Het wetsvoorstel Wet publieke gezondheid rammelt
Medische, juridische en maatschappelijke argumenten tegen het wetsvoorstel
8 reacties
Met de Wet publieke gezondheid wil de minister infectieziekten als covid-19 bij de wortel kunnen aanpakken. Maar je kunt veel vraagtekens plaatsen bij de impact en de effectiviteit van de beoogde wet.
Vorig jaar zei professor Kees Kramers, een ervaren internist, tegen mij: ‘Jona, een patiënt is meer dan een zak water met elektrolyten.’ Als ‘nerd’ die promoveerde op basale immunologie en zelfs tijdens een nachtdienst met plezier een fractionele magnesiumexcretie uitrekent, probeer ik dagelijks deze woorden ter harte te nemen, zodat ik voldoende aandacht besteed aan de mens achter de labwaarden.
Met Kramers’ opmerking in gedachten las ik ook de wijzigingen die het kabinet naar aanleiding van de coronapandemie wil opnemen in de Wet publieke gezondheid (Wpg).
Brede infectiepreventie
Met het conceptwetsvoorstel ‘Eerste tranche wijzigingen Wet publieke gezondheid’ wil het kabinet de infectieziektebestrijding in Nederland definitief veranderen.1 De meeste zorgmedewerkers zullen de Wpg kennen als de wet die de meldingsplicht en de quarantaineplicht mogelijk maakt voor patiënten met bepaalde infectieziekten.2 Zonder die wet zou dat niet mogen; melden is immers een inbreuk op de vertrouwelijkheid tussen arts en patiënt, en gedwongen quarantaine een overtreding van zijn of haar grondrechten. Maar met dit voorstel wil het kabinet iets nieuws opnemen in de Wpg: de mogelijkheid om brede infectiepreventiemaatregelen op te leggen aan gezonde mensen, zoals tijdens de coronapandemie voor het eerst op grote schaal gebeurde.
Vrijheidsbeperkingen
Het wetsvoorstel creëert een nieuwe categorie infectieziekten, de A1-ziekten, waar als eerste covid-19 toe wordt gerekend. De minister van Volksgezondheid Welzijn en Sport zou onder de nieuwe wet brede maatregelen kunnen nemen om deze ziekten te bestrijden: het gedwongen sluiten van publieke ruimtes – ook als dat private bedrijven zijn, het verplichten van mondkapjes, het instellen van een minimale afstand die burgers tot elkaar moeten houden en mogelijk het gedifferentieerd toepassen van dit soort vrijheidsbeperkingen op basis van onder andere leeftijd of vaccinatiestatus. Deze maatregelen zouden via een regeling van de minister in werking treden, tenzij ze binnen een week worden weggestemd door de Tweede Kamer. Vanuit juridisch perspectief kun je je afvragen of dit het parlement voldoende tijd en ruimte geeft voor een goede toets. Het Genootschap van Burgemeesters, de Vereniging van Nederlandse Gemeenten en het Veiligheidsberaad gaven ook forse kritiek op de uitvoerbaarheid van de nieuwe wet, die volgens hen alleen maar meer onduidelijkheid schept over de bevoegdheden van burgemeesters en voorzitters van veiligheidsregio’s.
We zien vaak over het hoofd dat de coronamaatregelen allesbehalve solidair waren
Overbelasting
Vanuit medisch perspectief roept het wetsvoorstel bij mij ook een aantal vragen op. Het argument dat de nieuwe Wpg belangrijk is om overbelasting van de zorg te voorkomen, vind ik niet terecht. Als we structureel ernstige capaciteitsproblemen in de zorg verwachten, kunnen we ons beter inspannen om de vraag naar of het aanbod van de zorg te beïnvloeden.4 Idealiter is deze wet bedoeld om de gezondheid van de bevolking te bevorderen. Maar net zoals een patiënt meer is dan een zak water met wat elektrolyten, is volksgezondheid meer dan alleen het voorkómen van enkele soorten infectieziekten.
