Laatste nieuws
Wetenschap

Helft werkzaamheid medicijn is placebo

Plaats een reactie

Verwachtingen die u als dokter uitspreekt over de uitkomst van een behandeling, bepalen voor een deel het succes ervan. Hoe dat precies zit, heeft een team van Amerikaanse onderzoekers nu ontrafeld bij migrainepatiënten. In een fraai uitgevoerd en geanalyseerd onderzoek ontbinden Slavenka Kam-Hansen e.a (onder wie de bekende placebo-onderzoekers Irving Kirsch en Ted Kaptchuck) het gecombineerde resultaat van een werkzame pil, placebowerking en het effect van verwachtingen in factoren. Ze publiceren hun uitkomsten in Science Translational Medicine van deze week.

66 patiënten deden mee aan hun onderzoek, bij wie ze in totaal 459 migraineaanvallen behandelden.  Voor die ‘behandelingen’ hadden de deelnemers de beschikking over een zestal enveloppen met telkens twee tabletten die ze moesten slikken tijdens zes opeenvolgende migraineaanvallen.

Twee enveloppen gingen vergezeld van positief uitgesproken verwachtingen: de patiënt kon rekenen op pijnreductie. Volgens het label op de enveloppen bevatten ze het werkzame medicijn Maxalt (rizatriptan). Twee enveloppen gingen gepaard met negatieve verwachtingen – de pijn zou niet afnemen, integendeel zelfs. Deze enveloppen bevatten volgens het label placebo’s. En dan waren er nog twee enveloppen zonder expliciete, dus neutrale verwachtingen omtrent de werking. In beide enveloppen zaten aldus het opschrift Maxalt-tabletten of placebo’s. In werkelijkheid zaten in alle enveloppen steeds een Maxalt-tablet en een placebopil.

Patiënten documenteerden op gestandaardiseerde wijze hun pijnervaringen,  zoals ze dat in een voorafgaande basismeting tijdens een aanval zonder behandeling ook al hadden gedaan. Belangrijkste conclusie: Maxalt bleek in alle gevallen superieur aan een placebo. Maar het placebo-effect was op zichzelf goed voor op zijn minst de helft van de pijnreductie: als Maxalt daadwerkelijk gelabeld was als ‘Maxalt’ dan verdubbelde de pijnreductie ten opzichte van Maxalt  gelabeld als ‘placebo’. 

Nog een intrigerende uitkomst: onzekerheid gaat boven zekerheid. Maxalt gelabeld als ‘Maxalt of placebo ‘ bleek namelijk beter te werken dan Maxalt gelabeld als ‘Maxalt’. Mogelijk, zo opperen de onderzoekers, dat juist onzekerheid over het behandeleffect bij patiënten leidt tot grotere lichamelijke waakzaamheid, dat op zijn beurt de therapeutische werkzaamheid verhoogt.

De bevinding dat patiënten baat hadden bij placebo’s, ook als ze wisten dat het om neppillen ging (zogeheten ‘open label placebo’), was minder verrassend. Kaptchuk vond dat al eens in eerder onderzoek. Overigens ontbreekt ook hier een solide verklaring. De onderzoekers speculeren dat er zoiets als ‘lichamelijk geheugen’ in het spel is. Dat geheugen zou neurobiologische, in dit geval dus pijnstillende veranderingen oproepen, zelfs als de patiënt weet dat een pil niet ‘echt’ is.

Henk Maassen


ScienceTranslationalMedicine.org, vol 6, 218, 218ra5


Lees ook:





Beeld: Thinkstock
Beeld: Thinkstock
migraine Wetenschap
  • Henk Maassen

    Henk Maassen is journalist bij Medisch Contact, met speciale belangstelling voor psychiatrie en neurowetenschappen, sociale geneeskunde en economie van de gezondheidszorg.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • Er zijn nog geen reacties
 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.