Laatste nieuws
Nathan Beijneveld
5 minuten leestijd
over de grens

Getuige van coronaontkenning in Tanzania

Wie het woord corona in de mond nam, riskeerde een gevangenisstraf

Plaats een reactie
Ericky Boniphace/AFP/ANP | Graffiti in Dar es Salaam om het gebruik van mondmaskers te stimuleren.
Ericky Boniphace/AFP/ANP | Graffiti in Dar es Salaam om het gebruik van mondmaskers te stimuleren.

Arts internationale gezondheidszorg en tropen­geneeskunde Nathan Beijneveld maakt in het districtsziekenhuis van Shirati in het noorden van Tanzania de ontwikkelingen rondom het coronavirus en het opmerkelijke regeringsbeleid van dichtbij mee.

Vorige zomer vertrok ik naar Tanzania om te beginnen aan mijn eerste baan als tropenarts. Corona woedde wereldwijd, social distancing was de norm en men droeg een mondkap. Ik had mezelf in Amsterdam net aangeleerd om tijdens het hardlopen tegenliggers slalommend te ontwijken om de anderhalvemeterregel in acht te nemen. Zodra ik uitstapte op de luchthaven van Dar Es Salaam wist ik dat ik hier niets aan deze tactiek zou hebben. Er waren namelijk geen coronamaatregelen.

Restaurants en winkels waren open en iedereen stond gezellig dicht op elkaar zonder masker op. Ik schudde voor het eerst in lange tijd weer mensen de hand en ik kreeg zeker wel een paar keer per dag te horen: ‘There is no corona in Tanzania!’ Alleen de medewerkers van toeristische hotels droegen een mondkapje, om de paar overgebleven gasten zich veilig te laten voelen.

Toch is Tanzania niet altijd vrij geweest van maatregelen. Op 16 maart 2020 werd het eerste officiële coronageval in Tanzania bekendgemaakt. Niet veel later kwam de overheid in actie om verspreiding van het virus te voorkomen. Scholen en sportclubs sloten hun deuren, er werd een verplichte quarantaine ingesteld voor mensen die het land in kwamen en internationale vluchten werden geschrapt. Kerken bleven overigens wel open, want door samen te bidden zou je besmetting kunnen vermijden.

Terwijl het aantal coronagevallen in rap tempo toenam, besloot president Magufuli om het hoofd van het nationale coronalaboratorium te ontslaan. Deze eigengereide president had namelijk een geit, een kwartel en een papaja laten testen op corona, met drie positieve testuitslagen als gevolg. Hieruit concludeerde hij dat er foutpositieve testen werden gepubliceerd, waarna de overheid in mei 2020 stopte met het bekendmaken van de besmettingscijfers. Daarmee sloot Tanzania zich aan bij een illuster rijtje landen dat geen data naar buiten bracht, te weten Noord-Korea en Turkmenistan.
Maatregelen werden opgeheven en het leven ging weer door als voorheen.

Door samen te bidden zou je besmetting kunnen vermijden

‘Ernstige longontsteking’

In het ziekenhuis waar ik werk, en in andere rurale ziekenhuizen van collega-tropenartsen in het land, leek initieel de invloed van het virus niet erg groot. Het aantal patiënten met respiratoire klachten was niet veel groter dan normaal en er was geen opvallende oversterfte. Er was toen ook geen mogelijkheid tot testen, dus het bleef gissen. Toch werd na verloop van tijd duidelijk dat corona ook in Tanzania om zich heen greep. Met name in de
grote steden maar later ook in rurale ziekenhuizen lagen de afdelingen vol met patiënten met een ‘ernstige longontsteking’. Het beestje mocht niet bij de naam genoemd worden van Magufuli. Deed je dat wel dan kon je in de gevangenis terechtkomen.

Deze situatie bleef bestaan totdat Magufuli in maart 2021 zijn laatste adem uitblies, officieel als gevolg van een hartaanval, al zijn er geruchten dat het corona was. Vicepresident Samia Suluhu Hassan nam het stokje over. Behalve dat de nieuwe president – beter bekend als Mama Samia – geschiedenis schreef doordat ze de eerste vrouwelijke moslimpresident van het Afrikaanse continent was, nam ze het coronavirus ook wat serieuzer dan haar voorganger. Covax, het internationale initiatief om vaccinaties kosteloos naar lage-inkomenslanden te brengen, was door haar voorganger afgehouden. Mama Samia keerde de internationale pariastatus om en op 24 juli kwam in de haven van Dar es Salaam een miljoen doses Johnson & Johnson binnenvaren. Twee weken later werden de eerste prikken in Shirati gezet. Ondanks deze vlotte distributie en een live te volgen vaccinatie van de president op de nationale tv-zender, is men sceptisch over de prik.