Door deze interventies in de Wpg op te nemen lopen we het risico dat ze steeds laagdrempeliger zullen worden genomen. Het normaliseert een aanpak van infectieziekten waarvan de effectiviteit niet is bewezen en waarvan de kosten en baten nooit eerlijk zijn afgewogen. Onder epidemiologen, gezondheidswetenschappers en wiskundigen bestaat nog geen consensus over de vraag of eventuele positieve effecten van bepaalde covid-19-maatregelen – zoals het sluiten van publieke ruimtes en verplicht afstand houden – opwegen tegen de schade die ze hebben aangericht. Onlangs werd een motie om dit in Nederland te onderzoeken gesteund door alle oppositiepartijen in de Tweede Kamer maar toch verworpen omdat de regeringspartijen tegenstemden.5
Inbreuk
Zelfs als deze interventies wel effectief zouden blijken qua infectiepreventie, kunnen we ons afvragen of ze wel goed zijn voor het bredere welzijn van onze samenleving. Het opleggen van vrijheidsbeperkende maatregelen aan gezonde mensen is – hoe je het ook wendt of keert – een grote inbreuk op de persoonlijke leefomgeving. In feite wordt op politiek niveau besloten welke risico’s iemand wel en niet mag nemen met zijn of haar eigen gezondheid, terwijl de meeste artsen weten dat mensen vanuit verschillende levensovertuigingen hierin vaak uiteenlopende prioriteiten hebben. Als we infectiepreventie de hoogste prioriteit maken, vergeten we de rest van de mens. Laten we ook meewegen dat – hoewel we regelmatig stellen dat coronamaatregelen nodig waren voor ‘solidariteit’ – we vaak over het hoofd zien dat ze allesbehalve solidair waren. De echte schade werd geleden binnen specifieke, kwetsbare groepen: kinderen, studenten, lagere sociaaleconomische klassen en kleine ondernemers.
Angst
Deze eenzijdige benadering negeert ook de maatschappelijke consequenties van de maatregelen. Het institutionaliseert een bepaalde angst, waarbij we elkaar steeds meer gaan zien als potentiële bronnen van infectie (dus enkel als een zak water met elektrolyten die mogelijk een virus bij zich draagt). Dit beschadigt de sociale samenhang, en wekt polarisatie en uitsluiting in de hand als mensen zich niet willen conformeren aan het beleid. Nergens was dit tijdens de pandemie zo duidelijk als bij het coronatoegangsbewijs dat op basis van vaccinatie kon worden verkregen. Deze polariserende maatregel bleef lang in gebruik ondanks gebrek aan effectiviteit.6 Het is daarom schokkend dat de minister in het huidige wetsvoorstel opnieuw de mogelijkheid wil opnemen om bij vrijheidsbeperkende maatregelen te differentiëren op basis van iemands vaccinatiestatus.
Serieus nadenken
Het is begrijpelijk dat veel zorgverleners terughoudend zijn om zich uit te spreken over politieke kwesties. Toch is het belangrijk dat de discussie over dit wetsvoorstel ook onder medici plaatsvindt. Vanaf de eerste dag van de coronapandemie schoven artsen en verpleegkundigen aan bij talkshows en werden zij geciteerd in menig krantenartikel. Zij beweerden vaak namens de zorg te spreken, en zijn een belangrijke motivatie geweest voor de algemene bevolking om akkoord te gaan met de vele maatregelen. Het is mij de afgelopen jaren opgevallen hoe groot de afstand is geworden tussen artsen en een significante populatie met een radicaal andere kijk op de coronamaatregelen, terwijl wij ook voor deze groep zorg dragen. Nu de politiek dreigt om dergelijke maatregelen een permanente juridische basis te geven in de Wet publieke gezondheid, zonder voorafgaande evaluatie of burgerinspraak, hebben wij als artsen ook een verantwoordelijkheid om serieus na te denken of deze wet wel echt de gezondheid van iedereen waarborgt.
auteur
Jona Walk, aios interne geneeskunde, Canisius Wilhelmina Ziekenhuis, Nijmegen
contact
jona.walk@cwz.nl
cc: redactie@medischcontact.nl
voetnoten
1. https://internetconsultatie.nl/eerstetrancheaanpassingwpg/document/9148
2. https://wetten.overheid.nl/BWBR0024705/2022-07-01
3. https://www.trouw.nl/politiek/forse-kritiek-op-nieuwe-permanente-coronawet-die-de-regering-na-de-zomer-wil-invoeren~b6ab04db/
4. https://www.volkskrant.nl/cs-b762eb5c
5. https://zoek.officielebekendmakingen.nl/kst-25295-1789.html#extrainformatie
6. https://www.medischcontact.nl/nieuws/laatste-nieuws/artikel/heroverweeg-de-doelen-van-het-vaccineren.htm
Lees ook:
Geert Douma, neuroloog
In aanvulling op mijn eerdere reactie.
Ik sprak mijn verbazing uit over het feit dat de meerderheid van de Tweede Kamer, het kabinet en de Gezondheidsraad niet de behoefte voelt om de tijdens de Corona epidemie genomen maatregelen en adviezen op hun... waarde te beoordelen.
