieus. Doktersassistenten en praktijkverpleegkundigen draaien volop spreekuur. Huisarts Jan Galesloot loopt met zijn aanpak voor de troepen uit.

De eerste patiënt van de dag heeft de tweede patiënt alvast meegenomen. In de spreekkamer van Jan Galesloot (56) meldt zich een Hindoestaanse man met zijn 21-jarige dochter. De man komt voor de uitslag van een biopsie die Galesloot maakte van een vlekje op de buik. De huisarts kan hem geruststellen, het vlekje is onschuldig. Omdat de man desondanks last heeft van hevige jeuk, injecteert Galesloot plaatselijk wat steroïdoplossing in de huidafwijking.

Daarmee is het consult nog niet afgedaan. De 40-plusser klaagt over een beklemmend gevoel op de borst bij het opstaan. En hij wil een nieuw zalfje voor het eczeem op zijn arm en hand. Galesloot gaat op die wens in en stelt een aantal vervolgvragen. Hij adviseert voor de mogelijke hartklachten een inspanningstest. Daarvoor zal de man naar het huisartsenlaboratorium gaan.

Dan is de dochter aan de beurt. Het is haar eerste bezoek aan Galesloot en volgens eigen zeggen komt ze vooral om kennis te maken. Maar nu ze er toch is, maakt ze meteen maar even melding van haar rugklachten. Die hebben vast te maken met haar werk als kapster, waarbij ze immers de hele dag moet staan. Galesloot onderzoekt de rug en ziet dat er iets mis is. Hij neemt de jonge vrouw in een stevige greep en laat haar bovenlichaam een plotselinge draai maken. Luid en duidelijk is het kraken van de gewrichten in de spreekkamer te horen. Zo hé, reageert de vrouw blij-geschrokken op de onverwachte actie. Ook haar vader is opgelucht en lacht. Er zat iets vast, glimlacht Galesloot. De kwaal is nog niet definitief verholpen en hij verwijst de vrouw door voor Cesartherapie. Na twintig minuten sluit hij het consult af.

Onmogelijke opgave

Dat een patiënt zomaar tussendoor even kan worden gekraakt, is tekenend. Huisartsenpraktijk Mozaïek is geen doorsnee-praktijk. Om te beginnen is Galesloot behalve huisarts ook manueel therapeut. Ja, dat is vrij zeldzaam. Er zijn ongeveer honderd huisartsen in Nederland die het doen en daar ben ik er een van. Eén dag per week houd ik - op een andere locatie - praktijk als manueel therapeut. En nee, ik verwijs niet naar mezelf, dat zou te ingewikkeld worden. Patiënten uit mijn huisartsenpraktijk krijgen soms een gratis behandeling als ze hier op consult zijn.

Behalve dat hij huisarts en manueel therapeut is, heeft Galesloot ook een aantekening als orthomoleculair geneeskundige. Het grootste verschil met andere huisartsenpraktijken zit hem echter niet in Galesloots specialisaties. Mozaïek onderscheidt zich vooral door de opzet en werkwijze.

De praktijk in de Rotterdamse achterstandswijk Hillesluis telt bijna 5300 patiënten. Daarvan is 80 procent van niet-Nederlandse afkomst. Tegenover deze grote en moeilijke patiëntenpopulatie staat een minimale huisartsenbezetting. Galesloot zelf werkt 3,5 dag per week. Collega-huisarts Sonja Hanedoes, met wie Galesloot de praktijk deelt, werkt ook parttime. Zij is 2,5 dag per week aanwezig.

Zo weinig huisartsen voor zo veel patiënten, dat lijkt een onmogelijke opgave, maar Mozaïek komt er mee weg. De praktijk speelt het klaar door de inzet van al het andere personeel. Dat bestaat uit een haio, zeven doktersassistenten, twee praktijkverpleegkundigen en een administratieve kracht. Belangrijker nog is het takenpakket van deze medewerkers. Bijna allemaal draaien ze volop mee in de consulten.

De praktijkverpleegkundigen draaien zelfstandig spreekuur. De praktijkassistent met baliedienst hoort de klacht uit en schat in of een patiënt naar de praktijkverpleegkundige of naar de huisarts gaat. Daarnaast doet een van de assistenten ook consulten van patiënten met eenvoudige klachten of voor herhaalrecepten.

Deze werkwijze betekent dat Galesloot naast zijn eigen spreekuur ook toezicht houdt over dat van zijn medewerkers. De praktijkverpleegkundigen zijn erg ervaren en doen veel zelf. Toch word ik in de helft van de gevallen nog voor overleg erbij geroepen. Het is dan niet de bedoeling dat ik het spreekuur overneem. Ik treed op als coach. Daarom overleggen we op de gang, waarna de praktijkverpleegkundige het consult gewoon afmaakt. De consulten van de praktijkassistenten worden allemaal door Galesloot gecontroleerd.