En dat is logisch. Tanzanianen hebben maandenlang, week in week uit, te horen gekregen van hun geliefde ‘antivax’-president Magufuli dat coronavaccins onnodig en zelfs gevaarlijk zijn. Beter kon er heil gezocht worden in een kruidendrank van limoen en gember. In een land waar bij velen het vertrouwen in traditionele geneeswijzen groot is, werd dit advies ter harte genomen. Toen ik zelf een stevige griep had – wie weet corona – kreeg ik van menig Tanzaniaan deze pittige gemberthee voorgeschoteld.

Wilde verhalen

De wijdverbreide toegang tot sociale media in Tanzania heeft de verspreiding van complottheorieën en desinformatie gefaciliteerd. Dus doen ook hier wilde verhalen de ronde over de potentiële bijwerkingen van het vaccin. Een van de verloskundigen is bijvoorbeeld bang om onvruchtbaar te worden en de ok-assistent wil liever niet magnetisch worden (is ook onhandig met al die scherpe instrumenten). Daarnaast zijn er twijfels over de effectiviteit van het Johnson & Johnson-vaccin – hetzelfde geldt voor het inmiddels beschikbare Chinese Sinopharm-vaccin. Een vaak gehoorde opmerking is dat RNA-vaccins zoals Moderna en Pfizer sowieso beter zijn. Jongere mensen zeggen geen vaccin nodig te hebben omdat ze toch niet heel ziek worden. Eveneens bijzonder contraproductief is de bijsluiter die verplicht getekend moet worden voordat je een vaccin krijgt. Hiermee wordt de overheid vrijgesteld van verantwoordelijkheid voor mogelijke bijwerkingen. Het lijkt alsof de Tanzaniaanse overheid zelf ook nog twijfels heeft over het vaccin.

Ondanks een interne vaccinatiecampagne van het ziekenhuisbestuur, heeft slechts de helft van het ziekenhuispersoneel een prik gehaald. Ik vermoed dat de erfenis van Magufuli nog lang haar uitwerking zal hebben op de gewilligheid van de Tanzanianen om gevaccineerd te worden.

Stringer /AFP/ANP | De nieuwe president van Tanzania Samia Suluhu Hassan (links) ontvangt het Johnson & Johnson-vaccin.
Stringer /AFP/ANP | De nieuwe president van Tanzania Samia Suluhu Hassan (links) ontvangt het Johnson & Johnson-vaccin.

Jonge populatie

Een andere reden voor gebrek aan urgentie bij Tanzanianen is de aanwezigheid van ziekten die voor veel meer sterfgevallen zorgen dan corona, zoals malaria, hiv en tuberculose. Hierdoor staat corona logischerwijs lager op de gezondheidsagenda. Omdat Tanzania een erg jonge populatie heeft, en mensen dus minder ernstig ziek worden, is de pandemie hier ook minder maatschappij-ontwrichtend. De mediane leeftijd is 17,7 jaar, in Nederland is dat 43,3 jaar. Daarnaast komt de zorg niet stil te liggen als de ic volloopt. Er zijn slechts enkele tientallen ic-bedden in een land met meer dan 60 miljoen inwoners.

Uitdaging

Als een wereldwijde dekkingsgraad van 70-90 procent echt het doel is van de internationale gemeenschap, dan is er nog veel werk aan de winkel. Inderdaad, de distributie van het vaccin is complex en er moeten nog veel meer vaccins verscheept worden naar landen die daar zelf geen financiële middelen voor hebben. Maar de allergrootste uitdaging in Tanzania blijkt vooralsnog om mensen überhaupt zover te krijgen een prik te komen halen. 

auteur

Nathan Beijneveld, arts internationale gezondheidszorg en tropengeneeskunde

contact

n.beijneveld@gmail.com

cc: redactie@medischcontact.nl

lees ook
over de grens covid-19
Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • Er zijn nog geen reacties
 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.