Ik vergat echter nog een grote groep mensen te noemen waarvan je zou verwachten dat die uit eigen initiatief op evaluatie van de genomen maatregelen zou aandringen. Een groep mensen die direct betrokken is geweest bij de zorg voor door Corona getroffen patiënten, hun familieleden en die ook de sociale nevenaffecten van dit beleid heeft kunnen zien.
Die groep dat zijn wijzelf, met ons allen verenigd in de KNMG als overkoepelende organisatie.
In eerdere publicaties in Medisch contact gaven de voorzitter van de KNMG en de voorzitter van de FMS duidelijk aan dat zij desinformatie verspreid door collega artsen wilden bestrijden. Zij hechtten terecht grote waarde aan de juiste informatie. Zie verwijzingen naar deze artikelen onderaan.
Wij beschikken nu, 2 jaar na starten van de epidemie over een schat aan nieuwe informatie. Een evaluatie aangaande de kwaliteit van het vaccinatiebeleid en van het overige gevoerde beleid zou in de strijd tegen desinformatie alleen maar toegejuicht moeten worden.
In de doelstelling van de KNMG staat onder andere:
Het nemen van regie op belangwekkende dossiers, bijvoorbeeld om onze gezondheid te bevorderen.
Het zou dan ook zeer gewenst zijn dat ook van de kant van de artsen, verenigd in de KNMG op evaluatie van het tijdens de Corona epidemie gevoerde beleid zou worden aangedrongen. Dit zou niet uitsluitend “gewenst” moeten zijn maar “vanzelfsprekend” dienen te zijn.
https://www.knmg.nl/actualiteit-opinie/columns/column/bestrijd-desinformatie-niet-de-verspreiders.htm
https://www.medischcontact.nl/nieuws/federatienieuws/federatiebericht/artsen-die-desinformatie-verspreiden.htm
H. Pol
psychiater, Heerenveen
Groot respect voor collega Walk die haar nek durft uit te steken en benoemt wat benoemd moet worden!!!
H.E. Mees
Huisdokter, Zuidlaren
Beste Jona,
Je beschrijft de situatie helder en zorgvuldig. Vanaf het begin van de pandemie zijn er diverse breedkijkende denkers geweest, filosofen en ethici, sociologen, psychologen, zelfs huisartsen, die voorzichtig hun bedenkingen geuit hebben ...over de overheidsmaatregelen, die alleen maar gestoeld waren op de wetenschappelijke overwegingen van microbiologen en intensivisten, en gericht slechts op het voorkomen van hoge IC-opname- en sterftecijfers, in plaats van op algemeen welzijn. Hierbij werd een enorme angst gecreeerd, met een appel op het binaire denken: ik wordt ziek, of niet; ik moet naar de IC, of niet; ik ga dood, of niet. In mijn ogen zijn voornoemde breedkijkers categorisch genegeerd, waardoor de gevolgen van de maatregelen tegen de pandemie mogelijk die van de pandemie zelf overstijgen. De zelfingenomenheid van het OMT in hun visie heeft polariserender gewerkt dan de voorzichtige vraagtekens die anderen gezet hebben. Om nu bij wet te gaan vastleggen dat een pakket maatregelen, waarvan op zijn minst een deel een uiterst dubieus gezondheidseffect heeft, maar dat de maatschappij structureel kan ontwrichten, lijkt mij onaanvaardbaar. En als collega Keuning over "burgerinspraak" spreekt als het geven van een platform aan virusontkenners en complotdenkers: ziedaar een schoolvoorbeeld van polarisatie.
Nogmaals: voor het het nuanceren van de pandemieaanpak is van den beginne af aan amper ruimte geweest. In dit betoog van Jona Walker wordt daar, 2 jaren nadat daar door sommigen al richting aan werd gegeven, een prachtige bijdrage aan geleverd.
Geert Douma, neuroloog
Ik dank collega Jona Walk voor haar kritische kanttekeningen ten aanzien van door de overheid gewenst beleid zoals verwoord in de Wet Publieke Gezondheid.
Deze waarschuwingen moeten wij ons ter harte nemen. Bij het kabinet en de meerderheid van de... tweede kamer ontbreekt de wil om de tijdens de Covid pandemie genomen maatregelen op hun effect te evalueren. Je zou verwachten dat beoordeling van het effect van gevoerd beleid vanzelfsprekend zou zijn maar dat blijkt geenszins het geval te zijn.