Juridisch oog

Galesloot maakte kennis met verregaande vormen van taakdelegatie toen hij als tropenarts in Afrika werkte. Daar maakte hij verpleegkundigen mee die in hun activiteiten niet van artsen te onderscheiden waren. In Nederland is dat niet gebruikelijk. De Rotterdamse huisarts is zich daar terdege van bewust. Ik ben op mijn hoede. Ik weet dat ik mijn nek uitsteek met de manier waarop wij hier werken. Onze werkwijze is juridisch verankerd doordat ik dagelijks alle consulten accordeer. Hij laat een dikke klapper zien met daarin een uitdraai van alle consulten die op Mozaïek plaatsvinden. Die neem ik elke dag door. Niet gedetailleerd, maar met een juridisch oog. Ik scan de uitdraaien bijvoorbeeld op medicatievoorschriften en aanvragen voor nader onderzoek. Als ik geen bijzonderheden zie, zet ik er een paraaf onder en anders bespreek ik de casus met de praktijkverpleegkundige of met de assistent. Volledige zekerheid biedt dat niet, weet   Galesloot. De manier waarop wij een casus bespreken en de selectie van de consulten waar ik bij geroepen word, kan nog beter worden geprotocolleerd. Ik denk dat het goed is dat ik binnenkort de Inspectie voor de Gezondheidszorg eens uitnodig om te horen wat zij ervan vinden.

De patiënten maken in elk geval geen bezwaar. We hebben een tevredenheidsonderzoek laten uitvoeren waaruit dat bleek. Het maakt de patiënten niet uit of ze door de assistent, de praktijkverpleegkundige of door de huisarts worden gezien. Al gaf een aantal aan dat dat mede afhankelijk is van de aard van de klacht. Ook zijn verzekeraar is te spreken over de resultaten van Mozaïek. Tijdens het recente WONCA-congres kreeg Galesloot van Achmea de General Practioners Award 2004 uitgereikt.

Duwen en trekken

Huisartsenpraktijk Mozaïek bestaat in deze vorm sinds 2001. In dat jaar nam Galesloot met Hanedoes een noni(niet op naam ingeschreven)-praktijk met 1500 patiënten over. Dat gaf hem de ruimte zijn plannen te verwezenlijken. Ik zocht naar manieren om de werkdruk te verlagen en had de behoefte om werk te delegeren. Ik wilde carrière maken in mijn eigen bedrijf.

De eerste stap was een zoektocht naar een geschikte locatie. We zaten toen nog in onze oude praktijkruimte. Een geïmproviseerde situatie met consulten in de keuken en het archief in het tuinhuisje.

De nieuwe praktijk is gevestigd in twee aan elkaar geschakelde panden in hartje Hillesluis. Dat hebben we met veel duwen en trekken voor elkaar gekregen. Het pand had eigenlijk een woonbestemming. Met steun van de deelgemeente is dat in korte tijd gewijzigd. Omdat ik onafhankelijk wil blijven, wilde ik het per se zelf financieren. Ondanks mijn leeftijd, de achterstandswijk en onwillige banken is het gelukt de financiering rond te krijgen.

Op dit moment is Mozaïek financieel gezond. De huisartsenpraktijk had het afgelopen jaar een omzet van ruim 570.000 euro. Bij de inkomsten zitten vergoedingen voor het werken in een achterstandswijk en een bijdrage van verzekeraar Zilveren Kruis/Achmea en de districtshuisartsenvereniging voor de praktijkondersteuners. Toch zou Galesloot liefst nog iets verder groeien. Met 6000 patiënten is volgens hem de financiële basis steviger en kan er eventueel een derde parttime arts worden aangetrokken.

Vertrouwenspersoon

Galesloot beschouwt Mozaïek als een experiment. Dat experiment gaat verder dan alleen een nieuwe taakverdeling voor iedereen die er werkt. Ook de manier waarop het personeel met zijn werk bezig is, telt voor Galesloot. Elke dag beginnen de dertien medewerkers van huisartsenpraktijk Mozaïek gezamenlijk in een kring. Iedereen kan dan zeggen hoe hij zich voelt en wat hij voor deze dag wenst. Ik wil voor mezelf weten waarom ik dit werk doe, zegt Galesloot. En ik wil dat ook van mijn medewerkers weten. Waarom werken ze hier en wat beweegt ze?

Zelf heeft hij daar uitgesproken ideeën over. Met deze praktijk wil ik ook bijdragen aan de demedicalisering van de huisartsenzorg. Die zorg moet meer terug naar de mensen zelf. Ik wil mensen coachen om iets met hun ziekte te doen. Ik wil dat ze verantwoording nemen voor hun herstel of het verloop van hun aandoening. Ik zie mezelf meer als een vertrouwenspersoon en raadsman dan als een traditionele huisarts.

Zijn werkwijze krijgt wat meer contour tijdens een tweede consult die ochtend. Het betreft een 80-jarige vrouw die uitgebreid is onderzocht nadat zij last had van algehele malaise en koortsaanvallen. Prima, antwoordt ze als Galesloot vraagt hoe het nu gaat. Hij neemt met haar de uitslagen van het diagnostisch onderzoek door. Het bloed is goed, de nieren zijn goed en de schildklier ook. Er zit alleen een schaduw op de longen. Mogelijk een tumor, zegt Galesloot. Het kan ook een ontsteking zijn of een litteken van een eerdere tuberculose.

