Laatste nieuws
Wetenschap

Gebruik psychofarmaca in verpleeghuis blijft gelijk

Plaats een reactie

Het psychofarmacagebruik bij verpleeghuispatiënten met dementie is ongeveer gelijk gebleven. Het antipsychoticagebruik is met ongeveer 8 procent gedaald; het anxiolyticagebruik en het gebruik van antidementiemiddelen steeg met respectievelijk 5 en 8 procent in de periode 2003-2011.

Dat blijk uit een trendanalyse door vijf hoogleraren ouderengeneeskunde onder aanvoering van Sytse Zuidema (UMC Groningen) waarvan de resultaten op 21 april zijn verschenen in het Tijdschrift voor Ouderengeneeskunde.
Al jaren wordt gewaarschuwd voor de bijwerkingen van antipsychotica bij patiënten met dementie, zoals sedatie, extrapiramidale effecten, versnelde cognitieve achteruitgang, valrisico, en een verhoogde kans op CVA, pneumonie en sterfte.
Sytse Zuidema: ‘Specialisten ouderengeneeskunde kennen de Verenso-richtlijn uit 2008 over probleemgedrag, waarin wordt gewezen op de risico’s van psychofarmaca. Maar daarnaar handelen is blijkbaar moeilijk. Het is vooral een kwestie van handelingsverlegenheid. Gedragsadviezen van een psycholoog implementeren is nu eenmaal lastiger dan een pilletje geven. Een gedragsmatige aanpak vergt immers dat alle verzorgenden hetzelfde doen. En dan heb je het over een multidisciplinair proces.’
Een belangrijke voorwaarde om dat te realiseren is, zo vinden Zuidema c.s., ‘investeren in kennis en professionaliteit van medewerkers en optimale ondersteuning bieden van het primaire proces’.

‘Op drie niveaus kan het beter’, zegt Zuidema. ‘Voor een goede basiszorg moet je een patiënt met dementie kennen: wie is hij, wat zijn zijn achtergronden en hobby’s? Verder moeten verzorgenden weten welke gedragsmatige interventies ze kunnen toepassen als iemand onrustig is. En op het derde niveau zijn er de psychosociale interventies, zoals snoezelen, reminiscentie-therapie, muziektherapie, bewegen.’ Zuidema wijst erop dat er een paar wetenschappelijk onderbouwde interventies beschikbaar zijn die een methodische behandeling van probleemgedrag en gestructureerde review van psychofarmaca mogelijk maken, zoals ‘GRIP op probleemgedrag’ (VUmc), ‘STA OP’ (LUMC) en PROPER (Radboudumc/VUmc/UMCG). ‘De uitdaging is die te implementeren.’ 

Dat betekent niet dat psychofarmaca volledig uit den boze zijn: ‘In trials vallen de effecten weliswaar tegen, maar in de praktijk is het soms toch nuttig psychofarmaca toe te passen als patiënten zeer agressief zijn en een gevaar vormen. Wel kortdurend, dat wil zeggen totdat je het gedrag op niet-medicamenteuze manier kunt beteugelen. Ook voor patiënten met psychotische symptomen geldt dat je na 12 weken moet stoppen. Evidence voor langer effectief gebruik ontbreekt.’

Zuidema e.a. zien de wet Zorg en Dwang, die naar verwachting in 2016 van kracht wordt en de huidige BOPZ vervangt, als een belangrijke steun in de rug. Zuidema: ‘Die wet regelt strikter dan de BOPZ onvrijwillige zorg, waaronder ook het gebruik van psychofarmaca valt. Er komt een stappenplan waarin voor het gebruik van psychofarmaca intern en bij gebruik langer dan 12 weken ook externe consultatie verplicht is.’

Maar, zo beseft hij, de wet betekent niet dat het gebruik van psychofarmaca automatisch afneemt. Daarom willen hij en zijn collega’s in Leiden, Nijmegen, Maastricht en Amsterdam (VU) in hun universitaire netwerken ouderenzorg bestaande kennis en interventies implementeren. ‘Dat moeten we slim doen’, zegt Zuidema. ‘Dus niet een paar werkzame interventies of zorgprogramma’s aanbieden aan zorginstellingen in het netwerk en dan zeggen: “Ga je gang maar.” We moeten onderzoeken waar precies de knelpunten zitten die leiden tot overmatig gebruik van psychofarmaca. Dat kan met allerlei factoren te maken hebben: onvoldoende signalering en analyse van probleemgedrag, tekortschietende multidisciplinaire samenwerking, gebrek aan evaluatie van psychofarmacagebruik. We willen die factoren per verpleeghuis met professionals, familieleden, en verzorgenden in beeld brengen. Zo kun je de resultaten van wetenschappelijk onderzoek direct koppelen aan de praktijk. Op dit moment draaien we in Groningen in twee zorginstellingen een pilot waarna deze methode landelijk op grotere schaal zal worden onderzocht en uitgerold.’

Henk Maassen


Tijdschrift voor ouderengeneeskunde, 21 april

Lees ook


Sabine Joosten, HH
Sabine Joosten, HH
Wetenschap dementie medicatie antipsychotica Wet zorg en dwang
  • Henk Maassen

    Henk Maassen is journalist bij Medisch Contact, met speciale belangstelling voor psychiatrie en neurowetenschappen, sociale geneeskunde en economie van de gezondheidszorg.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • Er zijn nog geen reacties
 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.