Laatste nieuws
video

Huisarts wil Friese Ureterp rookvrij maken

7 reacties
V.l.n.r.: huisarts Hilly ter Veer, GGD'ers Bert Soenveld en Yvonne Koster, huisarts Annemiek Bos en verslavingsarts Robert van de Graaf. Beeld: Kees van de Veen
V.l.n.r.: huisarts Hilly ter Veer, GGD'ers Bert Soenveld en Yvonne Koster, huisarts Annemiek Bos en verslavingsarts Robert van de Graaf. Beeld: Kees van de Veen

Een heel dorp rookvrij maken. Hoe kom je op het idee en vooral: hoe krijg je het voor elkaar? Huisarts Hilly ter Veer onderzoekt het in haar Friese dorp Ureterp. Ze krijgt steun van Verslavingszorg Noord Nederland en GGD Friesland.

Als huisarts Hilly ter Veer voor haar kaderopleiding beleid & beheer de opdracht krijgt ‘de ultieme public health-droom’ te bedenken, hoeft ze niet lang na te denken. Wat zou het mooi zijn als de kinderen van Ureterp niet meer worden blootgesteld aan rook en rookwaren, is haar idee. In dit Friese dorp bij Drachten met een kleine 5000 inwoners is Ter Veer twee jaar geleden als waarnemer neergestreken. Ze maakt een plan waarin, als eerste dorp van Nederland, Ureterp rookvrij zal worden. Ter Veer: ‘Vrijheid is het grootste goed, 5 mei is voor mij de mooiste dag van het jaar. Ik ben niet van de betutteling, maar de meeste rokers beginnen op een leeftijd waarop ze de gevolgen niet kunnen overzien.’

In Medisch Contact leest Ter Veer een interview met verslavingsarts Robert van de Graaf die zijn gesloten jeugdkliniek in Groningen twee jaar geleden rookvrij maakte. Ze vraagt hem om hulp. Van de Graaf stelt voor om met verschillende betrokkenen een wandeling te maken door het dorp, om alles in kaart te brengen en ‘van bovenaf’ te bekijken.

Verkrijgbaarheid

En zo vertrekt, gewapend met de plattegrond van het dorp, op 17 mei ’s avonds een clubje mensen vanaf de huisartsenpraktijk aan de centrale straat Weibuorren. Medisch Contact wandelt mee. Van de Graaf vertelt: ‘Er zijn na dat interview in MC allerlei instellingen naar me toe gekomen om advies te vragen. Maar een heel dorp rookvrij maken is wel even wat anders. Vanavond kunnen we al wandelend de kinderen lokaliseren, de rokers en de niet-rokers, de tabaksverkopers en formele en informele leiders in het dorp.’ Hij volgt – met zijn 11-jarige zoon Peter, die de kinderen vertegenwoordigt, en huisarts Ter Veer dokters­assistente Welmoed Vollema, die de route heeft uitgezet, en geboren Ureterper en verpleegkundige Annie van Veen. Deze Friezin vindt ‘droom een groot woord, maar het is goed om er wat aan te doen. Je hebt mensen die hun kind naar de bakker sturen en het belonen met een sigaret.’ Huisarts Annemiek Bos van de andere huisartsenpraktijk heeft zich aangesloten en ook Bert Soenveld, specialist tabaksontmoediging bij GGD Friesland.

Op de hoek van de Mounestrjitte leest de 11-jarige Peter de eerste voor van een aantal stellingen op strookjes papier die Ter Veer heeft uitgedeeld: Roken is een keuze. ‘Ja, maar als een pakje 29 euro kost, wordt die keuze wel beïnvloed’, zegt huisarts Bos. ‘Kinderen maken die keuze als hun hersenen nog niet volledig zijn ontwikkeld’, zegt verslavingsarts Van de Graaf. ‘We moeten kinderen dus vertellen hoe slecht het voor ze is’, aldus Bos. GGD-man Bert Soenveld: ‘Daar zijn ze niet ontvankelijk voor en kan zelfs averechts werken. Het is veel effectiever om iets te doen aan de verkrijgbaarheid van tabak, maar daarin schiet Nederland tekort.’

‘Roken zou ver­boden moeten worden voor zwangeren’

Omzetgenererend

We lopen langs het trapveldje waar tieners voetballen… met een sigaret in de hand. Iemand oppert om de jongerenwerker uit het dorp te benaderen. Op het schoolplein ernaast pakt de brandweer na een oefening in en komen kinderen nieuwsgierig vragen waarom de artsen langswandelen. ‘Gaat het over rook? De brandweer, die maakt veel rook’, zegt een jongetje onder de indruk.

