Geboortezorg in Zuidwest-Nederland ontworstelt zich aan coronacrisis

In de regio Rijnmond vinden per jaar ongeveer 18 duizend bevallingen plaats. Zwangeren en hun gezin worden hierbij begeleid door zorgprofessionals uit een van de vijf verloskundige samenwerkingsverbanden (VSV’s), zie onderstaand kader.

In het Regionaal Overleg Acute Zorgketen (ROAZ) zijn afspraken gemaakt om zwangeren zo snel mogelijk op de juiste plaats verloskundige zorg te bieden.

Regionaal coördinatieteam

Aan het begin van de covid-19-pandemie veroorzaakte het aantal besmettingen in Noord-Brabant capaciteitsproblemen in de ­Brabantse ziekenhuizen. Vrijwel direct kregen ziekenhuizen in de regio Zuidwest-Nederland verzoeken uit Noord-Brabant om geplande keizersneden over te nemen. Deze verzoeken en de ­verwachting dat de uitbraak zich snel naar Zuid-Holland zou ­uitbreiden, creëerden bij de verloskundige zorgverleners een behoefte aan bovenregionale samenwerking en een snelle communicatiestructuur om de capaciteit, continuïteit en kwaliteit van de integrale geboortezorg te kunnen waarborgen.

Vanwege de urgente situatie nam het District Verloskundig ­Platform (DVP) Rijnmond het initiatief om de bestaande samenwerking tussen de VSV’s uit te breiden met vertegenwoordigers van de eerste-, tweede- en derdelijnsverloskunde, kraamzorg en kindergeneeskunde uit alle VSV’s uit het werkgebied van ROAZ-ZWN. Hiermee was het Regionaal Coördinatie Team (RCT) Covid-19 Geboortezorg Zuidwest Nederland half maart 2020 g­eboren.

Slagvaardig

Om slagvaardig te zijn moet het RCT snel kunnen schakelen met de verloskundigen, gynaecologen, kinderartsen en kraamverzorgenden in de gehele ROAZ-regio. Hiervoor worden genomen besluiten en andere informatie wekelijks via een nieuwsbrief, besloten appgroepen en de website van het DVP verspreid. Er zijn in korte tijd meerdere projecten gerealiseerd:

Integraal capaciteitsdashboard, besmettingendashboard en callcenter. Op het capaciteitsdashboard zien de zorgprofessionals hoeveel verloskamers, operatiekamers voor keizersnedes, neonatale-­ic-bedden en verblijfkamers op de afdelingen en geboortecentra per ziekenhuis beschikbaar zijn. Op het besmettingendashboard wordt per week het aantal besmette en van besmetting verdachte zorgprofessionals, alsmede het aantal besmette zwangeren bij­gehouden. Het regionale callcenter, dat tijdens de eerste golf 24/7 bereikbaar was, kon met deze dashboards verzoeken tot overname van zorg binnen én buiten de regio ZWN coördineren.

Overzicht over de besmettingscijfers brengt rust in de hectiek van de crisis, maar maakt het ook mogelijk om gericht te sturen op personeelsinzet en bedbezetting.

ZorgImpuls brengt voor de eerstelijnsverloskundigen de regionale voorraad en de benodigde hoeveelheid persoonlijke beschermingsmiddelen (pbm) in kaart en coördineert de distributie. Zo is er steeds overzicht over eventuele tekorten en worden de verlos­kundigen ontzorgd.

Ontwikkeling noodscenario’s. Per VSV zijn integrale noodscenario’s ontwikkeld voor als het onverhoopt ‘fase 3’ wordt voor de ­geboortezorg. De scenario’s beschrijven onder meer hoe de zorgverleners elkaar kunnen helpen bij personele krapte, maar ook hoe de natale zorg wordt ingevuld als ambulances uitvallen of als er op een locatie geen capaciteit meer beschikbaar is. Hier wordt het belang van kraamzorg als onderdeel van de acute zorgketen duidelijk. Zij tonen zich bereid om bij het afroepen van ‘fase 3’ extra kraamzorghotels te openen om daarmee voldoende capaciteit en doorstroming te waarborgen.

Integrale leidraden en richtlijnen. Hoewel veel leidraden en richt­lijnen landelijk worden ontwikkeld door kenniscentra en beroepsverenigingen, zijn regionale vertaling en aanpassing ­hiervan noodzakelijk. Een multidisciplinaire werkgroep houdt de re­gionale protocollen actueel.

