Laatste nieuws
Wetenschap

Idee van zelfmanagende patiënt te rooskleurig

2 reacties

Is er nog plek voor de niet zo actieve patiënt, die met zelfmanagement niet zoveel op heeft? ‘Ik vind van wel’, zegt Jany Rademakers, hoogleraar gezondheidsvaardigheden en patiëntparticipatie aan de Universiteit van Maastricht.

Jany Rademakers sprak in haar oratie over de centrale rol die de patiënt tegenwoordig krijgt toebedeeld in zorg en beleid. Een patiënt die zijn eigen gezondheid, ziekte en zorg actief managet. De titel van haar oratie is echter veelzeggend: ‘De actieve patiënt als utopie’. Om zo’n actieve rol te kunnen spelen, moeten patiënten nogal wat in hun mars hebben. Ze moeten over voldoende gezondheidsvaardigheden beschikken, zoals dat heet. Ze moeten relevante informatie kunnen vinden, begrijpen, beoordelen en toepassen. Vragen durven te stellen als ze iets niet begrijpen. Lang niet iedereen kan dat. Rademakers: ‘Nederland scoort eigenlijk vrij goed in vergelijking met andere landen, maar nog steeds heeft ongeveer 30 procent van alle Nederlanders moeite met het begrijpen van gezondheidsinformatie.’ Dat is geen nieuws, en alle dokters zouden daarvan doordrongen moeten zijn. Tot de basale gesprekstechniek hoort toch de vraag of de patiënt het begrepen heeft? ‘En dan zegt iemand “ja”, maar intussen is het helemaal niet zo. Of mensen denken dat ze het begrijpen, maar dan klopt het helemaal niet. Dokters overschatten hun eigen gesprekstechnieken en ook in hoeverre patiënten de boodschap begrijpen.’

Voor artsen en zorginstellingen ligt hier een taak, zegt Rademakers: ‘Mensen met lage gezondheidsvaardigheden hebben slechtere gezondheidsuitkomsten, gebruiken meer zorg, en vinden de kwaliteit daarvan slechter. Daar kunnen we wel iets aan doen. Bijvoorbeeld met betere gesprekstechnieken: niet alleen vragen of iemand het begrepen heeft, maar of iemand het in eigen woorden kan uitleggen. Maar ook, en dat is zeker in het ziekenhuis een aandachtspunt, meer naar het geheel kijken. Veel aandacht gaat uit naar medisch-technische aspecten. Zeker chronisch zieken hebben daar eigenlijk niet zoveel vragen over, zij zijn meer geholpen bij een zorgverlener die een meer coachende rol op zich neemt. Die het heeft over wat een ziekte voor iemand betekent, vraagt waar patiënten zelf tegenaan lopen, kijkt naar de verbanden tussen verschillende aandoeningen en behandelingen. Dat wordt meestal niet uitgesproken, maar als je het over shared decision making of zelfmanagement hebt, zou dat wel moeten. Dat hoeft echt niet per se de dokter te zijn, zolang iemand het maar doet.’

De patiënt met lage gezondheidsvaardigheden is niet altijd herkenbaar, zegt Rademakers: ‘We weten dat er vaker sprake van is bij lager opgeleiden, maar ook onder hoger opgeleiden zijn er minder assertieve mensen en mensen die weinig kennis hebben van hun lichaam. Het is niet voor niets dat sommige grote Amerikaanse zorginstellingen als beleid hebben: ga ervan uit dat iedereen lage vaardigheden heeft. Steek dus op alle niveaus, van gesprek in de spreekkamer tot de website, eenvoudig in. En laat dit beleid niet over aan de individuele arts, of een groepje enthousiastelingen. Het moet een structureel onderdeel van het beleid zijn.’

Terug naar de eerste vraag: als de zorg straks optimaal is ingesteld op mensen met lage gezondheidsvaardigheden, informatie begrijpelijk is, geweldige beslishulpen en folders beschikbaar zijn, is er dan nog plaats voor de patiënt die helemaal niet over alles actief wil beslissen? ‘Ja’, zegt Rademakers: ‘Als je zeker weet dat het een kwestie is van niet willen, en niet van niet kunnen. Voor een deel is die nadruk op de actieve patiënt beleidsretoriek, die lang niet altijd voortkomt uit wat mensen zelf willen, maar bijvoorbeeld ook uit bekostigingsoverwegingen.’ Maar ook artsen hebben hun rol gespeeld, bij het opstellen van richtlijnen waarin de patiënt als regisseur wordt neergezet. Rademakers: ‘Dat is ook geen verkeerde ontwikkeling, veel mensen willen zelf ook echt een actieve rol. Maar er wordt te eenvoudig over gedacht. Bedenk altijd dat niet iedereen dit kan, of wil.’

Sophie Broersen

 

In het boekje Zorg op maat van het Nivel staat beschreven hoe zorgverleners en -instellingen beter kunnen aansluiten bij verschillende niveaus van gezondheidsvaardigheid. Lees meer


© iStock
© iStock
lees ook
Wetenschap
  • Sophie Broersen

    Sophie Broersen was journalist bij Medisch Contact van 2008 tot 2021. Na haar studie geneeskunde en huisartsopleiding ging zij als journalist aan de slag. Bij Medisch Contact schreef zij over geneeskunde en zorg in de volle breedte: van wetenschap tot werkvloer, van arts-patiëntrelatie tot zorg over de grens. Samen met de juristen van de KNMG becommentarieerde zij tuchtzaken. Na haar journalistieke carrière is zij in 2021 weer als arts gaan werken.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • W.J. Duits

    Bedrijfsarts, HOUTEN Nederland

    Soms is Geneeskunst vergelijkbaar met de garage waar je de auto naartoe brengt. In de garage kun je soms ook heel precieze en ingewikkelde technische uitleg krijgen van wat er stuk is. Meestal is dan mijn vraag, kan het kwaad? Moet ik het direct late...n repareren? En hoeveel kost het? Het gaat er niet om wat het nu precies is, maar wat betekent het voor mij als garageklant? Is dat in de relatie patiënt en arts niet precies hetzelfde? Wat betekent het voor mij? Moet ik er iets aan laten doen? Stel dat ik niets doe, wat heeft dat voor gevolgen? Stel ik laat wel iets doen, wat levert het mij op en vooral, zijn er ook negatieve effecten te verwachten?
    In de garage heb je ook technische klanten die precies kunnen zeggen wat er mankeert, die zal je in de spreekkamer ook hebben. Mensen die de hele medische encyclopedie hebben uitgeplozen, maar geen idee hebben wat het voor hen betekent.
    Denk als in de garage, wat betekent het voor de klant. Op basis daarvan kan de klant, de patiënt dan een keuze maken.

  • GJ Bonte

    Neuroloog, Dalfsen Nederland

    Wat een leuke en goede bijdrage. Volgens mij slaat dit precies de spijker op zijn kop! Niet alles zinloze details en weetjes, gewoon: "Wat levert het op en wat gaat het kosten?" èn: "Als ik dit niet doe, wat kan ik dan verwachten?"

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.