Ik heb geen klachten, antwoordt de vrouw. Op het mogelijk slechte nieuws gaat ze niet in. Ze begint over een klacht aan haar vagina die s ochtends opspeelt en daarna weer verdwijnt. Galesloot wil daar eens naar kijken, maar zegt eerst nog weer iets over het vlekje op de long. Misschien moet daar toch naar gekeken worden. Ik zal eerst de foto nog eens met de radioloog bespreken en dan opnieuw met u overleggen.

Na afloop van het consult vertelt Galesloot dat hij niet heeft aangedrongen op nader onderzoek naar de mogelijke longtumor. Juist bij deze vrouw vraag ik mij af of je moet ingrijpen en een spoedbeoordeling moet verlangen. Daarbij realiseer ik me dat bij oude mensen een tumor zich langzaam ontwikkelt. Bovendien voelt zij zich prima. Misschien hoorde ze niet letterlijk wat ik zei, of wilde ze het niet horen. De afgelopen periode was ze erg depressief, terwijl ze nu vroeg of ze op vakantie kon. Dat vind ik ook belangrijk. Ik heb haar een plezierige vakantie gewenst en in september terugbesteld.

Afzichtelijke eetpatronen

In zijn streven naar een minder gemedicaliseerde zorg verzet Galesloot zich ook tegen het al te gemakkelijk voorschrijven van geneesmiddelen. Ik wantrouw de farmaceutische bedrijven vanwege hun eenzijdigheid. Er is bijna geen nascholing meer zonder sponsoring. Huisartsen kennen daardoor alleen nog maar een beperkt aantal ziektebeelden, en juist díe waarvoor een geneesmiddel beschikbaar is. Ze doen alsof alles vastligt. Ik zeg: neem je eigen standpunt in. Veel protocollen zijn gebaseerd op medicatie met streefgetallen. Dat wijs ik af. Ik spreek patiënten liever persoonlijk aan op hun leefwijzen. Ik creëer mijn eigen geneeskunde.

Als voorbeeld noemt Galesloot het diabetesspreekuur van praktijkverpleegkundige Gert-Jan de Jong. Dat doet hij volgens de regelen der kunst. Er komt dan bijvoorbeeld uit dat alle patiënten een cholesterolverlager en bloeddrukverlagers moeten slikken. Wat mij betreft is dat symptoombestrijding. Dan ga ik nadenken: hoe dan wel? Je stuit hier op afzichtelijke eetpatronen, tabaks- en alcoholverslaving en overvloedig tv-kijken. Daar wil ik mensen op aanspreken.

Het antwoord op de vraag hoe dan wel? ligt wat de Rotterdamse huisarts betreft deels in de orthomoleculaire geneeskunde. Met financiële steun van verzekeraar Achmea organiseerde hij een project waarbij geselecteerde diabetespatiënten een orthomoleculair dieetadvies krijgen. Alle patiënten krijgen een voedingsadvies en gratis de voedingssupplementen Glucobalans en metabolic-X. Het project wordt volgend jaar geëvalueerd. Ik wil weten of er met natuurlijke middelen iets kan worden bereikt. Er wordt te snel gezegd dat ziekten als diabetes erfelijk zijn. Daar geloof ik niks van. Het is veel meer een gevolg van verkeerde voedingspatronen en een ongezonde levensstijl. Dus zoek ik een andere weg.

Geen afvallige

Volgens Galesloot zou de huisartsgeneeskunde erbij gebaat zijn als huisartsen verder keken dan nu gebruikelijk is. ‘Neem de patiënten met onbegrepen klachten. Die gaan nu naar de alternatieve sector. Ik vind dat we moeten nagaan wat we voor die mensen kunnen doen. Zelf geloof ik in de mogelijkheden van homeopathie, de orthomoleculaire aanpak en bewust in het leven staan. Ook het aanraken van mensen - als bij manuele therapie - is belangrijk. Artsen mogen tegenwoordig geen patiënten meer beetpakken. Alleen haptonomen en fysiotherapeuten doen dat nog. En dat terwijl een helpende aanraking een goed gevoel geeft dat de hele dag kan aanhouden. Je kunt het alleen niet meten. Daar is de wetenschap niet voor toegerust. De gewone geneeskunde is wel goed in meten, maar de resultaten laten te wensen over. Ik zie heel veel chronische patiënten die niet vooruitgaan.’

Galesloot realiseert zich dat hij met dergelijke uitspraken een beeld creëert van de alternatieve arts die zich buiten de gevestigde orde plaatst. Dat beeld wil hij evenwel corrigeren. Ik ben geen afvallige. Ik ben voorzitter van de hagro, neem deel aan FTO-overleg en geef nascholing. Ik sta met twee benen op de grond. Ik voel me ingebed en gesteund door het reguliere veld. Het afwijzen van medicatieprotocollen is geen recalcitrantie. Ik denk alleen dat de huisartsgeneeskunde moet ombuigen en natuurlijker moet worden. Huisartsen moeten zich afvragen of het technische model waarin zij werken, nog wel klopt.

Robert Crommentuyn