‘Is er iets tegen te doen dat jongeren sigaretten zien in de winkels?’, vraagt Ter Veer. De wandelaars komen er niet goed uit. Bos: ‘Sigaretten zijn enorm omzetgenererend voor ondernemers.’ Van de Graaf vraagt: ‘Wat vinden jullie ervan dat een verslavingsziekte wordt gebruikt om mensen naar een winkel te lokken? Een groot deel van de omzet van supermarkten en tankstations is gerelateerd aan tabak.’ Bos ziet nog wel mogelijk-heden om te bereiken dat de twee super-markten geen rookwaar verkopen. ‘Maar het tabakswinkeltje heeft de omzet van tabak vast hard nodig.’ Van de Graaf: ‘Je zou kunnen afspreken dat ze tabakswaren uit het zicht leggen, twee tank-stations in het midden van het land hebben dat al gedaan. We kunnen die ondernemers uitnodigen om over hun ervaringen te komen vertellen.’

Extra tijd

De groep passeert het verzorgingshuis en bespreekt de volgende stelling: Het gaat de huisartsen extra tijd kosten om Ureterp rookvrij te maken. ‘Natuurlijk!’, roept Bos. GGD-man Soenveld: ‘Hoeft niet, gezondheidswinst is tijdswinst. Bij COPD verminderen de klachten als je stopt met roken.’ Van de Graaf: ‘Als iemand stopt met roken heeft dat toch ook gezondheidseffect op diens omgeving?’ Bos is kritisch: ‘Dat hangt van de motivatie van de anderen af.’ Hilly ter Veer heeft al uitgerekend dat zeker honderd extra patiënten zich per praktijk per jaar zullen melden voor stoppen-met-rokenbegeleiding. ‘Dat kunnen wij niet aan’, vervolgt ze. Soenveld: ‘En als wij jullie helpen en de “PakjeKans”-stopcursus hier in het dorp gaan geven?’ Van de Graaf vult aan: ‘En wij van Verslavingszorg Noord Nederland helpen ook. En we betrekken de Rijksuniversiteit Groningen bij onderzoek naar dit initiatief.’

Beloning

Motivatie om te stoppen is één ding, zegt Van de Graaf, maar de omgeving is bepalend. ‘Je kunt eindeloos een-op-een proberen te motiveren, maar als je de omgeving veiliger maakt, heeft dat nog veel meer effect. Toen onze kliniek rookvrij werd, stopten in korte tijd de meeste collega’s met roken.’

Rookvrij-initiatieven

Op 20 mei ging de aangescherpte tabakswet in. VWS lanceerde die dag de website ikstopnu.nl en de stoplijn. Hartstichting, KWF en Longfonds adverteren vanuit de Alliantie Nederland Rookvrij voor ‘de rookvrije generatie’. Dat zijn de kinderen die vanaf 2017 worden geboren na een rookvrije zwangerschap, die niet meer worden blootgesteld aan rook, roken en rookwaren. Dit voorjaar waren er symposia zoals ‘Amsterdam rookvrij’ en ‘Utrecht rookvrij’. Op 8 juni organiseert het Trimbos-instituut de eerste landelijke studiedag Gemeentelijk tabaksbeleid. FC Utrecht en FC Groningen maakten een deel van de tribunes rookvrij en in de gemeente Abcoude mag op de hockey- en voetbalvelden niet meer worden gerookt.

De eerste stap om tot een rookvrije generatie te komen is een nicotinevrije zwangerschap. Van de Graaf: ‘Een zwangere die niet stopt, daar is iets mee aan de hand, dat moet je uitzoeken.’ Ter Veer vult aan: ‘En van de preconceptionele adviezen is stoppen met tabak nummer één.’ Op het Lijteplein stemt iedereen voor de stelling dat roken voor zwangeren verboden zou moeten worden. Maar Bert Soenveld van de GGD heeft een ander idee: ‘In Parijs krijgen zwangeren een beloning als ze niet roken, dat werkt erg goed.’ Van de Graaf: ‘Dan geven we ze een tegoedbon van de rookvrije winkels in Ureterp, dan is de cirkel rond.’

Na afloop laat Ter Veer weten dat ze een lijst zal samenstellen van mensen en organisaties die het plan kunnen laten slagen en dat ze die week een afspraak heeft met een ambtenaar van de gemeente Opsterland. Ter Veer: ‘Ik hoop dat het op korte termijn lukt met alle betrokkenen in het dorp samen die stip op de horizon te zetten, dat de kinderen van Ureterp rookvrij opgroeien.’

PDF van dit artikel
video Achter het nieuws rookvrij roken
  • Eva Nyst

    Eva Nyst werd geboren in Australië en groeide op in Middelburg. Ze studeerde filosofie en theologie aan de Universiteit van Amsterdam en werkte twee jaar als journalist bij De Volkskrant. Van 2001 tot 2022 was ze in dienst bij Medisch Contact. Sindsdien is zij werkzaam bij de KNMG als beleidsadviseur.  

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.