Waarom dan deze blokkade voor evalutie? Mogelijk overheerst de angst dat dan blijkt dat veel van deze maatregelen van weinig nut of zinloos zijn gebleken of zelfs schade hebben toegebracht aan de "gezondheid". Dat betreft niet alleen de gezondheid in engere zin maar ook de schade toegebracht aan opgroeiende kinderen en jeugd door hen het schoolleven en vrijetijdsbesteding te onthouden.
Denk ook aan verscheuring van vriendschappen, familierelaties, verenigingsleven en burgers onderling door de niet-gevaccineerde als onmens, als ziekmakende factor neer te zetten (de pandemie van de ongevaccineerden). Een evaluatie zou dan wel eens gezichtsverlies, statusverlies en schadeclaims tot gevolg kunnen hebben. Dan kun je maar beter 5 jaar wachten op een parlementaire enquête.
Angst voor een onbekend virus is in eerste instantie begrijpelijk. Dat vrijwel iedereen op dat moment in een toestand van blikvernauwing, angstpsychose gevangen raakt is begrijpelijk. Maar als uiteindelijk blijkt dat infectie met het Covid virus een IFR heeft vergelijkbaar met griep en de belofte van vaccinproducenten en van de Minister van Gezondheidszorg dat de gevaccineerde tegen overdracht van het virus en tegen her-infecties en alsnog ziek worden is beschermd niet uit komt en er mogelijk geen aantoonbaar effect is van lockdowns en mondkapjes, dan is blijvende angst een slechte raadgever. Het gevoerde beleid evaluren om daarna verstandige beslissingen te kunnen nemen lijkt dan voor de hand te liggen.
Het is raadselachting dat de overheid en helaas vele collegae de angst voor het virus blijven aanwakkeren en daarmee toestaan dat overheid zich machtsmiddelen toe-eigent die in een democratie niet thuis horen.
Zolang de "wappie en complotdenkers" roepende collegae, de Tweede Kamer en de Gezondheidsraad geen evaluatie van het Covid beleid willen kan het kabinet haar gang gaan.
Of wij een dergelijk beleid willen daar moeten wij, zoals collega Walk stelt, serieus over nadenken.
W. de Ruijter
Intensivist , Amsterdam
Het doormaken van een (Corona) epidemie doet allerlei zaken schuiven in de samenleving, en dat is niet leuk of zelfs maar rechtvaardig. Ik denk dat gezond verstand de belangrijkste leidraad moet zijn, om oog te houden voor de rechten en plichten van ...álle leden van onze samenleving. Ten eerst moeten vooral de risicogroepen zich terdege afvragen wat de epidemie betekent voor hun leven, en welke eigen verantwoordelijkheid ze daarin zullen moeten nemen. Ten tweede vind ik dat als je een behandeling of vaccinatie niet verplicht stelt, je ook mensen niet kunt beperken in het leven waar ze voor kiezen. Maar daarbij hoort natuurlijk wel het tijdelijk voorkomen van ‘mass spread events’. Ten derde denk ik dat je wel leefregels met elkaar kunt afspreken door je op goede en eerlijke informatievoorziening te richten.
Ik denk dat mensen met name verantwoordelijkheid voor hun eigen leven en gezondheid hebben. Ik heb weinig vertrouwen in een overheid die deze van burgers overneemt, maar wel in een die burgers hierin zoveel mogelijk faciliteert.
F.G.M. Ploegmakers
huisarts n.p., Polstead Suffolk UK
In de begintijd van corona werkte ik als gepensioneerd arts op de GGD. Ik belde iemand diens positieve corona test door. Hij had geen boodschap aan de isolatie. Vertelde doodleuk dat hij volgens plan gewoon naar de McDonald ging. De verbijstering en ...machteloosheid die ik toen voelde wordt vertaald door de nieuwe wet WPG nu voorligt. Mijn steun vóór deze wet.
J.J. Keuning
Gepensioneerd internist, Wageningen
Een belangrijk adviesorgaan van de minister is sinds jaar en dag de Gezondheidsraad. Daarin zitten de door collega Walk gewenste artsen, die serieus over de gezondheidswaarborgen van een wet nadenken. De juridische haalbaarheid wordt getoetst in de T...weede en Eerste Kamer en door de Raad van State. Verder suggereert collega Walk de behoefte aan burgerinspraak. Ook daarin is reeds voorzien. Virusontkenners en complotdenkers zijn helaas vertegenwoordigd in de Tweede Kamer.
H. Pol
psychiater, Heerenveen
Alles keurig geregeld dus, niks aan het handje, slaap lekker!