De afstemming met instanties in de regio ging in de beginfase niet altijd goed

Verbeterpunten

Aan het einde van de zomer 2020, toen de eerste covid-19-golf grotendeels achter ons lag, heeft het RCT een enquête rond­gestuurd aan alle geboortezorgprofessionals. Dit leverde vier ­concrete verbeterpunten op voor de samenwerking, commu­nicatie en organisatie van het RCT.

Het eerste verbeterpunt betrof de afstemming van de werkzaamheden van het RCT met betrokken instanties in de regio, zoals het ROAZ en ziekenhuizen. Vanwege de snelheid waarmee de covidcrisis op ons afkwam, moest het RCT heel snel worden opgezet en van start gaan. De afstemming met instanties in de regio ging in de beginfase niet altijd goed. Ook was het acute karakter van de geboortezorg niet altijd bekend bij betrokken organisaties. Zo is een geboortehotel door het ROAZ-ZWN gevorderd voor zorg aan covidpatiënten, terwijl de capaciteit van die locatie essentieel is voor de geboortezorg. Een tweede voorbeeld is dat verpleegkundigen en artsen van verloskunde- en neonatologie­afdelingen worden ingezet op de covidafdelingen, terwijl zij hard nodig zijn om zorg te leveren aan zwangeren en kraamvrouwen.

Een tweede verbeterpunt betrof de communicatie met de landelijke beroepsverengingen. Zo werden versoepelingen van de maatregelen afgekondigd toen het aantal besmettingen in de zomer landelijk afnam, zonder vooraf met de regionale organisaties te overleggen of het haalbaar was om die versoepelingen door te voeren. Landelijk werd bijvoorbeeld een versoepeling van het aantal aanwezigen bij een bevalling aangekondigd, terwijl in de ziekenhuizen in onze regio dan vaak niet meer kon worden voldaan aan de anderhalvemeterregel. Dit leidde tot discussies tussen zorgverleners en zwangeren.

Een volgend verbeterpunt betrof de communicatie tussen het RCT en de geboortezorgprofessionals. Ondanks de wekelijkse nieuwsbrief waren niet alle zorgprofessionals op de hoogte van de gemaakte afspraken. De werkwijze is hierop aangepast. De besluiten van het RCT staan nu op de agenda van de vergaderingen van de VSV’s.

Als laatste werden de omvang van de regio ZWN en verschillen in beleid binnen de regio als knelpunt benoemd. De problemen in de stedelijke gebieden zijn niet altijd gelijk aan die daarbuiten. Hierdoor ontstaan lokale verschillen in beleid binnen de regio ZWN.

Inmiddels ligt de piek van de tweede golf ook achter ons. Het RCT is nog altijd actief en werkt onder andere aan de verbetering van het capaciteitsdashboard door een automatische koppeling te maken met de epd’s van de ziekenhuizen. Dit levert actuele informatie over de bezetting op en minder administratieve ­lasten.Verder wordt er naast een lokaal ‘fase 3’-scenario binnen elk VSV, ook een regionaal coördinatiescenario uitgewerkt, waarbij we, voor de logistiek, gebruikmaken van de ervaring van het Regionale Coördinatiecentrum Patiënten Spreiding (RCPS).

De afstemming met instanties in de regio ging in de beginfase niet altijd goed

Veel bereikt

Met een gezamenlijk doel voor alle betrokken zorgprofessionals kan veel worden bereikt in korte tijd. De samenwerking is erop gericht om iedere zwangere een veilige plek te bieden om te bevallen. Essentieel daarbij is dat er een goede afstemming is met landelijke beleidsmakers en met alle betrokken partijen binnen de regio.

Onze vertegenwoordiging in het ROAZ wordt door het RCT en achterban ervaren als expliciete erkenning dat geboortezorg ­acute en niet-uitstelbare zorg is. Deze erkenning, en de samenwerking in een crisis, heeft ook de verdere ontwikkeling van de integrale geboortezorg bevorderd. 

auteurs

dr. Leonoor van Eerden, gynaecoloog Maasstad Ziekenhuis

Lian Siebelt, verloskundige eerste lijn

drs. Hiske Ernst-Smelt, voorzitter DVP Rijnmond

prof. dr. Arie Franx, gynaecoloog en lid strategisch team ROAZ-ZWN

contact

eerdenl@maasstadziekenhuis.nl

cc: redactie@medischcontact.nl

Voetnoten

1. Landelijk Netwerk Acute Zorg.

2. Zorgstandaard Integrale Geboortezorg, versie 1.2 , CPZ 2020