Haldol niet effectief bij palliatieve patiënt
1 reactieVoor de behandeling van een delier in de palliatieve setting is therapie met haloperidol of risperidon in combinatie met ondersteunende maatregelen minder effectief dan ondersteunende maatregelen alleen. Dit blijkt uit een gerandomiseerde placebogecontroleerde trial in JAMA Internal Medicine.
Een delier is een frequent gezien ziektebeeld binnen de palliatieve zorg; vier op de tien patiënten overgeplaatst naar een palliatieve zorginstelling lijden eraan. Antipsychotica, zoals haloperidol of risperidon, worden wijdverbreid ingezet om symptomen van een delier tegen te gaan. Placebogecontroleerde trials naar de effectiviteit van deze middelen bij palliatieve patiënten ontbreken echter. Om dit in kaart te brengen, includeerden Meera Agar e.a. 247 patiënten uit verschillende Australische palliatieve zorginstellingen. Zij verdeelden deze patiënten in drie vergelijkbare groepen, waarbij iedere groep ondersteunende maatregelen kreeg voor hun delier. Denk hierbij aan hydratie of frequent familiebezoek. Deze maatregelen werden gecombineerd met haloperidol, risperidon of placebo.
Na drie dagen behandeling scoorde zowel de groep behandeld met haloperidol als die met risperidon significant slechter op de ‘Nursing Delirium Screening Scale (NuDESC)’ ten opzichte van de placebogroep (verschillen tussen 0,48 en 0,24 punt). Daarnaast was de ernst van hun delier, vastgesteld met behulp van de ‘Memorial Delirium Assessment Scale (MDAS)’, groter en hadden ze meer last van extrapiramidale bijwerkingen. De onderzoekers concluderen dat antipsychotica niet ingezet zouden moeten worden voor de behandeling van palliatieve patiënten met een mild tot ernstig delier. En passant laten ze zien dat wetenschappelijk onderzoek in de palliatieve setting, hoewel vrij ongebruikelijk, niet hoeft te conflicteren met wettelijke en ethische eisen.
doi: 10.1001/jamainternmed.2016.7491
Lees ook:
A. de Graeff
Internist-oncoloog, hospice-arts en consulten Palliatietem Midden Nederland, Utrecht
De resultaten van het onderzoek van Agar et al. (JAMA 2017;177:34-42) naar het effect van haloperidol bij in een ziekenhuis of hospice opgenomen patiënten met een delier met een levensverwachting >1 week hebben veel discussie opgeroepen over de rol ...van haloperidol.
Patiënten die behandeld werden met haloperidol hadden hogere delierscores na 3 dagen, meer extrapiramidale bijwerkingen en een kortere overleving vergeleken met placebo.
De vraag is of de onderzoeksresultaten valide zijn en van toepassing op de Nederlandse populatie.
Opvallend is het onderzoek is de zeer lage dosering van de haloperidol: bij patiënten >65 jaar (83% van de onderzochte populatie) was de startdosis 2dd 0,25 mg p.o. De dosis werd getitreerd aan de hand van de symptomatologie tot een maximum van 2 mg/dag. Dit zijn (aanzienlijk) lagere doseringen dan in de klinische praktijk in Nederland worden gegeven.
Ondanks de randomisatie waren er in de haloperidolgroep meer patiënten >65 jaar (90% vs 80%) en een hogere dosering opioiden (mediaan 33 vs 15 mg) dan in de placebogroep. Mogelijk is dit van invloed geweest op de resultaten..
In de klinische praktijk lijkt haloperidol een duidelijk klinisch effect te hebben. De vraag is in hoeverre dit niet alleen het gevolg is het natuurlijke beloop of van behandeling van uitlokkende en bijdragende factoren en van niet-medicamenteuze maatregelen, welke meestal tegelijkertijd worden toegepast.
Wat betekent dit voor de praktijk? De boodschap is in ieder geval dat bij de behandeling van een delier het accent dient te liggen op behandeling van uitlokkende en bijdragende factoren en op niet-medicamenteuze maatregelen.
Naar onze mening is er nog steeds een plaats voor behandeling met haloperidol, maar pas bij onvoldoende effect van bovengenoemde benadering en/of bij een ernstig delier en in ieder geval in hogere doseringen dan gegeven in het onderzoek.
Alexander de Graeff, internist-oncoloog, hospice-arts, consulent PTMN
Tineke Vos, psychiater, consulent PTMN.