Fenomenologie van het huilen

Er wordt veel geleden, gestorven en gerouwd in De kunst om in koor te huilen. En vooral veel gehuild! Verteller is de 11-jarige Allan, zoon van een kleine kruidenier in Jutland, Denemarken, rond de tijd dat televisie haar intrede doet. Zijn vader is een specialist in grafreden, hij weet de omstanders tot tranen toe te bewegen, via welgekozen woorden in het lokale dialect. De kleine Allan doet er nog een schepje bovenop door het hoofd schuin te houden, de blauwe ogen te openen en mee te janken. Succes gegarandeerd.

Allan is dan trots op zijn vader die ‘de macht van het woord’ bezit. Allan wil niets liever dan veel doden in het dorp, opdat de vader – die hij adoreert – kan gloriëren.

De roman gaat over grote thema’s, zonder die thema’s te benoemen. Dat komt door de keuze voor een kinderlijke verteller en diens verwondering. Allan bespioneert de locoburgemeester die van buitenechtelijke seks geniet en vraagt zich af: ‘Kunnen ze zich niet zelf uitkleden?’

Of neem de euthanasie bij de doodzieke tante Didde: ‘Word ik dan nu niet meer wakker?’, vraagt ze eerst, en na het bevestigende antwoord, vraagt ze dokter naar diens visitekaartje. Dan beseft tante pas dat ze niets meer heeft aan een visitekaartje, als ze dood is. Ze glimlacht om haar eigen suffigheid, terwijl Allan denkt: ‘Stervende mensen maken meer lawaai dan je zou verwachten’.

Een boek over ziekte en dood dus, maar ook een met moord en incest. Allan merkt dat vaders humeur opknapt, als hij een nacht doorbrengt bij het 14-jarig zusje Sanne. De jongen wil niets liever dan vader gelukkig zien en dus vraagt hij Sanne om vader wat vaker te ‘troosten’. Sanne verdwijnt later in een tehuis voor geestelijk gehandicapten, waarna Allan haar gaat ‘redden’ om haar naar huis te brengen. De geestelijk labiele vader schuifelt zijn ondergang tegemoet.

Allans argeloosheid staat in schril contrast tot de tragiek die de lezer ervaart. Lichtvoetige en wrange romans over heel grote thema’s, ze zijn o zo zeldzaam.

Een wonderschoon en ontroerend boek om hardop bij te janken én te lachen. Voor de liefhebbers van Mark Haddons geniale Het wonderbaarlijke voorval met de hond in de nacht of Arto Paasilinna’s hilarische De zelfmoordclub. Het boek is inmiddels verfilmd onder de titel The Art of Crying (in het Deens: Kunsten at graede I kor) door Peter Schonau Fog. Die film is in Nederland nog niet uitgebracht.  Frans Meulenberg

Erling Jepsen, De kunst om in koor te huilen. Uitgeverij Cossee, 19,90 euro.